500 jaar Luther - Alles over het leven van Luther
  • Wij
    • De juichkreet van de reformatie
    • Actueel
    • Thomas More
    • Zijn Joden intelligent?
    • Met een beroep op Luther
    • De bede in de doop: Altijd wil regeren
    • Een moderne vraag
    • Het genadeverbond in het doopformulier
    • Het genadeverbond volgens Jongeleen
    • De volkomen leer van de zaligheid
    • Werkverbond
    • Apologie in tweevoud
    • De almacht van God
    • Een kanttekening bij de theocratie
    • De uitverkiezing bij Luther, Kohlbrugge en Boston
    • Studentenangst
  • Leven
    • Zijn voornaam
    • Zijn achternaam
    • Zijn levensloop
    • Zijn navolgers
    • Zijn ontwikkeling
    • Zijn tijd
    • Zijn worsteling
    • Zijn Augustinus
    • Zijn vrouw en zijn vriend
    • Zijn Nicolaas van Lyra
    • Zijn Psalm 118
    • Zijn Johannes Hus
    • Zijn Reuchlin
    • Zijn Erasmus
    • Zijn tegenstander: Aristoteles
    • Zijn pausen
    • Zijn begin als reformator
    • Zijn pleidooi voor kerkhervorming
    • Zijn besmette imago
    • Zijn Thomas Müntzer
    • Zijn Schriftuitleg
    • Zijn Johannes Agricola
    • Zijn disputen
    • Zijn onderscheid tussen schrift en gesproken Woord
    • Zijn Schriftvisie
    • Zijn postmodernisme
    • Zijn leesroute
    • Zijn uitleg
    • Zijn tafelgesprekken
  • Geschriften
    • Zijn 97 stellingen
    • Zijn 95 Stellingen
    • Brief aan Albrecht von Mainz
    • Brief aan christelijke adel
    • Babylonische gevangenschap
    • Over de goede werken
    • De vrijheid van een christen
    • Brief aan de raadsheren
    • Brief aan Nederland
    • De bruiloft te Kana.
    • De kloostergeloften en het huwelijk
    • Brief van een vertaler
    • Brief van Jacobus
    • Brief aan de Romeinen
    • De brief aan de Galaten
    • De goede Herder
    • De studie theologie
    • De knechtelijke wil
    • Tegen de Joden
    • Tegen het pausdom.
  • Verwant
    • Johannes Huss
    • Reuchlin als voorloper
    • Calvijn
    • Guido de Brès en Menso Alting
    • Borstius
    • Koelman
    • Van der Groe
    • Maccovius
    • Comrie
    • Comrie' s volgers (1)
    • Comrie's volgers (2)
    • Ebenezer Erskine
    • Ralph Erskine (1)
    • Ralph Erskine ( 2)
    • Breuk: Kant en Nietzsche
    • Kohlbrugge
    • J A Wornser sr
    • Ferdinand Domela Nieuwenhuis
    • Barth
    • Bonhoeffer
    • Bultmann
    • Hoornbeeck
    • Eta Linnemann
  • Bijbel
    • The gospel according to Isaiah 53
    • De zeventig weken en de grote verdrukking
    • Lukas 2
    • Wees sterk en moedig (Salomo)
    • Gods rechtszaak in Jesaja 1 en Micha 6
    • Jeremia 46:10 een slachting voor de HEERE
    • Het boek Job
    • Psalm 1 en 2
    • Psalm 7
    • Psalm 42
    • Psalm 51
    • Psalm 72
    • Psalm 77
    • Psalm 124
    • Leeslint Psalm 110
    • Psalm 110 in Hebreeën
    • Psalm 110
    • Psalm 120
    • Psalm 121
    • Psalm 122
    • Psalm 123
    • Vergilius en Jesaja
    • Klacht op goede vrijdag van Jezus
    • (niet) ter wille van Israel (Jesaja 40-55)
    • De ware wijnstok
    • Nieuwe vertalingen
    • Subtiele Schriftkritiek
    • Leeslint Jeremia
    • Gedichten en Psalmen
    • Cursus Bijbels Grieks
    • Aramees in Jeremia 10:11
    • Openbaring 13
    • Vertaling Jesaja 63:1-6
    • Edom in Jesaja 34 en 63
    • Wie schreef Genesis ?
    • De betekenis van de men in Jesaja 35:1a
    • Geduld volgens Jakobus
    • Lopend vuur
    • Retoriek in 1 Korinthe 15
    • Het misoffer en Maleachi 1:11
    • De instructies in 1 Timotheus 4 nader bekeken
    • Het eenmalige offer
    • Keizer Augustus
    • De verwoesting van Jeruzalem
    • De tweevoudige gebiedende wijs in het Nieuwe Testament
    • Een afgesneden zaak
    • Schepping in Genesis 1
    • Schepping in Genesis 2 vers 4 b en verder
    • De val in Genesis 3
    • Meditatieve momenten
    • Het Hooglied is meer dan een liefdeslied
    • De oerrol van Jeremia
    • Schriftoverdenking
    • Cursus Hebreeuws
    • Cursus Hebreeuws vervolg
    • Wat staat er in het Hebreeuws en in het Grieks??
    • Joodse gebeden en liederen
    • Openbaring 7,8,9
    • Openbaring 15 en 16
    • Zijn de brieven aan Timotheus van Paulus?
    • jongeling te Nain
    • Het paradijs
    • Tekst en uitleg
    • Een bewogen prediker
    • Gezanten namens Christus
    • Het tweevoudige doel van de doop
    • De dode zeerollen
    • Het genadeverbond in de Schrift
    • De evolutie van de Bijbel
    • De 'theios aner' en Jezus
    • Esther en de Reformatie
    • De plaats en de betekenis van het boek Ruth
    • Zie Mijn Knecht
    • Jesaja 53
    • 'Ere zij God' nader bekeken
    • Gods woord houdt stand
    • Laat ons overvaren
    • 666
    • Simson
    • Bart Kamphuis
    • Jesaja 7:14
    • De auteurs van Jesaja
    • Psalm 137
    • De geloofstaal van Jona
    • Job de lijdende rechtvaardige
  • Boek
    • Er klopt niks van Onthutsende onthullingen over de evolutietheorie
    • Vergeving en herstel (Anselmus)
    • Evolutie Een ei zonder kip
    • Kan de wetenschap alles verklaren?
    • Boven tijd en toeval
    • Zwingli De Labadie Kohlbrugge
    • De doop in de Nederlandse belijdenisgeschriften
    • Erasmus Begrepen uit de geest der renaissance
    • Athanasius De menswording des Woords
    • Ontluikend christendom
    • Ik ben de HEERE, Uw God, Ebenezer Erskine
    • Boeken over de Psalmen
    • Het verraad der clercken
    • Willem Teellinck Soliloquium
    • Brokkelbrein
    • 1 zo'n mannetje
    • Benne Holwerda herdacht
    • De wereldwijde vloed
    • Een nieuwe geboorte
    • De heruitgave van "Een beschouwing van het verbond der genade"
    • De val van Prometheus
    • De held met duizend gezichten
    • De slag om het hart
    • Het paradijs
    • The Hebrew Bible
    • De doop volgens ds G Boer
    • De zekerheid van het heil
    • Luther voor leken
    • Midden in het leven
    • Adam waar ben jij?
    • Calvijn en zijn uitleg van de Psalmen
    • Kerstens visie op Boston
    • Bemind Henri Nouwen in gesprek
    • Het Hooglied van Salomo
    • Verhaal en feit in de Bijbelse tijd
    • De tijdgeest verstaan
    • Als vrouwen het woord doen
    • Luther on Jews and Judaism
    • Dominicanen in meervoudig perspectief
    • Jesus and the eyewitnesses The Gospels as Eyewitness Testimony
    • Boeken over Jesaja
    • Calvijns klassieke opleiding
    • Academische herdenkingen
    • Dr. C Steenblok
    • Boeken in het kort
    • Kersten in kleur
    • Kersten en het genadeverbond
    • Boston en het genadeverbond
    • Bullinger en het genadeverbond
    • Laurus Boone
    • Eerherstel voor Boone
    • Leeslint doopbelofte
    • Leeslint kinderdoop
    • Dr. J.G. Woelderink Verbond en bevinding
    • Reformatie toen en nu
    • Reformatie vandaag
    • Om het behoud
    • Thomas Boston
    • Separatisme en wereldgelijkvormigheid
    • Wetenschap of vooroordeel?
    • Jeruzalem en Athene
    • Gereformeerde scholastiek
    • Théodore de Bèze
    • De jonge Luther
    • Luther, een sympathieke potentaat.
    • En alzo zal geheel Israel gered worden'
    • Liefde voor Israel
    • Verwacht u Hem?
    • Voetius en de sabbat
    • Het rechtvaardigend geloof
    • Letterknechten
    • Israel in het geding
    • Comrie en het ABC van het geloof
    • Het Oude Testament
    • Het hart van Torah
    • Algemene genade
    • Herman Dooyeweerd
    • De reformatie der prediking
    • De gemeene gratie
    • De grote ontsporing
    • Athanasius als bestrijder der Arianen
    • De reformatie van koning Josia
    • Melanchtons humanisme
    • Melanchton en de oude kerkvaders
    • De Verlichting als kraamkamer
    • Was de Reformatie een vergissing?
    • Luther in het oordeel van Sorbonne
    • Katharina von Bora
    • Het merk Luther
    • De Bijbel als boek van schoonheid
    • Leeslint de dochter van Jefta
    • De Nadere Refomatie van het gezin
    • C.S Lewis De zeebries der eeuwen
    • Mozes en Hammurabi
    • Leeslint de grondtekst
    • Leeslint scriptie schrijven
    • Leeslint de hereniging van 1892
    • Leeslint divers
    • Leeslint vader en zoon
    • Leeslint schepping en evolutie
    • Leeslint Bijbelse sleutelwoorden
  • Politiek
    • Wokeland Coen de Jong
    • Geuzen en glippers
    • Weimarrepubliek
    • Geuzen aan de macht
    • Geuzen in de lage landen
    • Hoop voor de aarde
    • Ruw ontwaken uit de neoliberale droom
    • Huntingto versus Fukuyama
    • De schijn-elite van valse munters
    • Ode aan het klootjesvolk
    • Op de bank
    • Socratisch motiveren
    • Gevaren van de moderne kapitalistische wereld
    • Luther over de koopman en dewoeker
    • Een land van kleine buffers
    • Democratie en autocratie
    • J.J. Buskes Het nationaalsocialisme
    • De draagbare Ter Braaak
    • Een ongemakkelijke waarheid
    • Dames voor Darwin
    • Prinses Irene en prins Carlos Hugo
    • Microfobie De cult van het kolossale
    • Strijdvaardig leven. In het spoor van Socrates, Seneca en Samoerai
    • De onmisbaren
    • Zetelroof Geerten Waling
    • Framing
    • Bore out
    • Kemal Mustafa
    • Politiek bij een geopende Bijbel
    • Eigen volk eerst
    • Edmund Burke
    • Oikofobie Thierry Baudet
    • Baudet en het kabinet
    • Keynes en de staatskas
    • Marx: zijn geboorteplaats en zijn leven
    • Standbeeld voor Marx
    • Marx' materialisme
    • Opium van het volk
    • Vervreemding
    • Ottho Gerhard Heldring
    • Pieter Jelles Troelstra
    • Het doopformulier besproken
    • Niet bij brood alleen
  • Dordt 400
    • De synode van Emden 1571
    • Leerregels les 1
    • Samenvatting Les 1
    • Leerregels les 2
    • Samenvatting les 2
    • Leerregels les 3
    • Wat maar vooral ook hoe
    • Leerregels les 4
    • Leerregels les 5
    • Leerregels les 6
    • Beelden van synode en land
    • Beeld van een vis in sterk stromend water
    • Theologische uitdrukkingen
    • De plaats van de leerregels
    • Les opzet eerste ochtend
    • Historische context
    • Waarom de Synode
    • Waarom Dordrecht
    • Waarom Bogerman
    • Synodeleden
    • Johannes Drusius de voorbereider van de Statenvertaling
    • De Statenvertaling
    • Johannes Maccovius
    • Kloosterkerk Den Haag
    • Kerend tij in Utrecht
    • Algenoegzaam
    • De welmenende roeping in de Dordtse leeregels
    • Pastoraal
    • Zondag 20
    • Het doopformulier uitgelegd
    • Dordt in diskrediet
    • Van Dordt naar Ulrum
    • Beza en de verkiezing
    • De verschillen na de Synode
    • Cornelis Hoen
    • Jacobus Trigland
    • De (theo)logische visie tijdens en na Dordt
    • Wordt heel de wereld zalig?
    • Rechtvaardigmaking van eeuwigheid
    • Bavianen en slijkgeuzen
    • Dubbele predestinatie
    • Augustinus' uitleg van Romeinen 9
    • Luther en de verkiezing
    • De aard van het geloof
    • Natuurlijk licht
    • Catechese
    • Artikel 8 dominees
    • Luther en artikel 8
    • Willem Teellinck en zijn avondmaalsvisie
    • Heilszekerheid
Bavianen en slijkgeuzen 
Kerk en kerkvolk ten tijde van Maurits en Oldenbarnevelt 
A. Th. van Deursen 


Historicus
Prof. dr. A. Th. van Deursen was een knap christelijk historicus, die de bronnen nauwkeurig bestudeerde. In dit boek 'Bavianen en slijkgeuzen' laat hij liet zien dat het verleden kleurrijker is dan vaak verhaald wordt. Bovendien streefde Van Deursen er naar om als christenhistoricus mensen in het verleden recht te doen en hen niet vanuit de gegevens die wij nu hebben weg te zetten. Ook mensen uit het verleden hebben recht op een eerlijke beschrijving. Van Deursen hanteerde daarbij het 9de gebod, gij zult geen valse getuigenis geven, als uitgangspunt. Daarnaast had Van Deursen oog voor de gewone man in de geschiedenis. Dat laat dit boek ook zien. Het gaat niet alleen om de elite in de kerk maar ook om de gewone kerkgangers: de bavianen en slijkgeuzen.  

Calviniseringsproces
Volgens Van Deursen hebben de calvinisten eerst hun plaats voor hun kerk willen veroveren in de strijd tegen het roomse Spanje en later tegen de remonstranten. Probeerde Spanje de kerk van buitenaf te bedreigen. De remonstranten die als scheldnaam Bavianen hadden, deden dat van binnenuit. Van Deursen eindigt zijn omvangrijke boek met het feit dat de slijkgeuzen, de contraremonstranten in 1618-1619 de zege hebben behaald en dat  'zege van de slijkgeuzen op de bavianen wel van blijvende aard was, en zou een paar eeuwen lang de godsdienstige gezindheid van de Hollandse volksklasse bepalen'.

Mislukte aanslag 
Van Deursen beschrijft eveneens aan het einde van zijn boek de mislukte aanslag in 1623 die Stoutenburg een van de zonen van Oldenbarnevelt pleegde op Maurits. Er waren naar men meende enkele remonstrantse predikanten bij geweest maar dat bleek niet helemaal te kloppen. Wel kon aangetoond worden dat de remonstrantse predikant Hendrik Slatius aan deze aanslag had meegewerkt. Hij werd ter dood veroordeeld. Overigens tastte deze aanslag het gezag van de remonstranten nog verder aan. De contraremonstranten meenden dat de remonstranten net als de Spanjaarden de macht wilden grijpen met bloedvergieten. Baudartius riep de remonstrantse kerkgangers op om afstand te nemen van hun leer. Men kon toch zien hoe verderfelijk de leiders waren. Zo zei Slatius op het schavot dat zijn ziel een gruwel had aan de calvinisten. Niet alle remonstranten waren zo haatdragend jegens de slijkgeuzen. De geschiedenis is kleurrijk omdat mensen niet hetzelfde zijn en om die reden niet hetzelfde reageren.

Een kleurrijk kerkelijk landschap
Van Deursen laat zien dat de Republiek een kleurrijk kerkelijk landschap had. Er waren, behalve de Hervormde kerk, ook nog de schuilkerken van de roomsen, luthersen en de doopsgezinden. Vooral de roomsen en doopsgezinden stonden positief tegenover de remonstranten. De doopsgezinden leerden eveneens dat er een afval van de heiligen is. Hun leer neigde naar het remonstrantisme.
Er waren in die tijd maar twee universiteiten namelijk in Leiden en Franeker. Niet iedere predikant had om die reden een goede opleiding. Aan de Leidse universiteit wist Arminius het calvinisme in het hart te raken door een andere opvatting over de verkiezing ten toon te spreiden. 
 
Gezelschappen en lekentheologie
Sommige slijkgeuzen vormden gezelschappen. Echter de Hervormde kerk was reeds goed georganiseerd en kerkenraden floten de malcontenten die gezelschappen hielden terug. Men was terecht bang voor lekentheologie. 
Ook onder de predikanten had de leer van Calvijn niet helemaal postgevat. Sommige predikanten hadden een te geringe opleiding. De Dordtse Kerkorde heeft in artikel 8 gesteld dat het uitzonderlijk is dat predikanten geen universitaire opleiding hebben genoten. Men kan dominee worden op basis van singuliere gave, artikel 8 van de D.K.O. maar dat dient getoetst te worden en uitzonderlijk te zijn. Dordt wilde koste wat het kost lekentheologie voorkomen.  
 
Extreem calvinisme bij de gezelschappen 
Van Deursen stelt dat er een gevaar op de loer lag bij de gezelschappen. Men neigde naar extreem calvinisme. Wel stelt Van Deursen dat in de vroege 17de eeuw dit gevaar niet groot was omdat er maar weinig gezelschappen waren. Van Deursen geeft een goed voorbeeld van dit gevaar. Zo was er een lid van de Hervormde gemeente Monnickendam, Roel Gerritsz genaamd, die beweerde dat Adam niet vrijwillig was gevallen maar noodzakelijk. Hij maakte God tot een Auteur van de zonde. Roel reageerde met deze opvatting op een preek van Bartholdi, later een van de synodeleden, die als predikant van Monnickendam stelde dat Adam toen hij zondigde een vrije wil had en dus volkomen schuldig was. De kerkenraad riep Roel op over de noodzakelijke val van Adam te zwijgen maar deze verspreidde zijn ideeën en werd om die reden door de kerkenraad van de Hervormde gemeente van Monnickendam afgesneden als lid.

Meer dan een lokale betekenis 
Volgens Van Deursen heeft deze kleine historie in Monnickendam meer dan lokale betekenis. Het laat  volgens hem zien dat de aanhangers van predestinatieleer in de Hervormde kerk niet alleen oog hadden voor het gevaar van de remonstranten, die de vrij wil leerden maar dat men ook oog hadden voor het gevaar van een al te stevig calvinisme (hypercalvinisme) waarbij God de Auteur wordt van al het kwaad en de mens noodzakelijkerwijs geen goed kan doen en dus niet verantwoordelijk is. Tevens laat dit censuurgeval zien dat kerkenraden doorgaans goed op de hoogte waren van wat er speelde in de kerk en hoe de reformatie dacht over de predestinatieleer. De remonstranten konden het uiteindelijk niet winnen van dit bijbels georiënteerde calvinisme 
Powered by Create your own unique website with customizable templates.