Apologie in tweevoud: Justinus Martyr en Tatianus
Men kan niet spreken van DE apologie van de oude kerkvaders
Een gevaar bestaat dat men spreekt van DE apologie van de oude kerkvaders. Natuurlijk was deze er in zekere zin wel maar men moet tegelijkertijd beseffen dat er verschillende soorten van apologieën waren waardoor men niet over DE apologie kan spreken van de oude kerkvaders. Zo was het verschil tussen Justinus Martyr en Tatianus zeer groot qua methode en qua inhoud. Daar willen wij in dit artikel de vinger bij leggen. Vervolgens kijken we ook hoe Paulus het christendom verdedigde. Zijn manier is gezaghebbend omdat zijn manier van apologie bedrijven opgenomen is in de Heilige Schrift. Paulus werd aangestuurd door de Heilige Geest. Het is daarom de manier van apologie bedrijven die naar Gods wil is.
De waardering van de Griekse cultuur bij Justinus
Omtrent de waardering van de Griekse cultuur in het algemeen en van Plato in het bijzonder was er een wereld van verschil tussen Justinus Martyr en Tatianus. Tatianus was hoogst vermoedelijk een leerling van Justinus Martyr of in elk geval een goede vriend. Beide apologeten leefden in de 2de eeuw na Christus. Justinus was voor zijn bekering een aanhanger van de leer van Plato en na zijn bekering bleef hij grote waardering houden voor de Griekse oudheid en in het bijzonder voor Plato. Ook in de Griekse oudheid, met name bij de Griekse filosofen, zag Justinus kiemen van het woord van God (de zogenaamde logos spermatikos. Het gezaaide woord van God). In zijn apologie gaf hij om die reden hoog op van de Griekse filosofen en in het bijzonder van Plato. Natuurlijk achtte hij het vleesgeworden Woord, Jezus als het absolute hoogtepunt van de Goddelijke openbaring. Justinus zegt het zo in zijn apologie: 'Verhevener dan iedere menselijke leer blijkt onze godsdienst te zijn omdat Christus die omwille van ons verschenen is geheel Logos is'. Jezus is dus het ware Woord (Logos) van God. Bij de Griekse filosofen kan men kiemen en sporen vinden van deze Logos, stelde Justinus Martyr. Omdat deze Griekse filosofen niet de volheid van de Logos hadden (zoals Christus die had omdat Hij de Logos Zelf was) hebben ze elkaar tegengesproken. Zij hadden maar kiemen en zaden van deze Logos, het Woord van God (bron: 'Twee Apologeten uit het vroege christendom. Justinus en Athenagoras' p. 97).
De waardering van de Griekse cultuur bij Tatianus
Heel anders dan Justinus was Tatianus. Hij hield een redevoering tot de Grieken die er niet om loog of beter gezegd: TEGEN de Grieken. In heel die redevoering kraakte Tatianus de Griekse cultuur en filosofie af en keerde hij zich TEGEN heel de Griekse cultuur. Die cultuur was in die tijd vrij dominant overigens. Alle Griekse filosofen bleven ernstig in gebreken, volgens Tatianus. Er passeren heel wat Griekse namen de revue als men zijn redevoering TEGEN de Grieken leest. Overigens was Tatianus deksels goed op de hoogte van de Griekse cultuur. Hij wist wat hij schreef. Hij gebruikte echter geen stroop om de Grieken te winnen. Integendeel! Hij gebruikte flink wat azijn. Zo was Plato volgens Tatianus vraatzuchtig. Heraclitus was hoogmoedig. Ook de goden kregen er van langs. Een boom werd Rhea genoemd en een draak Zeus (bron: Dr. H.U Meyboom, 'De apologeten Tatianus en Athenagoras' in: 'Oude-Christelijke Geschriften'. p. 8-9 en p. 21)
De apologie van Paulus op de Areopagus in Athene
Paulus sloot aan bij de Griekse cultuur
Hoe deed Paulus de heidenapostel het eigenlijk? Hij was voor de Joden een Jood en de Grieken een Griek. Zo kunnen wel lezen in de brief van Paulus aan de gemeente van Korinthe. Paulus noemde in zijn redevoering op de Areopagus de dingen bij hun naam maar kraakte de Griekse cultuur niet af. Hij stelde dat toen hij de stad doorging, zag hoe godsdienstig Athene was, zo vermeldde hij op de Areopagus (Handelingen 17:22). Daar mopperde hij niet over. Integendeel dan zouden zij meteen afhaken. Om die reden sloot hij bij zijn gehoor aan. Hij stelde namelijk dat er ook een altaar was van de onbekende god. Die ruimte benutte Paulus door te wijzen dat die God de God is die de christenen dienen. Hij is de Schepper van alle mensen, ook van de inwoners van Athene en Hij heeft alles gemaakt (Handelingen 17:24).
Paulus corrigeerde waar het nodig was, sloot bij hen aan maar durfde hen ook te confronteren
Dan volgt er een heilzame correctie als Paulus stelt dat God in de hemel woont en niet in stenen tempels die door nietige mensenhanden gemaakt zijn (Handelingen 17:25). Na deze correctie zoekt Paulus opnieuw de aansluiting maar nu bij de filosofen. Die hadden wat diepere inzichten in de waarheid dan de godsdienstige mensen, volgens Justinus. Paulus citeerde vervolgens met grote instemming de stoïcijnen Cleanthes en Aratus die stelden dat alle mensen van Gods geslacht zijn. God heeft hen dus gemaakt en in Hem bewegen en leven alle mensen (Handelingen 17:28). Tegelijkertijd stelde Paulus dat er een gericht is. Er is een dag dat iedereen geoordeeld wordt door Jezus die opgestaan is uit de dood (Handelingen 17:31). Paulus durfde dus ook de confrontatie aan te gaan. Maar hij beledigde de Griekse cultuur niet zoals Tatianus deed. Paulus sloot bij hen aan waar hij kon, hij corrigeerde waar het echt nodig was en wees hen op het unieke van het christendom. Uiteindelijk ging hij de confrontatie niet uit de weg maar hij bewaarde die voor het laatste. Anders zou men al meteen afhaken.
Een goede tip overigens als men in gesprek gaat met andersdenkenden. Zoek eerst de aansluiting voordat men tot de confrontatie overgaat.
Men kan niet spreken van DE apologie van de oude kerkvaders
Een gevaar bestaat dat men spreekt van DE apologie van de oude kerkvaders. Natuurlijk was deze er in zekere zin wel maar men moet tegelijkertijd beseffen dat er verschillende soorten van apologieën waren waardoor men niet over DE apologie kan spreken van de oude kerkvaders. Zo was het verschil tussen Justinus Martyr en Tatianus zeer groot qua methode en qua inhoud. Daar willen wij in dit artikel de vinger bij leggen. Vervolgens kijken we ook hoe Paulus het christendom verdedigde. Zijn manier is gezaghebbend omdat zijn manier van apologie bedrijven opgenomen is in de Heilige Schrift. Paulus werd aangestuurd door de Heilige Geest. Het is daarom de manier van apologie bedrijven die naar Gods wil is.
De waardering van de Griekse cultuur bij Justinus
Omtrent de waardering van de Griekse cultuur in het algemeen en van Plato in het bijzonder was er een wereld van verschil tussen Justinus Martyr en Tatianus. Tatianus was hoogst vermoedelijk een leerling van Justinus Martyr of in elk geval een goede vriend. Beide apologeten leefden in de 2de eeuw na Christus. Justinus was voor zijn bekering een aanhanger van de leer van Plato en na zijn bekering bleef hij grote waardering houden voor de Griekse oudheid en in het bijzonder voor Plato. Ook in de Griekse oudheid, met name bij de Griekse filosofen, zag Justinus kiemen van het woord van God (de zogenaamde logos spermatikos. Het gezaaide woord van God). In zijn apologie gaf hij om die reden hoog op van de Griekse filosofen en in het bijzonder van Plato. Natuurlijk achtte hij het vleesgeworden Woord, Jezus als het absolute hoogtepunt van de Goddelijke openbaring. Justinus zegt het zo in zijn apologie: 'Verhevener dan iedere menselijke leer blijkt onze godsdienst te zijn omdat Christus die omwille van ons verschenen is geheel Logos is'. Jezus is dus het ware Woord (Logos) van God. Bij de Griekse filosofen kan men kiemen en sporen vinden van deze Logos, stelde Justinus Martyr. Omdat deze Griekse filosofen niet de volheid van de Logos hadden (zoals Christus die had omdat Hij de Logos Zelf was) hebben ze elkaar tegengesproken. Zij hadden maar kiemen en zaden van deze Logos, het Woord van God (bron: 'Twee Apologeten uit het vroege christendom. Justinus en Athenagoras' p. 97).
De waardering van de Griekse cultuur bij Tatianus
Heel anders dan Justinus was Tatianus. Hij hield een redevoering tot de Grieken die er niet om loog of beter gezegd: TEGEN de Grieken. In heel die redevoering kraakte Tatianus de Griekse cultuur en filosofie af en keerde hij zich TEGEN heel de Griekse cultuur. Die cultuur was in die tijd vrij dominant overigens. Alle Griekse filosofen bleven ernstig in gebreken, volgens Tatianus. Er passeren heel wat Griekse namen de revue als men zijn redevoering TEGEN de Grieken leest. Overigens was Tatianus deksels goed op de hoogte van de Griekse cultuur. Hij wist wat hij schreef. Hij gebruikte echter geen stroop om de Grieken te winnen. Integendeel! Hij gebruikte flink wat azijn. Zo was Plato volgens Tatianus vraatzuchtig. Heraclitus was hoogmoedig. Ook de goden kregen er van langs. Een boom werd Rhea genoemd en een draak Zeus (bron: Dr. H.U Meyboom, 'De apologeten Tatianus en Athenagoras' in: 'Oude-Christelijke Geschriften'. p. 8-9 en p. 21)
De apologie van Paulus op de Areopagus in Athene
Paulus sloot aan bij de Griekse cultuur
Hoe deed Paulus de heidenapostel het eigenlijk? Hij was voor de Joden een Jood en de Grieken een Griek. Zo kunnen wel lezen in de brief van Paulus aan de gemeente van Korinthe. Paulus noemde in zijn redevoering op de Areopagus de dingen bij hun naam maar kraakte de Griekse cultuur niet af. Hij stelde dat toen hij de stad doorging, zag hoe godsdienstig Athene was, zo vermeldde hij op de Areopagus (Handelingen 17:22). Daar mopperde hij niet over. Integendeel dan zouden zij meteen afhaken. Om die reden sloot hij bij zijn gehoor aan. Hij stelde namelijk dat er ook een altaar was van de onbekende god. Die ruimte benutte Paulus door te wijzen dat die God de God is die de christenen dienen. Hij is de Schepper van alle mensen, ook van de inwoners van Athene en Hij heeft alles gemaakt (Handelingen 17:24).
Paulus corrigeerde waar het nodig was, sloot bij hen aan maar durfde hen ook te confronteren
Dan volgt er een heilzame correctie als Paulus stelt dat God in de hemel woont en niet in stenen tempels die door nietige mensenhanden gemaakt zijn (Handelingen 17:25). Na deze correctie zoekt Paulus opnieuw de aansluiting maar nu bij de filosofen. Die hadden wat diepere inzichten in de waarheid dan de godsdienstige mensen, volgens Justinus. Paulus citeerde vervolgens met grote instemming de stoïcijnen Cleanthes en Aratus die stelden dat alle mensen van Gods geslacht zijn. God heeft hen dus gemaakt en in Hem bewegen en leven alle mensen (Handelingen 17:28). Tegelijkertijd stelde Paulus dat er een gericht is. Er is een dag dat iedereen geoordeeld wordt door Jezus die opgestaan is uit de dood (Handelingen 17:31). Paulus durfde dus ook de confrontatie aan te gaan. Maar hij beledigde de Griekse cultuur niet zoals Tatianus deed. Paulus sloot bij hen aan waar hij kon, hij corrigeerde waar het echt nodig was en wees hen op het unieke van het christendom. Uiteindelijk ging hij de confrontatie niet uit de weg maar hij bewaarde die voor het laatste. Anders zou men al meteen afhaken.
Een goede tip overigens als men in gesprek gaat met andersdenkenden. Zoek eerst de aansluiting voordat men tot de confrontatie overgaat.