Foto
  • Hoop voor de aarde
Hoe we samen het klimaat kunnen redden
Katharine Hayhoe 

Niemand kan het probleem van de klimaatverandering zo goed onder woorden brengen als Katharine Hayhoe in haar boek Hoop voor de aarde: hoe we samen het klimaat kunnen redden. De klimaatverandering is even urgent als complex. We benoemen het en zuchten erover, maar het lukt ons moeilijk om samen tot concrete actie te komen. Katharine Hayhoe legt daar de vinger bij en geeft aan hoe we vanuit een gesprek hierover heel praktisch aan de slag kunnen gaan om het klimaat te redden. Daarvoor is nodig dat de feiten bekend zijn. Die zet ze op een rij. Daarnaast is het belangrijk dat we zicht hebben op oplossingen. Die geeft ze in het boek. Hayhoe spoort de lezer aan om werk te maken van het klimaat en daarbij de hoop niet te verliezen (van Reinier van den Berg, meteoroloog).


​Klimaatverandering
Allereerst toont Katharine Hayhoe, die klimaatwetenschapster en christen is, aan dat er klimaatverandering is. In 2022 hebben wij daar al genoeg van gezien: hittegolven in Europa, Pakistan, rivieren die bijna opgedroogd zijn, of juist voor overstroming zorgen, talloze bosbranden en oogsten die door de warmte of hagel te gronde gaan. Maar is dat niet van alle tijden? Dat  is waar maar de intensiteit is aantoonbaar heviger en intenser. Records worden keer op keer gebroken. Om een voorbeeld te geven uit dit boek: Katharine is op de noordpool geweest en zag met eigen ogen hoe de ijsbeer daar dreigt uit te sterven omdat er nog nauwelijks ijs is. 

Probleemontkenners
Wie dit op zich in laat werken zou denken dat we meteen actie zouden gaan ondernemen. Katharine stelt dat de mens zo niet in elkaar steekt en juist op die psychologische kant gaat zij in.  Er zijn allereerst ontkenners van de klimaatverandering (probleemontkenners). Zij zien geen noodzaak om in te grijpen en willen hun comfortleven niet opgeven. Het ontkennen van klimaatsverandering  is echter wel lastig want de media berichten bijna dagelijks over een smeltende noordpool, hittegolven, warmterecords, megaoverstromingen en op veel plaatsen enorme droogte (hitte zorgt voor droogte op die plaats en diezelfde hitte zorgt voor veel verdamping en dus waterdamp in de lucht wat elders weer zorgt voor veel wateroverlast).  

Ontkenners van de menselijke oorzaak 
Er zijn er ook die meteen toegeven dat er sprake is van klimaatverandering. Dat lijkt winst maar dan komt het! Dit  zou volgens hen niet door de mens komen maar doordat de zon nu meer warmte afgeeft of het zou komen doordat er meer vulkanen uitbarsten die verhogen het CO2 gehalte in de lucht (zij zijn ontkenners van de menselijke oorzaak).  Katharine ontmaskert deze gedachten . Wie zo denkt, heeft ook geen hoge actiebereidheid om het klimaat te redden terwijl juist de westerse landen de oorzaak zijn. Zo claimt Pakistan dat de oorzaak van de grote overstromingen deze zomer in Pakistan (2022) komt door de westerse landen die door hun fossiele brandstoffen zorgen voor het zogenaamde broeikaseffect. De vrijgekomen CO2  als restproduct van het verbranden van fossiele brandstoffen, vormt een deken om de aarde die de warmte vasthoudt. 

  • CO2 is een broeikasgas: koolstofdioxide. CO2-uitstoot is het vrijkomen van dit gas in de atmosfeer. Onze atmosfeer bevat van nature al CO2, wat ervoor zorgt dat warmte wordt geabsorbeerd. Je kunt het zo zien: CO2 is een soort isolatieplaat om de atmosfeer heen die de warmte binnenhoudt, net als isolatieplaten in huis.

Oplossingsontkenners 
Nu zijn er ook veel mensen volgens Hayhoe die weliswaar geloven in klimaatsverandering en die weliswaar geloven dat met name de westerse mens de schuld is maar ze geloven daarentegen niet dat wij het tij kunnen keren. Dit soort mensen is veelal niet eens de eerste de beste (het zijn oplossingsontkenners). Om een voorbeeld te geven: Tijdens een meeting van klimaatwetenschappers zei er een aantal tegen Hayhoe: laten wij maar naar een terrasje gaan en lekker wat gaan drinken want er zijn toch geen oplossingen meer voor de klimaatverandering. Volgens hen is er geen hoop en doet ons gedrag er niet meer toe. We hebben wel het probleem veroorzaakt maar de oplossing is niet meer in onze hand. De geest is uit de fles en wie krijgt hem er weer in?

Het profetisch oordeel roept om bekering
Katharine die zelf christen is, komt deze denkwijze ook nogal eens tegen onder christenen.  Ze zeggen: we leven nu eenmaal in het laatste van de dagen en de profeten hebben ons gewezen op allerlei rampen. Katharine  wijst hen er dan op dat diezelfde profeten ook de mensen opriepen om zich heel praktisch te bekeren van hun slechte gedrag (in dit geval tegen de natuur, notabene de leefomgeving van de mens). In Thora (vijf boeken van Mozes) wordt de uitputting van het land tegengegaan doordat elk zevende jaar het land rust behoort te krijgen en niet bebouwd mag worden. Zo voorkomt men roofbouw en zo houd je je eigen leefomgeving leefbaar. 

Oorzaken van de klimaatverandering
Allereerst zijn volgens Hayhoe de fossiele brandstoffen de schuld. Hayhoe wijst hier het meeste op omdat zij vooral de opwarming van de aarde ziet als een groot gevaar. Om even wat te noemen:
  • Door de opwarming smelt het ijs en de sneeuw van de noordpool. Juist de sneeuw weerkaatst de zon en zorgt dus voor  blijvende afkoeling. Waar sneeuw verdwijnt en er water ontstaat of land vrij komt, krijgt de zon nog meer ruimte om de aarde op te warmen en bij vrijkomend land komt methaan vrij wat weer een broeikasgas is en dus zorgt voor een dikkere deken om de aarde en die deken houdt weer warmte vast. Hilarisch gezien zorgt  dus het smelten van de sneeuw voor een soort sneeuwbaleffect (enorme versnelling) qua opwarming. 

Behalve de fossiele brandstoffen zelf ligt ook de oorzaak bij de klassiek economische visie volgens Hayhoe. In die visie wordt, door toedoen van met name Karel Marx, de arbeider weliswaar gezien als een kostenplaatje, de arbeider is zijn loonwaardig maar de natuur wordt nog steeds gezien als slechts een bron van delfstoffen en grondstoffen die we eindeloos kunnen benutten zonder er iets voor terug te doen of te geven. Kortom de natuur telt in dit denken niet mee: nature doesn't matter.

Deze klassiek economische visie, die ruimschoots gezaaid is in ons economische onderwijs (haal uit de natuur wat eruit te halen valt), breekt ons nu op. Wie het onderste uit de kan (natuur),  wil krijgt de deksel (klimaatverandering) op zijn neus. Helaas valt de deksel vooral op de armere en veelal warmere landen. Zij krijgen steeds meer te maken met misoogsten. Voor ons betekent dat, dat we straks klimaatvluchtelingen moeten zien te herbergen in ons overvolle land waar de huizen niet voor het oprapen liggen en de natuur steeds meer en weer verdrongen wordt door woningbouw.  

Denken in oplossingen
Hayhoe wil vooral denken in oplossingen in "Hoop voor de aarde" want samen kunnen we de aarde redden. Sommige christenen zullen dit te activistisch vinden. Zij zijn helaas veelal volkomen lijdelijk in de oplossingen  (het zijn oplossingsontkenners) want dat kan alleen een hogere Macht (God). Tegelijkertijd gaan ze veelal actief door in het westerse denkpatroon: de aarde uitbuiten want we leven nu eenmaal maar één keer. Klimaatactivisme veroordelen zij ten enenmale want wij kunnen het klimaat niet redden. De vraag is of wij het klimaat wel mogen verstoren met ons gedrag om vervolgens onze handen in onschuld te wassen en te zeggen: het is nu eenmaal zo. Het zijn de oordelen. Is dat niet erg goedkoop en niet eveneens de tijdgeest om de schuld van ons af te schuiven? Hebben we ook op dit punt geen bekering nodig (van ons gedrag)? 

Concrete oplossingen
Hayhoe wijst op kleine oplossingen die beginnen bij een aantal mensen dat bijvoorbeeld eerder de fiets dan de auto pakt en minder ver op vakantie gaat en het vliegtuig mijdt. Hayhoe zoekt het dus in een combinatie van gedrag minder autorijden, korter douchen, de thermostaat van de CV op een lagere stand en de techniek: zonnepanelen, elektrische auto etc.
Ook het eten van  ons voedsel doet er toe volgens haar. De CO2 uitstoot van 1 kilo vlees van de koe is 5 keer hoger dan die van 1 kilo vlees van de kip en bijna 10 keer hoger dan die van 1 kilo groente of fruit. Minder vlees eten en meer groente en fruit doet er dus toe en het is tevens ook nog eens gezond. Daarnaast zorgen de koeien zoals we reeds weten voor stikstofuitstoot waardoor verzuring optreedt. Op dat punt gaat Hayhoe niet in. Zij acht het CO2 probleem vanwege de opwarming van de aarde als het grootste probleem. 
Grote bedrijven die veel CO2 uitstoten moeten daarvoor betalen en tevens moeten zij emissierechten krijgen. Dat werkt goed volgens Hayhoe

  • Emissiehandel geeft bedrijven een keuze: betalen voor rechten om CO2 uit te stoten of dat geld investeren in schonere productiemethoden zodat de CO2-uitstoot – blijvend – omlaag gaat. Elk jaar komen er minder emissierechten beschikbaar. Bedrijven kunnen dus samen steeds minder CO2 uitstoten. Daardoor wordt investeren in duurzaamheid steeds aantrekkelijker. Dat maakt emissiehandel een belangrijke methode om de internationale klimaatdoelstellingen en -afspraken te behalen.

Drie toegiften  
  • Het boek is weliswaar vertaald in het Nederlands maar de klimaatproblemen en de oplossingen zijn niet naar de Nederlandse situatie doorvertaald (dus het stikstofprobleem van de boeren wordt niet behandeld). 
  • Wat het boek desondanks zo boeiend en leesbaar maakt, is dat Hayhoe er niet alleen wetenschappelijke cijfers en data bij haalt maar ook persoonlijke verhalen met daarin verwerkt allerlei psychologische reacties van mensen die heel herkenbaar zijn en die zij met verve te lijf gaat als deze de "Hoop voor de aarde" in de weg staan.  
  • Als laatste: Hayhoe wijst erop dat angst ons alert kan maken zodat we handelend gaan optreden maar angst kan ons ook lamslaan. Dat laatste wil zij nu juist voorkomen. Ons gedrag doet er toe:our behavior matters.  Er is "Hoop voor de aarde". Ik wil dit er nog aan toevoegen te overweging: zou God de aarde niet willen redden en ons daarvoor willen gebruiken omdat Hij nog wil dat er mensen gered worden? Bovendien moet het Joodse volk toch nog zalig worden (Romeinen 11:26)? 

Wil je meer weten over klimaatverandering en de oplossingen?
Bestel dan het boek:  https://www.boekenwereld.com/katharine-hayhoe-hoop-voor-de-aarde-9789043537803
Voor een mooie video: https://video.uva.nl/media/UvA+lecture+Katharine+Hayhoe+/0_uvf9y6qb/66974