500 jaar Luther - Alles over het leven van Luther
  • Home
    • Wij
    • Contact
    • De juichkreet van de reformatie
    • Actueel
    • Zijn Joden intelligent?
    • Thomas More
    • Met een beroep op Luther
    • De bede in de doop: Altijd wil regeren
    • Een moderne vraag
    • Het genadeverbond in het doopformulier
    • De volkomen leer van de zaligheid
    • Werkverbond
    • Apologie in tweevoud
    • De almacht van God
    • Een kanttekening bij de theocratie
    • De uitverkiezing bij Luther, Kohlbrugge en Boston
    • Studentenangst
  • Leven
    • Zijn voornaam
    • Zijn achternaam
    • Zijn levensloop
    • Zijn navolgers
    • Zijn ontwikkeling
    • Zijn tijd
    • Zijn worsteling
    • Het genadeverbond volgens Jongeleen
    • Zijn Augustinus
    • Zijn vrouw en zijn vriend
    • Zijn Nicolaas van Lyra
    • Zijn Reuchlin
    • Zijn Erasmus
    • Zijn tegenstander: Aristoteles
    • Zijn pausen
    • Zijn begin als reformator
    • Zijn pleidooi voor kerkhervorming
    • Zijn besmette imago
    • Zijn Thomas Müntzer
    • Zijn Schriftuitleg
    • Zijn Johannes Agricola
    • Zijn disputen
    • Zijn onderscheid tussen schrift en gesproken Woord
    • Zijn Schriftvisie
    • Zijn postmodernisme
    • Zijn leesroute
    • Zijn uitleg
  • Geschriften
    • Zijn 97 stellingen
    • Zijn 95 Stellingen
    • Brief aan Albrecht von Mainz
    • Brief aan christelijke adel
    • Babylonische gevangenschap
    • Over de goede werken
    • De vrijheid van een christen
    • Brief aan de raadsheren
    • De bruiloft te Kana.
    • De kloostergeloften en het huwelijk
    • Brief van een vertaler
    • Brief van Jacobus
    • Brief aan de Romeinen
    • De brief aan de Galaten
    • De goede Herder
    • De studie theologie
    • De knechtelijke wil
    • Tegen de Joden
    • Tegen het pausdom.
  • Verwant
    • Reuchlin als voorloper
    • Calvijn
    • Guido de Brès en Menso Alting
    • Borstius
    • Koelman
    • Van der Groe
    • Maccovius
    • Comrie
    • Comrie' s volgers (1)
    • Comrie's volgers (2)
    • Ebenezer Erskine
    • Ralph Erskine (1)
    • Ralph Erskine ( 2)
    • Breuk: Kant en Nietzsche
    • Kohlbrugge
    • J A Wornser sr
    • Ferdinand Domela Nieuwenhuis
    • Barth
    • Bonhoeffer
    • Bultmann
    • Eta Linnemann
  • Bijbel
    • Openbaring 7,8,9
    • Openbaring 15 en 16
    • Psalm 77
    • Zijn de brieven aan Timotheus van Paulus?
    • jongeling te Nain
    • Tekst en uitleg
    • Een bewogen prediker
    • Gezanten namens Christus
    • Het tweevoudige doel van de doop
    • De dode zeerollen
    • Het genadeverbond in de Schrift
    • De evolutie van de Bijbel
    • De 'theios aner' en Jezus
    • Esther en de Reformatie
    • De plaats en de betekenis van het boek Ruth
    • Zie Mijn Knecht
    • 'Ere zij God' nader bekeken
    • Gods woord houdt stand
    • Laat ons overvaren
    • 666
    • Simson
    • Bart Kamphuis
    • Jesaja 7:14
    • De auteurs van Jesaja
    • Psalm 137
    • De geloofstaal van Jona
    • Job de lijdende rechtvaardige
  • Boek
    • Boeken in het kort
    • Kersten in kleur
    • Kersten en het genadeverbond
    • Boston en het genadeverbond
    • Bullinger en het genadeverbond
    • Laurus Boone
    • Eerherstel voor Boone
    • Leeslint doopbelofte
    • Leeslint kinderdoop
    • Dr. J.G. Woelderink Verbond en bevinding
    • Reformatie toen en nu
    • Reformatie vandaag
    • Om het behoud
    • Thomas Boston
    • Separatisme en wereldgelijkvormigheid
    • Wetenschap of vooroordeel?
    • Jeruzalem en Athene
    • Gereformeerde scholastiek
    • Théodore de Bèze
    • De jonge Luther
    • Luther, een sympathieke potentaat.
    • En alzo zal geheel Israel gered worden'
    • Liefde voor Israel
    • Verwacht u Hem?
    • Voetius en de sabbat
    • Het rechtvaardigend geloof
    • Letterknechten
    • Israel in het geding
    • Comrie en het ABC van het geloof
    • Het Oude Testament
    • Het hart van Torah
    • Algemene genade
    • Herman Dooyeweerd
    • De reformatie der prediking
    • De gemeene gratie
    • De grote ontsporing
    • Athanasius als bestrijder der Arianen
    • De reformatie van koning Josia
    • Melanchtons humanisme
    • Melanchton en de oude kerkvaders
    • De Verlichting als kraamkamer
    • Was de Reformatie een vergissing?
    • Luther in het oordeel van Sorbonne
    • Katharina von Bora
    • Het merk Luther
    • De Bijbel als boek van schoonheid
    • Politiek bij een geopende Bijbel
    • Leeslint de dochter van Jefta
    • De Nadere Refomatie van het gezin
    • C.S Lewis De zeebries der eeuwen
    • Mozes en Hammurabi
    • Leeslint de grondtekst
    • Leeslint de hereniging van 1892
    • Leeslint divers
    • Leeslint vader en zoon
    • Leeslint schepping en evolutie
    • Leeslint Bijbelse sleutelwoorden
  • Marx
    • Zijn geboorteplaats en zijn leven
    • Standbeeld voor Marx
    • Marx' materialisme
    • Opium van het volk
    • Vervreemding
    • Ottho Gerhard Heldring
    • Het doopformulier besproken
    • Niet bij brood alleen
  • Dordt 400
    • Leerregels les 1
    • Leerregels les 2
    • Leerregels les 3
    • Leerregels les 4
    • Leerregels les 5
    • Leerregels les 6
    • Les opzet eerste ochtend
    • Historische context
    • Waarom de Synode
    • Waarom Dordrecht
    • Waarom Bogerman
    • Synodeleden
    • Johannes Drusius de voorbereider van de Statenvertaling
    • De Statenvertaling
    • Johannes Maccovius
    • Kloosterkerk Den Haag
    • Kerend tij in Utrecht
    • Algenoegzaam
    • De welmenende roeping in de Dordtse leeregels
    • Pastoraal
    • Zondag 20
    • Het doopformulier uitgelegd
    • Dordt in diskrediet
    • Van Dordt naar Ulrum
    • Beza en de verkiezing
    • De verschillen na de Synode
    • Cornelis Hoen
    • Jacobus Trigland
    • De (theo)logische visie tijdens en na Dordt
    • Wordt heel de wereld zalig?
    • Rechtvaardigmaking van eeuwigheid
    • Bavianen en slijkgeuzen
    • Dubbele predestinatie
    • Augustinus' uitleg van Romeinen 9
    • Luther en de verkiezing
    • De aard van het geloof
    • Natuurlijk licht
    • Catechese
    • Artikel 8 dominees
    • Luther en artikel 8
Apologie in tweevoud: Justinus Martyr en Tatianus

Men kan niet spreken van DE apologie van de oude kerkvaders
​Een gevaar bestaat dat men spreekt van DE apologie van de oude kerkvaders. Natuurlijk was deze er in zekere zin wel maar men moet tegelijkertijd beseffen dat er verschillende soorten van apologieën waren waardoor men niet over DE apologie kan spreken van de oude kerkvaders. Zo was het verschil tussen Justinus Martyr en Tatianus zeer groot qua methode en qua inhoud. Daar willen wij in dit artikel de vinger bij leggen. Vervolgens kijken we ook hoe Paulus het christendom verdedigde. Zijn manier is gezaghebbend omdat zijn manier van apologie bedrijven opgenomen is in de Heilige Schrift. Paulus werd aangestuurd door de Heilige Geest.  Het is daarom de manier van apologie bedrijven die naar Gods wil is.   

​De waardering van de Griekse cultuur bij Justinus
Omtrent de waardering van de Griekse cultuur in het algemeen en van Plato in het bijzonder was er een wereld van verschil tussen Justinus Martyr en Tatianus. Tatianus was hoogst vermoedelijk een leerling van Justinus Martyr of in elk geval een goede vriend. Beide apologeten leefden in de 2de eeuw na Christus. Justinus was voor zijn bekering een aanhanger van de leer van Plato en na zijn bekering bleef hij grote waardering houden voor de Griekse oudheid en in het bijzonder voor Plato. Ook in de Griekse oudheid, met name bij de Griekse filosofen, zag Justinus kiemen van het woord van God (de zogenaamde logos spermatikos. Het gezaaide woord van God). In zijn apologie gaf hij om die reden hoog op van de Griekse filosofen en in het bijzonder van Plato. Natuurlijk achtte hij het vleesgeworden Woord, Jezus als het absolute hoogtepunt van de Goddelijke openbaring. Justinus zegt het zo in zijn apologie: 'Verhevener dan iedere menselijke leer blijkt onze godsdienst te zijn omdat Christus die omwille van ons verschenen is geheel Logos is'. Jezus is dus het ware Woord (Logos) van God. Bij de Griekse filosofen kan men kiemen en sporen vinden van deze Logos, stelde Justinus Martyr. Omdat deze Griekse filosofen niet de volheid van de Logos hadden (zoals Christus die had omdat Hij de Logos Zelf was) hebben ze elkaar tegengesproken. Zij hadden maar kiemen en zaden van deze Logos, het Woord  van God (bron: 'Twee Apologeten uit het vroege christendom. Justinus en Athenagoras' p. 97).   

De waardering van de Griekse cultuur bij Tatianus
​
Heel anders dan Justinus was Tatianus. Hij hield een redevoering tot de Grieken die er niet om loog of beter gezegd: TEGEN de Grieken. In heel die redevoering kraakte Tatianus de Griekse cultuur en filosofie af en keerde hij zich TEGEN heel de Griekse cultuur. Die cultuur was in die tijd vrij dominant overigens. Alle Griekse filosofen bleven ernstig in gebreken, volgens Tatianus. Er passeren heel wat Griekse namen de revue als men zijn redevoering TEGEN de Grieken leest. Overigens was Tatianus deksels goed op de hoogte van de Griekse cultuur. Hij wist wat hij schreef. Hij gebruikte echter geen stroop om de Grieken te winnen. Integendeel! Hij gebruikte flink wat azijn.  Zo was Plato volgens Tatianus vraatzuchtig. Heraclitus was hoogmoedig. Ook de goden kregen er van langs. Een boom werd Rhea genoemd en een draak Zeus (bron: Dr. H.U Meyboom, 'De apologeten Tatianus en Athenagoras' in: 'Oude-Christelijke Geschriften'. p. 8-9 en p. 21)


​De apologie van Paulus op de Areopagus in Athene
​
Paulus sloot aan bij de Griekse cultuur
​
Hoe deed Paulus de heidenapostel het eigenlijk? Hij was voor de Joden een Jood en de Grieken een Griek. Zo kunnen wel lezen in de brief van Paulus aan de gemeente van Korinthe. Paulus noemde in zijn redevoering op de Areopagus de dingen bij hun naam maar kraakte de Griekse cultuur niet af. Hij stelde dat toen hij de stad doorging, zag hoe godsdienstig Athene was, zo vermeldde hij op de Areopagus (Handelingen 17:22). Daar mopperde hij niet over. Integendeel dan zouden zij meteen afhaken. Om die reden sloot hij bij zijn gehoor aan. Hij stelde namelijk dat er ook een altaar was van de onbekende god. Die ruimte benutte Paulus door te wijzen dat die God de God is die de christenen dienen. Hij is de Schepper van alle mensen, ook van de inwoners van Athene en Hij heeft alles gemaakt (Handelingen 17:24).

​Paulus corrigeerde waar het nodig was, sloot bij hen aan maar durfde hen ook te confronteren
Dan volgt er een heilzame correctie als Paulus stelt dat God in de hemel woont en niet in stenen tempels die door nietige mensenhanden gemaakt zijn (Handelingen 17:25). Na deze correctie zoekt Paulus opnieuw de aansluiting maar nu bij de filosofen. Die hadden wat diepere inzichten in de waarheid dan de godsdienstige mensen, volgens Justinus. Paulus citeerde vervolgens met grote instemming de stoïcijnen Cleanthes en Aratus die stelden dat alle mensen van Gods geslacht zijn. God heeft hen dus gemaakt en in Hem bewegen en leven alle mensen (Handelingen 17:28). Tegelijkertijd stelde Paulus dat er een gericht is. Er is een dag dat iedereen geoordeeld wordt door Jezus die opgestaan is uit de dood (Handelingen 17:31). Paulus durfde dus ook de confrontatie aan te gaan. Maar hij beledigde  de Griekse cultuur niet zoals Tatianus deed. Paulus sloot bij hen aan waar hij kon, hij corrigeerde waar het echt nodig was en wees  hen op het unieke van het christendom. Uiteindelijk ging hij de confrontatie niet uit de weg maar hij bewaarde die voor het laatste. Anders zou men al meteen afhaken.
​Een goede tip overigens als men in gesprek gaat met andersdenkenden. Zoek eerst de aansluiting voordat men tot de confrontatie overgaat.  
Copyright 500jaarluther.nl