Een poging om 'Ere zij God' te lezen zoals het bedoeld is.
De engelenzang.
'De zang' van de engelen is heel bekend. Deze staat in Lukas 2:14: 'Ere zij God in de hoogste hemelen en vrede op aarde in mensen een welbehagen'. Of de engelen gezongen hebben weten we niet wel staat er: 'zeggende'. Dat is een tegenwoordig deelwoord en ziet vermoedelijk op herhaling. De engelen zeiden aldoor tegen de herders.
De ene engel en de menigte van engelen
Even eerder was er een engel verschenen die grote blijdschap aan de herders had verkondigd (Lukas 2:10). Die blijdschap gold voor 'al den volke'. Niet te verwarren met alle volken. Hier wordt bedoeld heel het volk Israel (panti tooi laooi: voor heel het volk bestemd). Dat als eerste. Die ene engel bleef niet alleen want daar kwam een menigte van engelen en die zeiden aldoor: 'Ere zij God in de hoogste hemelen en vrede op aarde in mensen een welbehagen'. Die menigte van engelen vertegenwoordigt de volken die zalig zullen worden als zij door de prediking gaan beseffen door genade dat God behagen heeft in hen... (ds. J. van Andel, Commentaar op Lukas, 1932)
Twee tekstlezingen
De zang van de engelen heeft twee tekstlezingen. Dit komt door het overschrijven. Teksten werden overgeschreven en wat is dan de echte tekst? Het woord 'welbehagen' in het Grieks eudokia is geschreven als eudokia maar ook als eudokias. Het Griekse woord eudokia, welbehagen, gaat terug op het Hebreeuwse ratson en is in het Oude Testament betrokken op God (niet op de mens). God handelt goed en gunstig jegens mensen. Eudokia kwam in de Griekse wereld niet voor in die vorm. Het komt alleen voor in de Septuaginta, Griekse vertaling van het Oude Testament (volgens Kittel in zijn wörterbuch zum neuen testament ). Eudokia is dus verbonden met God. Het is Zijn goede bedoeling, genade en gunst met mensen! (Het gaat niet om goede bedoeling of wil van mensen)
Welgehagen of van het welbehagen
Het woord eudokia speelt dus een cruciale rol in de engelenzang. Het heeft te maken met Gods gunst en genade richting gevallen mensen. Het woord eu in Grieks ziet op iets goeds. Denk aan het woord eu-anggelion, evangelie, goede boodschap. Eudokia is nauw verbonden met die blijde boodschap. De vraag is hoe eudokia moet worden gelezen. Moet men de handschriften volgen die eudokia (welbehagen) hebben of eudokias (van het welbehagen)? De Statenvertaling koos als tekst eudokia (welbehagen) maar oppert in de kanttekeningen dat men ook kan lezen eudokias (van het welbehagen). Dit laatste zetten de statenvertalers op de tweede plaats. Zij legden het primaat bij eudokia (welbehagen). Hoe moeten we deze verschillen beoordelen?
Ere zij God bestaat uit twee verzen
Van belang is hoe men het 'Ere zij God 'ziet. Hoe is het opgebouwd? Daar zijn twee meningen over.
De ene stelt dat het uit twee verzen bestaat namelijk:
'Ere zij God in de hoogste hemelen
en vrede op aarde in mensen van het welbehagen'.
Door te kiezen voor eudokias, mensen van het welbehagen, perkt men de zin in en verbindt men die met vrede op aarde. Kortom er is vrede op aarde alleen in en bij de mensen van het welbehagen. Dat zijn de mensen door God verkoren. Zij ervaren de vrede met God. Hoewel dit waar is, is deze uitleg wel erg geestelijk. Waarom staat het woord 'aarde' er dan bij? Men zou dan verwachten: vrede voor de mensen van het welbehagen. Dus vrede voor alle mensen die God van eeuwigheid af verkoren heeft. In dat geval verkondigen de engelen niets maar geven zij aan wat er zal gebeuren. De aarde, die door God geschapen is telt niet mee in deze visie. Is dat Bijbels theologisch verantwoord?
Ere zij God bestaat uit drie verzen
De andere mening stelt dat het om drie verzen gaat:
'Ere zij God in de hoogste hemelen
en vrede op aarde,
in mensen een welbehagen'.
Er is een drieslag. Door de komst van Jezus is de hemel met de aarde verbonden. Jezus is mens geworden en God gebleven. God liet Zijn Zoon mens worden daar Hij behagen heeft in mensen. Het staat er vrij algemeen omdat het geen mededeling is wat God doet maar hoe God wil zijn voor gevallen mensen. Dat is verkondiging. De engel verkondigde grote blijdschap voor heel het volk. Jezus is bestemd voor heel het volk. Boston zegt dat een arts er is voor heel het dorp of men gebruik van die arts maakt of niet. Wie geen gebruik maakt van Jezus zal dan ook niet delen in Zijn heil. Dit is geen remonstrantisme maar de manier waarop God wil dat Zijn heil wordt gepresenteerd en geproclameerd. Die ene engel bood dus Jezus aan als Zaligmaker aan heel het volk. De menigte van engelen doen dit eveneens richting de mensheid in het algemeen dus: in mensen een welbehagen.
Waarom geen twee verzen
Het ligt niet in de lijn van de verwachting dat die ene engel Jezus voorstelt als de Zaligmaker van heel het volk Israel en dat die menigte van engelen Jezus zouden voorstellen als Zaligmaker van mensen naar God eeuwige welbehagen. Dat laatste is het resultaat presenteren. Bovendien wie Jesaja leest, ontdekt dat de komst van Christus verbonden is met vrede op aarde (te denken valt aan het 1000 jarige vrederijk als intermezzo, Jesaja 11) en met een nieuwe hemel en een nieuwe aarde als slotsymphonie (Jesaja 65:17). Kortom in de Bijbel telt de aarde helemaal mee en de aarde verdient een aparte vermelding.
Waarom drie verzen
De komst van Christus is veel omvangrijker dan men denkt. Die gaat ver voorbij de kerkbanken en is groter dan het geluid in de dorpskerk zich laat verstaan. God zal namelijk op Zijn tijd zorgen voor vrede op aarde. Allereerst zorgt Hij voor de verkondiging van het evangelie aan alle mensen. Die verkondiging heeft God gelegd in handen van mensen. Het is een schat in een aarde vat. Als men dus stelt dat het een duistere tijd is dan moet men zich afvragen wat men met het evangelie gedaan heeft. Waar die boodschap van de engelen verdwijnt daar wordt het weer even donker als de nachten daar voor... Dat zullen de schapen van de herders vast hebben gemerkt. De schapen in de kerk van de goede Herder merken dat eveneens op.
De engelenzang.
'De zang' van de engelen is heel bekend. Deze staat in Lukas 2:14: 'Ere zij God in de hoogste hemelen en vrede op aarde in mensen een welbehagen'. Of de engelen gezongen hebben weten we niet wel staat er: 'zeggende'. Dat is een tegenwoordig deelwoord en ziet vermoedelijk op herhaling. De engelen zeiden aldoor tegen de herders.
De ene engel en de menigte van engelen
Even eerder was er een engel verschenen die grote blijdschap aan de herders had verkondigd (Lukas 2:10). Die blijdschap gold voor 'al den volke'. Niet te verwarren met alle volken. Hier wordt bedoeld heel het volk Israel (panti tooi laooi: voor heel het volk bestemd). Dat als eerste. Die ene engel bleef niet alleen want daar kwam een menigte van engelen en die zeiden aldoor: 'Ere zij God in de hoogste hemelen en vrede op aarde in mensen een welbehagen'. Die menigte van engelen vertegenwoordigt de volken die zalig zullen worden als zij door de prediking gaan beseffen door genade dat God behagen heeft in hen... (ds. J. van Andel, Commentaar op Lukas, 1932)
Twee tekstlezingen
De zang van de engelen heeft twee tekstlezingen. Dit komt door het overschrijven. Teksten werden overgeschreven en wat is dan de echte tekst? Het woord 'welbehagen' in het Grieks eudokia is geschreven als eudokia maar ook als eudokias. Het Griekse woord eudokia, welbehagen, gaat terug op het Hebreeuwse ratson en is in het Oude Testament betrokken op God (niet op de mens). God handelt goed en gunstig jegens mensen. Eudokia kwam in de Griekse wereld niet voor in die vorm. Het komt alleen voor in de Septuaginta, Griekse vertaling van het Oude Testament (volgens Kittel in zijn wörterbuch zum neuen testament ). Eudokia is dus verbonden met God. Het is Zijn goede bedoeling, genade en gunst met mensen! (Het gaat niet om goede bedoeling of wil van mensen)
Welgehagen of van het welbehagen
Het woord eudokia speelt dus een cruciale rol in de engelenzang. Het heeft te maken met Gods gunst en genade richting gevallen mensen. Het woord eu in Grieks ziet op iets goeds. Denk aan het woord eu-anggelion, evangelie, goede boodschap. Eudokia is nauw verbonden met die blijde boodschap. De vraag is hoe eudokia moet worden gelezen. Moet men de handschriften volgen die eudokia (welbehagen) hebben of eudokias (van het welbehagen)? De Statenvertaling koos als tekst eudokia (welbehagen) maar oppert in de kanttekeningen dat men ook kan lezen eudokias (van het welbehagen). Dit laatste zetten de statenvertalers op de tweede plaats. Zij legden het primaat bij eudokia (welbehagen). Hoe moeten we deze verschillen beoordelen?
Ere zij God bestaat uit twee verzen
Van belang is hoe men het 'Ere zij God 'ziet. Hoe is het opgebouwd? Daar zijn twee meningen over.
De ene stelt dat het uit twee verzen bestaat namelijk:
'Ere zij God in de hoogste hemelen
en vrede op aarde in mensen van het welbehagen'.
Door te kiezen voor eudokias, mensen van het welbehagen, perkt men de zin in en verbindt men die met vrede op aarde. Kortom er is vrede op aarde alleen in en bij de mensen van het welbehagen. Dat zijn de mensen door God verkoren. Zij ervaren de vrede met God. Hoewel dit waar is, is deze uitleg wel erg geestelijk. Waarom staat het woord 'aarde' er dan bij? Men zou dan verwachten: vrede voor de mensen van het welbehagen. Dus vrede voor alle mensen die God van eeuwigheid af verkoren heeft. In dat geval verkondigen de engelen niets maar geven zij aan wat er zal gebeuren. De aarde, die door God geschapen is telt niet mee in deze visie. Is dat Bijbels theologisch verantwoord?
Ere zij God bestaat uit drie verzen
De andere mening stelt dat het om drie verzen gaat:
'Ere zij God in de hoogste hemelen
en vrede op aarde,
in mensen een welbehagen'.
Er is een drieslag. Door de komst van Jezus is de hemel met de aarde verbonden. Jezus is mens geworden en God gebleven. God liet Zijn Zoon mens worden daar Hij behagen heeft in mensen. Het staat er vrij algemeen omdat het geen mededeling is wat God doet maar hoe God wil zijn voor gevallen mensen. Dat is verkondiging. De engel verkondigde grote blijdschap voor heel het volk. Jezus is bestemd voor heel het volk. Boston zegt dat een arts er is voor heel het dorp of men gebruik van die arts maakt of niet. Wie geen gebruik maakt van Jezus zal dan ook niet delen in Zijn heil. Dit is geen remonstrantisme maar de manier waarop God wil dat Zijn heil wordt gepresenteerd en geproclameerd. Die ene engel bood dus Jezus aan als Zaligmaker aan heel het volk. De menigte van engelen doen dit eveneens richting de mensheid in het algemeen dus: in mensen een welbehagen.
Waarom geen twee verzen
Het ligt niet in de lijn van de verwachting dat die ene engel Jezus voorstelt als de Zaligmaker van heel het volk Israel en dat die menigte van engelen Jezus zouden voorstellen als Zaligmaker van mensen naar God eeuwige welbehagen. Dat laatste is het resultaat presenteren. Bovendien wie Jesaja leest, ontdekt dat de komst van Christus verbonden is met vrede op aarde (te denken valt aan het 1000 jarige vrederijk als intermezzo, Jesaja 11) en met een nieuwe hemel en een nieuwe aarde als slotsymphonie (Jesaja 65:17). Kortom in de Bijbel telt de aarde helemaal mee en de aarde verdient een aparte vermelding.
Waarom drie verzen
De komst van Christus is veel omvangrijker dan men denkt. Die gaat ver voorbij de kerkbanken en is groter dan het geluid in de dorpskerk zich laat verstaan. God zal namelijk op Zijn tijd zorgen voor vrede op aarde. Allereerst zorgt Hij voor de verkondiging van het evangelie aan alle mensen. Die verkondiging heeft God gelegd in handen van mensen. Het is een schat in een aarde vat. Als men dus stelt dat het een duistere tijd is dan moet men zich afvragen wat men met het evangelie gedaan heeft. Waar die boodschap van de engelen verdwijnt daar wordt het weer even donker als de nachten daar voor... Dat zullen de schapen van de herders vast hebben gemerkt. De schapen in de kerk van de goede Herder merken dat eveneens op.