500 jaar Luther - Alles over het leven van Luther
  • Wij
    • De juichkreet van de reformatie
    • Actueel
    • Thomas More
    • Zijn Joden intelligent?
    • Met een beroep op Luther
    • De bede in de doop: Altijd wil regeren
    • Een moderne vraag
    • Het genadeverbond in het doopformulier
    • Het genadeverbond volgens Jongeleen
    • De volkomen leer van de zaligheid
    • Werkverbond
    • Apologie in tweevoud
    • De almacht van God
    • Een kanttekening bij de theocratie
    • De uitverkiezing bij Luther, Kohlbrugge en Boston
    • Studentenangst
  • Leven
    • Zijn voornaam
    • Zijn achternaam
    • Zijn levensloop
    • Zijn navolgers
    • Zijn ontwikkeling
    • Zijn tijd
    • Zijn worsteling
    • Zijn Augustinus
    • Zijn vrouw en zijn vriend
    • Zijn Nicolaas van Lyra
    • Zijn Psalm 118
    • Zijn Johannes Hus
    • Zijn Reuchlin
    • Zijn Erasmus
    • Zijn tegenstander: Aristoteles
    • Zijn pausen
    • Zijn begin als reformator
    • Zijn pleidooi voor kerkhervorming
    • Zijn besmette imago
    • Zijn Thomas Müntzer
    • Zijn Schriftuitleg
    • Zijn Johannes Agricola
    • Zijn disputen
    • Zijn onderscheid tussen schrift en gesproken Woord
    • Zijn Schriftvisie
    • Zijn postmodernisme
    • Zijn leesroute
    • Zijn uitleg
    • Zijn tafelgesprekken
  • Geschriften
    • Zijn 97 stellingen
    • Zijn 95 Stellingen
    • Brief aan Albrecht von Mainz
    • Brief aan christelijke adel
    • Babylonische gevangenschap
    • Over de goede werken
    • De vrijheid van een christen
    • Brief aan de raadsheren
    • Brief aan Nederland
    • De bruiloft te Kana.
    • De kloostergeloften en het huwelijk
    • Brief van een vertaler
    • Brief van Jacobus
    • Brief aan de Romeinen
    • De brief aan de Galaten
    • De goede Herder
    • De studie theologie
    • De knechtelijke wil
    • Tegen de Joden
    • Tegen het pausdom.
  • Verwant
    • Johannes Huss
    • Reuchlin als voorloper
    • Calvijn
    • Guido de Brès en Menso Alting
    • Borstius
    • Koelman
    • Van der Groe
    • Maccovius
    • Comrie
    • Comrie' s volgers (1)
    • Comrie's volgers (2)
    • Ebenezer Erskine
    • Ralph Erskine (1)
    • Ralph Erskine ( 2)
    • Breuk: Kant en Nietzsche
    • Kohlbrugge
    • J A Wornser sr
    • Ferdinand Domela Nieuwenhuis
    • Barth
    • Bonhoeffer
    • Bultmann
    • Hoornbeeck
    • Eta Linnemann
  • Bijbel
    • The gospel according to Isaiah 53
    • De zeventig weken en de grote verdrukking
    • Lukas 2
    • Wees sterk en moedig (Salomo)
    • Gods rechtszaak in Jesaja 1 en Micha 6
    • Jeremia 46:10 een slachting voor de HEERE
    • Het boek Job
    • Psalm 1 en 2
    • Psalm 7
    • Psalm 42
    • Psalm 51
    • Psalm 72
    • Psalm 77
    • Psalm 124
    • Leeslint Psalm 110
    • Psalm 110 in Hebreeën
    • Psalm 110
    • Psalm 120
    • Psalm 121
    • Psalm 122
    • Psalm 123
    • Vergilius en Jesaja
    • Klacht op goede vrijdag van Jezus
    • (niet) ter wille van Israel (Jesaja 40-55)
    • De ware wijnstok
    • Nieuwe vertalingen
    • Subtiele Schriftkritiek
    • Leeslint Jeremia
    • Gedichten en Psalmen
    • Cursus Bijbels Grieks
    • Aramees in Jeremia 10:11
    • Openbaring 13
    • Vertaling Jesaja 63:1-6
    • Edom in Jesaja 34 en 63
    • Wie schreef Genesis ?
    • De betekenis van de men in Jesaja 35:1a
    • Geduld volgens Jakobus
    • Lopend vuur
    • Retoriek in 1 Korinthe 15
    • Het misoffer en Maleachi 1:11
    • De instructies in 1 Timotheus 4 nader bekeken
    • Het eenmalige offer
    • Keizer Augustus
    • De verwoesting van Jeruzalem
    • De tweevoudige gebiedende wijs in het Nieuwe Testament
    • Een afgesneden zaak
    • Schepping in Genesis 1
    • Schepping in Genesis 2 vers 4 b en verder
    • De val in Genesis 3
    • Meditatieve momenten
    • Het Hooglied is meer dan een liefdeslied
    • De oerrol van Jeremia
    • Schriftoverdenking
    • Cursus Hebreeuws
    • Cursus Hebreeuws vervolg
    • Wat staat er in het Hebreeuws en in het Grieks??
    • Joodse gebeden en liederen
    • Openbaring 7,8,9
    • Openbaring 15 en 16
    • Zijn de brieven aan Timotheus van Paulus?
    • jongeling te Nain
    • Het paradijs
    • Tekst en uitleg
    • Een bewogen prediker
    • Gezanten namens Christus
    • Het tweevoudige doel van de doop
    • De dode zeerollen
    • Het genadeverbond in de Schrift
    • De evolutie van de Bijbel
    • De 'theios aner' en Jezus
    • Esther en de Reformatie
    • De plaats en de betekenis van het boek Ruth
    • Zie Mijn Knecht
    • Jesaja 53
    • 'Ere zij God' nader bekeken
    • Gods woord houdt stand
    • Laat ons overvaren
    • 666
    • Simson
    • Bart Kamphuis
    • Jesaja 7:14
    • De auteurs van Jesaja
    • Psalm 137
    • De geloofstaal van Jona
    • Job de lijdende rechtvaardige
  • Boek
    • Er klopt niks van Onthutsende onthullingen over de evolutietheorie
    • Vergeving en herstel (Anselmus)
    • Evolutie Een ei zonder kip
    • Kan de wetenschap alles verklaren?
    • Boven tijd en toeval
    • Zwingli De Labadie Kohlbrugge
    • De doop in de Nederlandse belijdenisgeschriften
    • Erasmus Begrepen uit de geest der renaissance
    • Athanasius De menswording des Woords
    • Ontluikend christendom
    • Ik ben de HEERE, Uw God, Ebenezer Erskine
    • Boeken over de Psalmen
    • Het verraad der clercken
    • Willem Teellinck Soliloquium
    • Brokkelbrein
    • 1 zo'n mannetje
    • Benne Holwerda herdacht
    • De wereldwijde vloed
    • Een nieuwe geboorte
    • De heruitgave van "Een beschouwing van het verbond der genade"
    • De val van Prometheus
    • De held met duizend gezichten
    • De slag om het hart
    • Het paradijs
    • The Hebrew Bible
    • De doop volgens ds G Boer
    • De zekerheid van het heil
    • Luther voor leken
    • Midden in het leven
    • Adam waar ben jij?
    • Calvijn en zijn uitleg van de Psalmen
    • Kerstens visie op Boston
    • Bemind Henri Nouwen in gesprek
    • Het Hooglied van Salomo
    • Verhaal en feit in de Bijbelse tijd
    • De tijdgeest verstaan
    • Als vrouwen het woord doen
    • Luther on Jews and Judaism
    • Dominicanen in meervoudig perspectief
    • Jesus and the eyewitnesses The Gospels as Eyewitness Testimony
    • Boeken over Jesaja
    • Calvijns klassieke opleiding
    • Academische herdenkingen
    • Dr. C Steenblok
    • Boeken in het kort
    • Kersten in kleur
    • Kersten en het genadeverbond
    • Boston en het genadeverbond
    • Bullinger en het genadeverbond
    • Laurus Boone
    • Eerherstel voor Boone
    • Leeslint doopbelofte
    • Leeslint kinderdoop
    • Dr. J.G. Woelderink Verbond en bevinding
    • Reformatie toen en nu
    • Reformatie vandaag
    • Om het behoud
    • Thomas Boston
    • Separatisme en wereldgelijkvormigheid
    • Wetenschap of vooroordeel?
    • Jeruzalem en Athene
    • Gereformeerde scholastiek
    • Théodore de Bèze
    • De jonge Luther
    • Luther, een sympathieke potentaat.
    • En alzo zal geheel Israel gered worden'
    • Liefde voor Israel
    • Verwacht u Hem?
    • Voetius en de sabbat
    • Het rechtvaardigend geloof
    • Letterknechten
    • Israel in het geding
    • Comrie en het ABC van het geloof
    • Het Oude Testament
    • Het hart van Torah
    • Algemene genade
    • Herman Dooyeweerd
    • De reformatie der prediking
    • De gemeene gratie
    • De grote ontsporing
    • Athanasius als bestrijder der Arianen
    • De reformatie van koning Josia
    • Melanchtons humanisme
    • Melanchton en de oude kerkvaders
    • De Verlichting als kraamkamer
    • Was de Reformatie een vergissing?
    • Luther in het oordeel van Sorbonne
    • Katharina von Bora
    • Het merk Luther
    • De Bijbel als boek van schoonheid
    • Leeslint de dochter van Jefta
    • De Nadere Refomatie van het gezin
    • C.S Lewis De zeebries der eeuwen
    • Mozes en Hammurabi
    • Leeslint de grondtekst
    • Leeslint scriptie schrijven
    • Leeslint de hereniging van 1892
    • Leeslint divers
    • Leeslint vader en zoon
    • Leeslint schepping en evolutie
    • Leeslint Bijbelse sleutelwoorden
  • Politiek
    • Wokeland Coen de Jong
    • Geuzen en glippers
    • Weimarrepubliek
    • Geuzen aan de macht
    • Geuzen in de lage landen
    • Hoop voor de aarde
    • Ruw ontwaken uit de neoliberale droom
    • Huntingto versus Fukuyama
    • De schijn-elite van valse munters
    • Ode aan het klootjesvolk
    • Op de bank
    • Socratisch motiveren
    • Gevaren van de moderne kapitalistische wereld
    • Luther over de koopman en dewoeker
    • Een land van kleine buffers
    • Democratie en autocratie
    • J.J. Buskes Het nationaalsocialisme
    • De draagbare Ter Braaak
    • Een ongemakkelijke waarheid
    • Dames voor Darwin
    • Prinses Irene en prins Carlos Hugo
    • Microfobie De cult van het kolossale
    • Strijdvaardig leven. In het spoor van Socrates, Seneca en Samoerai
    • De onmisbaren
    • Zetelroof Geerten Waling
    • Framing
    • Bore out
    • Kemal Mustafa
    • Politiek bij een geopende Bijbel
    • Eigen volk eerst
    • Edmund Burke
    • Oikofobie Thierry Baudet
    • Baudet en het kabinet
    • Keynes en de staatskas
    • Marx: zijn geboorteplaats en zijn leven
    • Standbeeld voor Marx
    • Marx' materialisme
    • Opium van het volk
    • Vervreemding
    • Ottho Gerhard Heldring
    • Pieter Jelles Troelstra
    • Het doopformulier besproken
    • Niet bij brood alleen
  • Dordt 400
    • De synode van Emden 1571
    • Leerregels les 1
    • Samenvatting Les 1
    • Leerregels les 2
    • Samenvatting les 2
    • Leerregels les 3
    • Wat maar vooral ook hoe
    • Leerregels les 4
    • Leerregels les 5
    • Leerregels les 6
    • Beelden van synode en land
    • Beeld van een vis in sterk stromend water
    • Theologische uitdrukkingen
    • De plaats van de leerregels
    • Les opzet eerste ochtend
    • Historische context
    • Waarom de Synode
    • Waarom Dordrecht
    • Waarom Bogerman
    • Synodeleden
    • Johannes Drusius de voorbereider van de Statenvertaling
    • De Statenvertaling
    • Johannes Maccovius
    • Kloosterkerk Den Haag
    • Kerend tij in Utrecht
    • Algenoegzaam
    • De welmenende roeping in de Dordtse leeregels
    • Pastoraal
    • Zondag 20
    • Het doopformulier uitgelegd
    • Dordt in diskrediet
    • Van Dordt naar Ulrum
    • Beza en de verkiezing
    • De verschillen na de Synode
    • Cornelis Hoen
    • Jacobus Trigland
    • De (theo)logische visie tijdens en na Dordt
    • Wordt heel de wereld zalig?
    • Rechtvaardigmaking van eeuwigheid
    • Bavianen en slijkgeuzen
    • Dubbele predestinatie
    • Augustinus' uitleg van Romeinen 9
    • Luther en de verkiezing
    • De aard van het geloof
    • Natuurlijk licht
    • Catechese
    • Artikel 8 dominees
    • Luther en artikel 8
    • Willem Teellinck en zijn avondmaalsvisie
    • Heilszekerheid
Een poging om 'Ere zij God' te lezen zoals het bedoeld is.

De engelenzang.
'De zang' van de engelen is heel bekend. Deze staat in Lukas 2:14: 'Ere zij God in de hoogste hemelen en vrede op aarde in mensen een welbehagen'. Of de engelen gezongen hebben weten we niet wel staat er: 'zeggende'. Dat is een tegenwoordig deelwoord en ziet vermoedelijk op herhaling. De engelen zeiden aldoor tegen de herders.

De ene engel en de menigte van engelen
Even eerder was er een engel verschenen die grote blijdschap aan de herders had verkondigd (Lukas 2:10). Die blijdschap gold voor 'al den volke'. Niet te verwarren met alle volken. Hier wordt bedoeld heel het volk Israel (panti tooi laooi: voor heel het volk bestemd). Dat als eerste. Die ene engel bleef niet alleen want daar kwam een menigte van engelen en die zeiden aldoor: 'Ere zij God in de hoogste hemelen en vrede op aarde in mensen een welbehagen'. Die menigte van engelen vertegenwoordigt de volken die zalig zullen worden als zij door de prediking gaan beseffen door genade dat God behagen heeft in hen... (ds. J. van Andel, Commentaar op Lukas, 1932)

Twee tekstlezingen
De zang van de engelen heeft twee tekstlezingen. Dit komt door het overschrijven. Teksten werden overgeschreven en wat is dan de echte tekst? Het woord 'welbehagen' in het Grieks eudokia is geschreven als eudokia maar ook als eudokia
s. Het Griekse woord eudokia, welbehagen, gaat terug op het Hebreeuwse ratson en is in het Oude Testament betrokken op God (niet op de mens). God handelt goed en gunstig jegens mensen. Eudokia kwam in de Griekse wereld niet voor in die vorm. Het komt alleen voor in de Septuaginta, Griekse vertaling van het Oude Testament (volgens Kittel in zijn wörterbuch zum neuen testament ). Eudokia is dus verbonden met God. Het is Zijn goede bedoeling, genade en gunst met mensen! (Het gaat niet om goede bedoeling of wil van mensen)

Welgehagen of van het welbehagen
Het woord eudokia speelt dus een cruciale rol in de engelenzang. Het heeft te maken met Gods gunst en genade richting gevallen mensen. Het woord eu in Grieks ziet op iets
goeds. Denk aan het woord eu-anggelion, evangelie, goede boodschap. Eudokia is nauw verbonden met die blijde boodschap. De vraag is hoe eudokia moet worden gelezen. Moet men de handschriften volgen die eudokia (welbehagen) hebben of eudokias (van het welbehagen)? De Statenvertaling koos als tekst eudokia (welbehagen) maar oppert in de kanttekeningen dat men ook kan lezen eudokias (van het welbehagen). Dit  laatste zetten de statenvertalers op de tweede plaats. Zij legden het primaat bij eudokia (welbehagen). Hoe moeten we deze verschillen beoordelen?

Ere zij God bestaat uit twee verzen
Van belang is hoe men het 'Ere zij God 'ziet. Hoe is het opgebouwd? Daar zijn twee meningen over.
De ene stelt dat het uit twee verzen bestaat namelijk:
'
Ere zij God in de hoogste hemelen
en vrede op aarde in mensen van het welbehagen'.
Door te kiezen voor eudokias, mensen van het welbehagen, perkt men de zin in en verbindt men die met vrede op aarde. Kortom er is vrede op aarde alleen in en bij de mensen van het welbehagen. Dat zijn de mensen door God verkoren. Zij ervaren de vrede met God. Hoewel dit waar is, is deze uitleg wel erg geestelijk. Waarom staat het woord 'aarde' er dan bij? Men zou dan verwachten:
vrede voor de mensen van het welbehagen. Dus vrede voor alle mensen die God van eeuwigheid af verkoren heeft. In dat geval verkondigen de engelen niets maar geven zij aan wat er zal gebeuren. De aarde, die door God geschapen is telt niet mee in deze visie. Is dat Bijbels theologisch verantwoord?

Ere zij God bestaat uit drie verzen
De andere mening stelt dat het om drie verzen gaat:

'Ere zij God in de hoogste hemelen
en vrede op aarde,
in mensen een welbehagen'.
Er is een drieslag. Door de komst van Jezus is de hemel met de aarde verbonden. Jezus is mens geworden en God gebleven. God liet Zijn Zoon mens worden daar Hij behagen heeft in mensen. Het staat er vrij algemeen omdat het geen mededeling is wat God doet maar hoe God wil zijn voor gevallen mensen. Dat is verkondiging. De engel verkondigde grote blijdschap voor heel het volk. Jezus is bestemd voor heel het volk. Boston zegt dat een arts er is voor heel het dorp of men gebruik van die arts maakt of niet. Wie geen gebruik maakt van Jezus zal dan ook niet delen in Zijn heil. Dit is geen remonstrantisme maar de manier waarop God wil dat Zijn heil wordt gepresenteerd en geproclameerd. Die ene engel bood dus Jezus aan als Zaligmaker aan heel het volk. De menigte van engelen doen dit eveneens richting de mensheid in het algemeen dus: in mensen een welbehagen.

Waarom geen twee verzen
Het ligt niet in de lijn van de verwachting dat die ene engel Jezus voorstelt als de Zaligmaker van heel het volk Israel en dat die menigte van engelen Jezus zouden voorstellen als Zaligmaker van mensen naar God eeuwige welbehagen. Dat laatste is het resultaat presenteren. Bovendien wie Jesaja leest, ontdekt dat de komst van Christus verbonden is met vrede op aarde (te denken valt aan het 1000 jarige vrederijk als intermezzo, Jesaja 11) en met een nieuwe hemel en een nieuwe aarde als slotsymphonie (Jesaja 65:17). Kortom in de Bijbel telt de aarde  helemaal mee en de aarde verdient een aparte vermelding.
 
Waarom drie verzen
De komst van Christus is veel omvangrijker dan men denkt. Die gaat ver voorbij de kerkbanken en is groter dan het geluid in de dorpskerk zich laat verstaan. God zal namelijk op Zijn tijd zorgen voor vrede op aarde. Allereerst zorgt Hij voor de verkondiging van het evangelie aan alle mensen. Die verkondiging heeft God gelegd in handen van mensen. Het is een schat in een aarde vat. Als men dus stelt dat het een duistere tijd is dan moet men zich afvragen wat men met het evangelie gedaan heeft. Waar die boodschap van de engelen verdwijnt daar wordt het weer even donker als de nachten daar voor... Dat zullen de schapen van de herders vast hebben gemerkt. De schapen in de kerk van de goede Herder merken dat eveneens op.
Powered by Create your own unique website with customizable templates.