Samenvatting
Is de moderne economie een zware Juggernaut - een mythische wagen geladen met een Krishnabeeld, onder welks gewicht fanatieke gelovigen zich lieten verpletteren? De kolossale vrachtauto's in de Amerikaanse en Australische woestijnen heten ook juggernauts. Kunnen we de lijn doortrekken en is de moderne wereldmarkt zo'n nauwelijks beheersbare kolos? Hoe kan de economische ontwikkeling bijgestuurd worden? Kerken en theologen hebben zich, zeker vanaf 1980, regelmatig over deze vragen uitgesproken. Deze veelheid van economisch theologische geluiden wordt in De moderne economie als Juggernaut in kaart gebracht. Beknopt behandelen de bijdragen een aantal stromingen en personen, zoals Profetische kritiek op het kapitalisme, christen democratische, feministische, ecologische en liberale visies. Daarbij worden de theologische, ethische en economisch theoretische argumenten expliciet gemaakt, zodat de lezer inzicht krijgt in het debat. Bovendien worden de benaderingen 'getest' in een discussie van theologen met vertegenwoordigers uit werkgeversorganisaties en vakbeweging.
Diverse vertrekpunten
De bundel herbergt een grote diversiteit aan visies op economie vanuit theologisch oogpunt. De oorzaak is dat je divers tegen de mens aan kunt kijken vanuit de Bijbel bezien. Is de mens als beelddrager van God een soort schepper? Dan is de visie op de natuur ook anders. De mens kan volop produceren. Is de mens toch een beheerder en een bewaarder van de schepping dan is het gepast om te kijken naar welke producten bijdragen aan het behoud van de schepping en de mens. Dat laatste lijkt mij overigens Bijbelser.
Lof aan de vrije markt
De visie op de rol van de overheid is ook divers in deze bundel. Van vrije markt, zonder enige inmenging van de overheid, naar een mengvorm van die beide naar volop staatsbemoeienis. Michael Novak bijvoorbeeld verdedigde de vrije markt op Bijbelse gronden. Novak, een Amerikaanse theoloog en geschiedkundige, was eerst progressief maar bekeerde zich daarvan en verdedigde volop de vrije markt. Reagan benoemde hem zelfs tot het hoofd van de Amerikaanse delegatie van mensenrechten. Novak ging in de lijn van de neoklassieke economie van Friedman en Hayek. Novak moest niets hebben van marxistische visies, noch van de sociaaldemocratische visies, noch van de Keynesiaanse visie. In al deze visies achtte hij de rol van de overheid te groot. Novak gaat zo ver dat hij meent dat een vrije markt economie sociaal is en een marxistische georiënteerde economie is dat volgens hem juist niet. Het zou de mens beknotten in diens ontwikkeling. Novak zag de mens als een medeschepper. De mens moet de schepping voortzetten. De rijkdom van de sterke mens kan weer gebruikt worden voor de zwakkere mensen, meent hij. Novak zag geen milieuproblemen opdoemen. De tijd heeft inmiddels zijn visie ingehaald... In een volop vrije markt raken mens en milieu beklemd.
In verzet tegen het Kapitalisme
Lijnrecht tegenover de visie van Novak staat die van de Duitse theoloog Ulrich Duchrow. Deze Lutherse theoloog vertaalt de Barmer thesen door. De kerk moet alleen gehoorzaam zijn aan Christus en dus niet aan het ongebreidelde kapitalisme want dat gaat in tegen de Bijbelse begrippen als recht en gerechtigheid. Kapitalisme gaat in tegen de mens en milieu. Het Kapitalisme is niet bezig met het bevredigen van basisbehoeften maar het het najagen van financieel gewin. Geld is namelijk niet langer een ruilmiddel maar een middel tot accumulatie van rijkdom. Duchrow De nieuwe economie moet life-sustaining zijn. De economie moet voorzien de de basisbehoeften van alle mensen, het leven van de medeschepselen op aarde en het leven van toekomstige generaties.
Beoordeling
De bundel is gedateerd (1997) maar laat zien dat er diverse benaderingen zijn vanuit de theologie op de economie. Soms is de mensvisie te optimistisch. Vooral bij linksen. Mensen kunnen ook misbruik maken van sociale wetten en soms is die visie te pessimistisch. Vooral bij rechtsen. Zij menen dat eigen belang het beste werkt. Door weinig sociale voorzieningen te treffen wordt de mens gedwongen om zelf de handen uit de mouwen te steken. Een mens zou van huis uit lui zijn en dus prikkels nodig hebben. De waarheid zal ergens in het midden liggen... De bundel zet je in elk geval aan het denken!
Is de moderne economie een zware Juggernaut - een mythische wagen geladen met een Krishnabeeld, onder welks gewicht fanatieke gelovigen zich lieten verpletteren? De kolossale vrachtauto's in de Amerikaanse en Australische woestijnen heten ook juggernauts. Kunnen we de lijn doortrekken en is de moderne wereldmarkt zo'n nauwelijks beheersbare kolos? Hoe kan de economische ontwikkeling bijgestuurd worden? Kerken en theologen hebben zich, zeker vanaf 1980, regelmatig over deze vragen uitgesproken. Deze veelheid van economisch theologische geluiden wordt in De moderne economie als Juggernaut in kaart gebracht. Beknopt behandelen de bijdragen een aantal stromingen en personen, zoals Profetische kritiek op het kapitalisme, christen democratische, feministische, ecologische en liberale visies. Daarbij worden de theologische, ethische en economisch theoretische argumenten expliciet gemaakt, zodat de lezer inzicht krijgt in het debat. Bovendien worden de benaderingen 'getest' in een discussie van theologen met vertegenwoordigers uit werkgeversorganisaties en vakbeweging.
Diverse vertrekpunten
De bundel herbergt een grote diversiteit aan visies op economie vanuit theologisch oogpunt. De oorzaak is dat je divers tegen de mens aan kunt kijken vanuit de Bijbel bezien. Is de mens als beelddrager van God een soort schepper? Dan is de visie op de natuur ook anders. De mens kan volop produceren. Is de mens toch een beheerder en een bewaarder van de schepping dan is het gepast om te kijken naar welke producten bijdragen aan het behoud van de schepping en de mens. Dat laatste lijkt mij overigens Bijbelser.
Lof aan de vrije markt
De visie op de rol van de overheid is ook divers in deze bundel. Van vrije markt, zonder enige inmenging van de overheid, naar een mengvorm van die beide naar volop staatsbemoeienis. Michael Novak bijvoorbeeld verdedigde de vrije markt op Bijbelse gronden. Novak, een Amerikaanse theoloog en geschiedkundige, was eerst progressief maar bekeerde zich daarvan en verdedigde volop de vrije markt. Reagan benoemde hem zelfs tot het hoofd van de Amerikaanse delegatie van mensenrechten. Novak ging in de lijn van de neoklassieke economie van Friedman en Hayek. Novak moest niets hebben van marxistische visies, noch van de sociaaldemocratische visies, noch van de Keynesiaanse visie. In al deze visies achtte hij de rol van de overheid te groot. Novak gaat zo ver dat hij meent dat een vrije markt economie sociaal is en een marxistische georiënteerde economie is dat volgens hem juist niet. Het zou de mens beknotten in diens ontwikkeling. Novak zag de mens als een medeschepper. De mens moet de schepping voortzetten. De rijkdom van de sterke mens kan weer gebruikt worden voor de zwakkere mensen, meent hij. Novak zag geen milieuproblemen opdoemen. De tijd heeft inmiddels zijn visie ingehaald... In een volop vrije markt raken mens en milieu beklemd.
In verzet tegen het Kapitalisme
Lijnrecht tegenover de visie van Novak staat die van de Duitse theoloog Ulrich Duchrow. Deze Lutherse theoloog vertaalt de Barmer thesen door. De kerk moet alleen gehoorzaam zijn aan Christus en dus niet aan het ongebreidelde kapitalisme want dat gaat in tegen de Bijbelse begrippen als recht en gerechtigheid. Kapitalisme gaat in tegen de mens en milieu. Het Kapitalisme is niet bezig met het bevredigen van basisbehoeften maar het het najagen van financieel gewin. Geld is namelijk niet langer een ruilmiddel maar een middel tot accumulatie van rijkdom. Duchrow De nieuwe economie moet life-sustaining zijn. De economie moet voorzien de de basisbehoeften van alle mensen, het leven van de medeschepselen op aarde en het leven van toekomstige generaties.
Beoordeling
De bundel is gedateerd (1997) maar laat zien dat er diverse benaderingen zijn vanuit de theologie op de economie. Soms is de mensvisie te optimistisch. Vooral bij linksen. Mensen kunnen ook misbruik maken van sociale wetten en soms is die visie te pessimistisch. Vooral bij rechtsen. Zij menen dat eigen belang het beste werkt. Door weinig sociale voorzieningen te treffen wordt de mens gedwongen om zelf de handen uit de mouwen te steken. Een mens zou van huis uit lui zijn en dus prikkels nodig hebben. De waarheid zal ergens in het midden liggen... De bundel zet je in elk geval aan het denken!
