Afbeelding

Europa is de afgelopen jaren drastisch veranderd omdat de wereld is veranderd. Dit boek, een selectie van columns in NRC Handelsblad van januari 2017 tot aan de eerste weken van de oorlog in Oekraïne in maart 2022, brengt die verandering in beeld.
Waarom moet je 23 formulieren invullen om een Britse karbonade de Europese Unie in te krijgen? Hoe kan het dat Frankrijk en Duitsland nog zo dominant zijn in Europa? Moet Nederland ook ‘om’, nu Duitsland draait in het debat over de euro? Wat moeten we met Polen en Hongarije? En, is de EU eigenlijk een soort imperium?
Dit soort vragen werpt Caroline de Gruyter op in haar wekelijkse columns in NRC
Aan de hand van actuele gebeurtenissen, puttend uit de historie en de literatuur, schrijft Caroline de Gruyter helder en gepassioneerd over het voortmodderende Europa. Voor sommigen is Europa te machtig, voor anderen is het te slap en verdeeld. De Gruyter kijkt anders. Geboeid volgt zij hoe de wereld verandert, en hoe Europa constant mee-verandert. Dankzij haar diepgaande analyses leren we Europa stap voor stap beter kennen. Wellicht ontluikt er soms zelfs wat liefde voor de oude dame.

De opzet van het boek
Het boek is opgebouwd uit korte columns over Europa die lopen van 7 januari 2017 tot en met 4 maart 2022. De laatste column gaat in op de aanklacht van Poetin tegen de EU dat zij de zieltjes gewonnen zouden hebben van de Oost-Europese landen voor de EU. Caroline rekent met deze visie af door de feiten te laten spreken. De Oost-Europese landen klopten zelf aan bij de EU en deden hard hun best om aan de strenge toelatingseisen te voldoen. Dat laat wel iets zien van hun gedrevenheid om bij de EU te horen. 

​De houding jegens de EU
Uit de columns blijkt dat Caroline de Gruyter niet negatief staat tegenover de EU. Dankzij de EU is de oude spanning opgelost (of beheersbaar) tussen Frankrijk en Duitsland volgens haar. De foto op de voorkant van het boek waar Merkel en Macron ontspannen lachend opstaan illustreert deze visie. De Gruyter ziet de EU dus als een goede oplossing voor deze spanningen in Europa. Tegelijkertijd neemt ze de kritiek op de EU serieus. Mannen als Wilders zijn niet het probleem binnen de EU maar eerder een symptoom dat er iets aan de hand is. Staat de nationale politiek niet op de tocht en domineert en dicteert Brussel niet teveel? Om dat op te lossen is juist participeren in Brussel van eminent belang. Wie zich onttrekt aan de EU heeft geen invloed meer op het beleid en als er verandering moet komen dan is dan van binnenuit. 

  • Citaat: Het Europese project, of je het nu als succes wilt zien of als probleem, draait namelijk om twee landen: Duitsland en Frankrijk. Daar is geen ontkomen aan. Beide landen hebben compleet verschillende culturen en wilden het continent domineren. Driemaal vlogen ze elkaar sinds 1870 in de haren. Die oorlogen kostten tientallen miljoenen mensen het leven. Bijna heel Europa werd verwoest, driemaal. De Duitsers hadden zelfs een woord voor de wederzijdse haat die van generatie op generatie werd doorgegeven: Erbfeindschaft.​  ​Na 1945 zijn leiders van de twee landen bij elkaar gaan zitten. Ze besloten, uniek in de geschiedenis, een manier te zoeken om dit nooit meer te laten gebeuren. Ze wilden dat heel concreet doen. Niet alleen met ronkende verklaringen die je zo naast je neer kon leggen, maar door het heel moeilijk te maken om weer oorlog te voeren. Als eerste stap voegden ze hun zware oorlogsindustrieën (kolen en staal) samen. Die brachten ze onder supranationaal gezag. Vanaf dat moment konden Parijs of Berlijn niet meer zelf over die industrieën beslissen – en dus geen oorlog beginnen

Onvolmaakt
De EU en elke vorm van politiek is onvolmaakt. Caroline waarschuwt voor radicalisme. Een radicalist ziet fouten in de politiek van de EU en keert zich meteen van de EU af. Dat is onvolwassen gedrag jegens de EU volgens Caroline. Het getuigt van volwassenheid om de fouten te zien van de EU maar ook om te beseffen en die langs democratische weg trachtte aan te kaarten. Radicalisten zwepen de mensen op tegen de EU en dat kan slecht uitpakken.  

  • Citaat 1: Populisten, die de rechtsstaat als obstakel zien en hun grootmoeder zouden verkopen om aan de macht te komen (of blijven), zijn er in Europa meer dan genoeg. Veel burgers vragen zich af: waar blijven de politici die geen sprookjes vertellen over nationale soevereiniteit als oplossing voor alle problemen, maar voort willen bouwen op het goede dat we in Europa hebben opgebouwd sinds de verschrikkingen van twee wereldoorlogen. 
​
  • Citaat 2: Michel de Montaigne, de achttiende-eeuwse Franse filosoof die opgroeide in een tijd vol religieuze strijd, zei altijd dat je de wereld in kleine stapjes moet verbeteren. Als kind had hij gezien hoe een man door een opgehitste meute werd gelyncht. Daar hield hij een grote afkeer van zeloten aan over, en aan iedereen die gelooft dat je een ideale maatschappij kunt vestigen door de bestaande orde radicaal omver te werpen. Als je in kleine stapjes veranderingen doorvoert, redeneerde Montaigne, kun je onderweg bijschaven als het tegenvalt. Dat lukt alleen met geduld, realiteitszin en compromissen. Daar win je geen schoonheidsprijs mee, maar voor burgers is de uitkomst meestal stukken beter


Europees recht versus nationaal recht 
Landen als Polen en Hongarije laten hun nationale recht prevaleren boven het Europese recht. Sommige critici willen dat Polen en Hongarije om die reden uit de EU worden gezet. Toch is daar geen juridische basis voor volgens Caroline. Landen kunnen alleen uit eigen beweging uit de EU stappen. Om die reden vindt ze dat de EU een wet moet aannemen onder welke omstandigheden een EU land als lidmaat geroyeerd kan worden. Nu dwingt met dit soort landen met het stoppen van subsidie. 

  • Citaat: Het wordt, zoals gebruikelijk in Europa, spitsroeden lopen. Intussen is het geen gek idee als de rechtsgeleerden zich eens buigen over de vraag die Christophe Hillion uiteindelijk opwierp: moet er niet een bepaling in het verdrag komen waarin precies staat onder welke omstandigheden je een land uit de EU kunt zetten?
 
De EU is het beste wat er is 
De Gruyter maakt keer op keer duidelijk dat de EU niet volmaakt is maar wel het beste is voor Europa. Zij wil er niet aan denken dat bijvoorbeeld Frankrijk of Duitsland uit de EU zou stappen. Dat zou weer nieuwe spanningen geven in Europa. De EU is juist een mooi middel om deze spanning uit te praten. De Gruyter wil zich daarom op zijn best voegen in het rijtje van hen die kritisch zijn op de EU omdat zij de EU zo belangrijk vindt. In het rijtje van de eurosceptici, die geen heil zien in de EU, voelt zij zich niet thuis. In veel columns geeft zij daar blijk van. Macron ziet zij als een lichtend voorbeeld. Die bestrijdt populisten niet met een euro-sceptische visie maar met een goed en positief verhaal over Europa. Dat verhaal moet wel steeds aangepast worden aan de eisen van de tijd. Kortom de EU moet bij de tijd blijven. Op dat punt is er werk aan de winkel... Er zijn vraagstukken genoeg die de EU op het bordje van de EU liggen zoals het milieuvraagstuk en het migratievraagstuk. 
  • Citaat:​ Als de ene crisis is opgelost, komt de volgende. Dat is Europa. Vroeger losten we het met oorlog op, nu door net zo lang te onderhandelen tot er een compromis ligt. Dat er altijd ruzie en verdeeldheid is, komt doordat elk land andere belangen, taboes, tradities en wensen heeft. Dat clasht – en blijft altijd clashen. Dat is geen argu­ment tegen de EU. Het bewijst juist dat we de EU, hoe onvolmaakt ook, nog altijd nodig hebben. Als we geen mechanisme zouden hebben dat helpt compromissen te vinden, zouden we elkaar naar de strot vliegen.

Beoordeling van dit boek
De Gruyter wijst op het belang van de EU en zij is waar het moet ook kritisch op de EU. Niet duidelijk is ze in haar visie richting de "rebellie'' van Polen en Hongarije. Op dat terrein liggen er nogal wat vragen: In hoeverre staat het Europese boven het nationale recht? Is de visie van West-Europa niet (te) dominant binnen het Europese recht. Als Orban jongeren niet op jonge leeftijd wil blootstellen aan de LHBTI visie van de EU (lees: West-Europa) is dat dan zo verkeerd? Kortom in hoeverre is het liberale en seculiere beleid van West-Europa de grondwet geworden van de EU? Ondanks deze kritische opmerking is het boek het lezen waard. De Gruyter schrijft kritisch over de EU maar is er ook op betrokken. Dat is precies de houding waar de EU baat bij heeft.

Het boek is bestelbaar bij:
​https://www.singeluitgeverijen.nl/de-geus/boek/je-zult-maar-met-iedereen-ruzie-hebben/