Zo’n twintig jaar geleden begonnen mensen massaal hun persoonlijke voetafdruk te berekenen. Het is weinig geweten maar achter dat idee zaten een reclamebureau en een oliereus. Ogilvy & Mather stuurde er BP een factuur van 250 miljoen euro voor. Het was elke cent
waard: oliebedrijven verdwenen in de coulissen, het klimaatprobleem werd geframed als individuele verantwoordelijkheid.
In Klimaatverandering als klassenoorlog vertelt Matt Huber het verhaal als illustratie van hoe het debat de afgelopen decennia op zijn kop is gezet. ‘Als je alle verantwoordelijkheid toekent aan wie brandstof verbruikt’, schrijft hij, ‘leid je de aandacht af van wie die brandstof heeft verkocht en de winst heeft gebruikt om de productie van fossiele brandstoffen verder uit te breiden. Het zijn de eigenaars van de productie die het doelwit van onze klimaatcampagnes en -bewegingen zouden moeten zijn.’ Een boek als een voetzoeker in de door hoger opgeleiden gedomineerde klimaatbeweging. Met een heldere boodschap: een handvol kapitalisten is het probleem, de werkende klasse de oplossing.
We moeten ons niet blindstaren op persoonlijke consumptie
want dan blijven de kapitalistische veroorzakers buiten schot
De schrijver
Matthew T. Huber is professor geografie aan de Amerikaanse Universiteit van Syracuse. De oorspronkelijke titel van het boek luidt: Climate Change as Class War. Building Socialism on a Warming Planet. Huber schrijft dus vanuit de Amerikaanse situatie. Toch is er herkenning voor zowel België als Nederland. Bovendien wat er in Amerika gebeurt op het punt van klimaat, CO2 uitstoot bijvoorbeeld raakt ook Nederland en België. Daardoor warmt ook hier het klimaat op en we doen zelf ook gewoon mee! In dit boek spoort Huber de oorzaak op van de milieuproblemen.
Zijn visie
De wereldwijde uitstoot van broeikasgassen blijft stijgen, ondanks het groeiende bewustzijn over de klimaatcrisis en de toenemende politieke aandacht voor klimaat. Hoe kunnen we de klimaatstrijd winnen? De rode draad door het boek van Huber is dat de klimaatstrijd een kwestie van macht is. De klimaatcrisis gaat fundamenteel over onze relatie met de natuur. Op dit punt denkt Huber (mijns inziens terecht) vanuit de visie van Marx op onze samenleving. Helaas is ook in one tijd natuur en het kapitaal in handen van enkele grote bedrijven en die doen ermee wat zij willen. Natuurlijk is de arbeider beter af dan te tijde van Marx maar ook nu zijn zij de dupe van het grootkapitaal en zij niet alleen. Ook de natuur is de dupe en indirect daarmee de mens zelf. Vroeg of laat krijgen wij de rekening gepresenteerd. Een deel van deze rekening is als zichtbaar in hevige regenbuien en hevigere hittegolven. Om maar te zwijgen over het smelten van de ijskap en het verdwijnen van de koraalriffen.
Huber heeft een andere aanpak want de klimaatbeweging richt zich nogal eens op de gewone burger en diens consumptie. Dat is begrijpelijk want zo'n twintig jaar geleden begonnen mensen massaal hun persoonlijke voetafdruk te berekenen. Slechts weinige mensen weten dat achter dat idee een reclamebureau zaten en een oliereus. Die oliereus heet BP. Die probeerde met deze actie de bal te leggen bij de gewone burgers om zo zelf het vege lijft te redden. Huber prikt hierdoor heen. Hij vindt dat niet de gewone man teveel consumeert maar dat bedrijven als BP niet hun verantwoording nemen.
Tijden veranderen. Anders dan in de tijd van Marx bevindt zich tussen de kapitalisten zoals BP en de arbeiders nog een tussenlaag. Dit noemt Huber de HOL-klasse: Hoger Opgeleiden en Leidinggevenden. Zij zitten in de sandwichpositie. Ze zitten namelijk klem tussen het kapitaal en de arbeiders. Deze klasse kan het klimaatdebat aanslingeren omdat de arbeidersklasse vaak al andere zorgen heeft die kleinschaliger zijn zoals de vraag: hoe kom ik rond van mijn inkomen? Een gevaar is dat de HOL mee hobbelt met het grote kapitaal en de bal legt bij het consuminderen. Maar Degrowth is niet de oplossing. De economie mag best groeien maar dan wel naar de goede richting: de energietransitie. De sleutel voor de transitie ligt bij oliereuzen zoals BP en het investeren in niet fossiele energie zoals wind- en zonne-energie.
Door de klimaatcrisis is de HOL bezorgd maar die bezorgdheid gaat volgens Huber niet de goede richting op. Academici vliegen minder en eten minder vlees (daar is hun beleidscampagne op gericht) en dat is een goede zaak maar zij houden de veroorzakers buiten schot. Huber merkt op: 'de ware profiteur van die vliegreizen en de ware aanjager van die emissies wordt niet onderzocht: de luchtvaartindustrie zelf".
Zijn oplossing
Consuminder en Degrowth zijn niet de oplossing zolang grote bedrijven doorgaan met hun beleid is het dweilen met de kraan open. Vergelijk het met dikke mensen die je verantwoordelijk maakt voor hun lichamelijke kwaal. Minder eten is dan de oplossing maar zolang zij steeds verleid worden door bedrijven die ongezond voedsel aanbieden en promoten is het dweilen met de kraan open.
Er zal dan sprake zijn van een jojo effect. Op internet las ik van dit jojo effect: "Het jojo-effect is een situatie waarbij mensen gewicht verliezen, maar na het bereiken van hun streefgewicht weer aankomen en steeds weer een nieuwe poging doen om af te vallen. In de meeste gevallen wordt het jojo-effect bereikt door het verkeerd volgen van een dieet". Hier wordt het probleem gelegd bij de persoon zelf. Die volgt het dieet verkeerd op. Echter in een maatschappij waar bijkans in elke winkel ongezond voedsel wordt gepromoot, is het jojo effect onvermijdbaar.
Het blijft dus dweilen met de kraan open en die moet dicht. Dat betekent dat bedrijven moeten worden aangesproken op hun gedrag en er ook daadwerkelijk op moeten worden aangepakt. Dat is de taak van de overheid zou je zeggen maar in kapitalistische landen is het juist de overheid die zich teruggetrokken heeft om het kapitaal een kans te geven. De overheid heeft niet de fossielenindustrie in handen. Huber wil de arbeider inzetten via vakbonden en via stakingen om de grote bedrijven op de knieën te krijgen. De proletariërs alle landen moet zich dus opnieuw verenigen en een vuist maken tegen het grootkapitaal, bijvoorbeeld de oliereus BP, door hen te dwingen tot transitie. Energie moet daarbij elektrificeren en elektriciteit moet gewonnen worden uit groene energie. Weg dus met fossielen brandstoffen want die zorgen voor CO2 en CO2 zorgt weer voor de opwarming van de aarde.
Een beoordeling
Huber heeft een lijvig maar vooral ook interessant boek geschreven. Het boek is goed gestructureerd waarbij de drie klassen, kapitaal, HOL en arbeid afzonderlijk hun plaats krijgen. Het boek begint met het kapitaal dan met de HOL die een middenpositie inneemt en eindigt met de arbeid die de sleutel in handen heeft omdat deze klasse een heel grote hoeveelheid mensen omvat. Zij kan het tij keren...mits ze maar een vuist maakt
Wat Huber mijns inziens vooral goeddoet in dit boek is het ontmaskeren van het groot kapitaal. De HOL neemt zoals gezegd een middenpositie in tussen de kapitalistische klasse en de arbeidersklasse. De HOL echter laat zich meenemen in het frame van de kapitalistische klasse die de bal legt bij minder consumeren en om vooral zelf buitenschot te blijven. Huber prikt hier op grandioze wijze doorheen en hij brengt mijns inziens daarmee het klimaatdebat verder...
Consuminderen is gewoon dweilen met de kraan open. Zolang bijvoorbeeld bedrijven als BP nog doorgaan op de oude voet, verandert er netto niet veel ondanks de inspanningen van gegoede burgers. De arbeiders zullen zich dus moeten verenigen en een vuist moeten maken richting het kapitaal. Dit zijn marxistische ingrediënten. De vraag is of die aanvaard worden en uitvoerbaar zijn in een neoliberale maatschappij. Maar het is de moeite waard om er een begin mee te maken.
We moeten overigens ook de rol van de overheid niet uitvlakken die kan de transitie ook de goede kant op leiden. Hoewel een overheid ook door het kapitaal, die hoge belastingen betaald, kan worden geclaimd. In de trant van: als wij zo worden aangepakt gaan we naar een ander land en kan uw land fluiten naar onze belastingbijdrage. Klimaatverandering oplossen is al met al lastiger dan we denken. Maar dit boek geeft een goede aanzet en consuminderen is natuurlijk nooit slecht maar zolang grote bedrijven doorgaan is het wel een beetje dweilen met de kraan open. We moeten dus het ene doen maar het andere zeker niet nalaten. Dit boek steekt vooral in op het grootkapitaal. Daar moet de (olie)kraan moet dicht...
Het boek is bestelbaar bij:
https://epo.be/shop/klimaatverandering-als-klassenoorlog/
