In 'Stad van ideeën' vertelt Alec van der Horst het verhaal van Parijs, de meest filosofische stad van allemaal. Hij begint in de Romeinse tijd en eindigt bij de aanslagen van 2015. Maar meer dan een geschiedenisboek is het een biografie van de stad en haar ideeën.
Want het denken gaf Parijs vorm, en omgekeerd drukte de stad ook een duidelijk stempel op het intellectuele klimaat in Europa (en vandaaruit op de rest van de wereld). Elk tijdperk had zijn eigen opvattingen over het universum en de plaats van de mens daarin. Parijs is bij uitstek de plek om deze wisselwerking te volgen.
In een verrassende rondleiding schildert Van der Horst dit proces van wederzijdse beïnvloeding, tussen de stad en de nieuwe ideeën. Zijn biografie, vol interessante en vermakelijke anekdotes, geeft daarom en passant ook een overzicht van de invloedrijkste denkbeelden van de afgelopen drieduizend jaar
De schrijver
De auteur, Alec van der Horst, studeerde filosofie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij woont in Parijs waar hij werkt als gids en culturele rondleidingen organiseert. Tijdens de coronapandemie kon hij zijn werk niet doen. In die tijd heeft hij dit boek geschreven.
De opzet van het boek
Het boek begint in de Romeinse tijd en eindigt bij de aanslagen van 2015. In zes chronologische hoofdstukken schetst de auteur het verhaal van de stad Parijs, van de oudheid tot op heden: de oudheid, de middeleeuwen, de renaissance en barok, de verlichting, de romantiek en de fenomenologie. Elk tijdperk heeft zijn eigen kenmerkende denkwijze.
De insteek van het boek
Omdat de auteur filosoof is en al wat artikelen geschreven heeft over Sartre in het blad Filosofie Magazine besloot hij om over Parijs een biografie te schrijven met als voornaamste insteek de filosofie. Vandaar ook de titel: Stad van ideeën.
Alec van der Horst:
- “Als puber was ik erg geïnteresseerd in Sartre, Beauvoir en het existentialisme. Op mijn achttiende ging ik voor het eerst naar Parijs en bezocht ik alle cafés en plekken waar zij ooit zaten. Daar is mijn liefde voor Parijs begonnen. Met een achtergrond in de filosofie werk ik nu als gids in Parijs. Wat ik mooi vind aan filosofie zijn de verhalen over de wereld. Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in hoe de wereld in elkaar zit.”
Enkele denkers nader bekeken
Abelard versus Clairvaux
Achterin het boek staan de namen van denkers vermeld en hun vindplaatsen. De denkers van de middeleeuwen worden besproken onder de titel "Duisternis en licht". Alec bespreekt Abelard (1079-11420 een theoloog en vooral een filosoof die geloof en rede met elkaar versmolt. Deze Abelard schuwde het logische denken niet en kwam in botsing met Bernard van Clairvaux. Deze laatste zei dat geloof voorkomt uit de liefde. Geloof dat opkomt vanuit de rede leidt algauw bakzeil, volgens Clairvaux, die Abelard aanklaagde wegens het aantasten van het christelijke geloof.
Treffend tekent Alec de controverse tussen beiden als hij zegt dat Bernard van Clairvaux zich niet alleen afzette tegen het scholastische bouwwerk van Abelard maar ook tegen de grote bouwsels, de kathedralen. Volgens Alec waren deze kathedralen parels van licht in de donkere bouwvallige steden in de middeleeuwen. Alec merkt nog terloops op dat Clairvaux opriep tot een kruistocht waar Clairvaux overigens later spijt van had. Uit zijn beschrijving lijk het erop dat Alec meer op heeft met Abelard en diens lichtgevende denkpower en met de kathedralen, die gebouwd zijn over de ruggen van arbeiders en het geld van de arme gelovigen dan met de theologie van de liefde van Bernard van Clairvaux. Natuurlijk heeft Alec gelijk dat die kathedralen plaatjes zijn en dat het fijn is om die als gids te laten zien. Deze kathedralen strelen slechts het oog, het scholastische bouwsel van Abelard voedt de weetgierige hersens maar Clairvaux gaat een spade dieper: Hij daalt af tot het hart, de kern van de mens. En...wie het hart van de mens heeft, heeft diens ogen, diens hersens en die voeten. Die heeft alles. De vraag is dus of het scholastische bouwsel van Abelard en de kathedralen lichtgevend waren in de middeleeuwen of de geschriften van Bernard van Clairvaux en zijn eenvoudige volgelingen.
Rousseau versus de Verlichting
Alec gaat de contrasten niet uit de weg. Hij haalt Rousseau aan die stelt dat de samenleving het probleem is voor kinderen en dat de hang naar geld en goed de maakt de maatschappij corrupt. Rousseau plaatste zich zo buiten het vooruitgangsdenken van de Verlichting. Rousseau was bang voor ongelijkheid waardoor de rijken corrupt werden en de armen begerig. Volgens Rousseau moest de opvoeding zich schikken naar de aanleg en natuur van het kind. Dit verwoordde hij in zijn boek 'Emile'. Hij werd met deze visie de grondlegger van de moderne pedagogiek. Rousseau was wel gelovig maar minachtte de leer van de Drie-eenheid van God.
Beoordeling
De verleiding is groot om nog meer te noemen uit dit boeiende boek. Wil je meer weten over Lyotard die het postmodernisme omschreef als het einde van de metaverhalen (grote verhalen), wil je meer weten over Derrida of Foucault? Het boek behandelt ze kort en bondig. Dat is de grote kracht van dit boek. De vraag is of Alec Calvijn rechtdoet door hem te verbinden met de predestinatieleer. Calvijn zou leren volgens Alec dat al voor je geboorte vaststaat of je gered wordt of niet. Zo allesomvattend en belemmerend functioneerde echter bij Calvijn de verkiezing niet. Dat is wel het geval bij sommige vormen van Hypercalvinisme. Calvijn stelde het evangelie voorop en bewoog zijn hoorders tot het geloof in Jezus en wie tot het geloof komt mag weten dat God hem of haar al van eeuwigheid liefhad. Zo komt God alle lof en eer toe. De gelovige mag door het geloof opklimmen tot Gods eeuwige liefde, die de oorsprong is van zijn of haar zaligheid. De predestinatie staat bij Calvijn in het kader van het Soli Deo Gloria. Dit alles neemt niet weg dat Alec een lezenswaardig boek schreef. Dat Parijs een stad van ideeën is, toont Alec rijkelijk aan in dit lijvige boek. Vanwege het namenregister kun je het boek ook als naslagwerk gebruiken.
Het boek is bestelbaar bij:
https://www.uitgeverijtenhave.nl/boek/stad-van-ideeen/
