
In 'De vrije markt bestaat niet' onthult Irene van Staveren een diepgaande kritiek op het illusoire idee van een vrije markt, gekoppeld aan een inspirerend pleidooi voor een economie van verbinding. Als vooraanstaand hoogleraar pluralistische economie analyseert ze scherpzinnig de tekortkomingen van het neoliberale denken, dat verantwoordelijk wordt gehouden voor de woningcrisis, stagnerende lonen en groeiende ongelijkheid.
Maar haar betoog gaat verder dan alleen kritiek: ze biedt ook hoopvolle perspectieven, geïnspireerd door een rijke traditie van divers economisch denken en innovatieve praktijken die laten zien dat een rechtvaardigere en duurzamere economie mogelijk is.
Dit maatschappelijk geëngageerde boek nodigt lezers uit tot een diepgaande reflectie over de toekomst van onze economie.
De auteur
Irene van Staveren (1963) is hoogleraar pluralistische ontwikkelingseconomie aan het Instituut voor Sociale Studies van de Erasmus Universiteit Rotterdam, is columnist voor Trouw en schreef eerder 'Wat wij kunnen leren van economen die (bijna) niemand meer leest' en 'De professor als proefkonijn'.
Voorbij de borrelpraat
Wat de columns allereerst doen is mooi verwoord door Wendelmoet Boersma, hoofdredacteur van Trouw. Die zegt over dit boek: ‘Wie de columns van Irene leest, kan zich uitstekend wapenen tegen borrelpraat, verkiezingsretoriek of dure dikdoenerij.’ Borrelpraat: Bijvoorbeeld dat China de grote vervuiler is. Dat is waar maar 60% van de producten die China produceert wordt afgenomen door de westerse landen. Dat komt ons goed uit want zo houden wij onze handen schoon. Of dat de arme landen een te grote bevolking hebben wat weer zou zorgen voor de milieuproblemen. Dat laatste is niet het geval. De aarde kan heel veel inwoners aan mits we maar niet op te grote voet leven en dat doen we nu juist in het westen waar de gezinnen weliswaar klein zijn maar waar de levensstandaard te hoog is. Politieke retoriek: dat wij het schoonste jongetje van de klas zijn. Dat is beslist niet zo. Vanwege onze hoge bevolkingsdichtheid en onze hoge levensstandaard is dat niet het geval. Ecologisch gezien is 2 miljoen het maximale vanwege onze hoge levensstandaard. Dit is meteen de reden waarom we op zoveel punten vastlopen.
Globale inhoud
Hoewel het diverse columns zijn die door de jaren heen geschreven zijn voor Trouw bevat het boek zoals de titel al weergeeft twee thema's: de illusie van de vrije markt en een economie van verbinding. Van Staveren maakt wel allerlei uitstapjes. Soms gaat ze wel wat ver als ze het heeft over het complexe conflict in de Gaza. Ook krijg ik de indruk dat ze het failliet van de doorgeschoten vrije markt helder aan de kaak stelt maar dat een economie van de verbinding er wal mager vanaf komt. Ze wijst dan naar burgerinitiatieven zoals herenboer
- Herenboeren Nederland is een beweging van burgers die samen eigenaar zijn van een boerderij. Deze burgers nemen een boer in dienst die zorgt voor de groente, het fruit en de dieren. Samen streven ze naar een kleine kringloop met zo min mogelijk input van buitenaf.
De vrije markt bestaat niet
De titel is mooi gekozen maar wordt in het boek slechts terloops (in brokstukjes) uitgewerkt. Lastig is het dus om te traceren waarom Irene vindt dat de vrije markt niet bestaat. Dit komt mijns inziens omdat de columns te divers zijn Ze draaien weliswaar om de vrije markt maar ze zijn destijds niet geschreven om de later gekozen titel te verhelderen Daardoor Er vindt er geen terugkoppeling plaats naar de titel. Zo van: dit is de reden waarom de vrije markt niet bestaat. Irene is het wel eens met de stelling dat de markt van goederen en diensten wel bestaat. Het gaat haar om begrip vrije markt. Is die wel zo vrij of neigen markten altijd naar oligopolie, dus naar een beperkt aantal spelers die de macht hebben en de anderen zijn gedwongen langs de zijlijn te staan en toe te kijken hoe zij het spel spelen. Zij vindt dat zorgpersoneel dat o zo noodzakelijk is te slecht betaald krijgt en daar heeft zij een punt.
Adam Smith die een pleidooi hield voor de vrije markt in zijn "Wealth of nations" had ook oog voor de gemeenschap, welwillendheid en vriendschap. Niet alles draait om geld volgens Adam Smith. Dat is wel het geval bij Milton Friedman. Reagan en Thatcher lieten zich door hem inspireren.
Naar een economie van verbinding
Dit is de subtitel van dit boek. Persoonlijk vind ik dit thema niet sterk uit de verf komen maar van Staveren doet wel een aantal goede suggesties... Van Staveren denkt bij verbinding aan burgerinitiatieven die eigen moestuin hebben en zo weer verbinding hebben met de natuur of boeren die aan huis hun producten verkopen. Dat is veel persoonlijker en het levert een betere prijs op voor de producten. Van Staveren is ook tegen een Nexit. Lid zijn van de EU zorgt voor verbondenheid tussen landen. Boeren kunnen hun steentje bijdrage een het milieu door biologisch te gaan boeren en door producten te verbouwen die vlees kunnen vervangen.
Het boek is bestelbaar bij:
https://www.uitgeverijtenhave.nl/boek/de-vrije-markt-bestaat-niet/