500 jaar Luther - Alles over het leven van Luther
  • Wij
    • De juichkreet van de reformatie
    • Actueel
    • Thomas More
    • Zijn Joden intelligent?
    • Met een beroep op Luther
    • De bede in de doop: Altijd wil regeren
    • Een moderne vraag
    • Het genadeverbond in het doopformulier
    • Het genadeverbond volgens Jongeleen
    • De volkomen leer van de zaligheid
    • Werkverbond
    • Apologie in tweevoud
    • De almacht van God
    • Een kanttekening bij de theocratie
    • De uitverkiezing bij Luther, Kohlbrugge en Boston
    • Studentenangst
  • Leven
    • Zijn voornaam
    • Zijn achternaam
    • Zijn levensloop
    • Zijn navolgers
    • Zijn ontwikkeling
    • Zijn tijd
    • Zijn worsteling
    • Zijn Augustinus
    • Zijn vrouw en zijn vriend
    • Zijn Nicolaas van Lyra
    • Zijn Psalm 118
    • Zijn Johannes Hus
    • Zijn Reuchlin
    • Zijn Erasmus
    • Zijn tegenstander: Aristoteles
    • Zijn pausen
    • Zijn begin als reformator
    • Zijn pleidooi voor kerkhervorming
    • Zijn besmette imago
    • Zijn Thomas Müntzer
    • Zijn Schriftuitleg
    • Zijn Johannes Agricola
    • Zijn disputen
    • Zijn onderscheid tussen schrift en gesproken Woord
    • Zijn Schriftvisie
    • Zijn postmodernisme
    • Zijn leesroute
    • Zijn uitleg
    • Zijn tafelgesprekken
  • Geschriften
    • Zijn 97 stellingen
    • Zijn 95 Stellingen
    • Brief aan Albrecht von Mainz
    • Brief aan christelijke adel
    • Babylonische gevangenschap
    • Over de goede werken
    • De vrijheid van een christen
    • Brief aan de raadsheren
    • Brief aan Nederland
    • De bruiloft te Kana.
    • De kloostergeloften en het huwelijk
    • Brief van een vertaler
    • Brief van Jacobus
    • Brief aan de Romeinen
    • De brief aan de Galaten
    • De goede Herder
    • De studie theologie
    • De knechtelijke wil
    • Tegen de Joden
    • Tegen het pausdom.
  • Verwant
    • Johannes Huss
    • Reuchlin als voorloper
    • Calvijn
    • Guido de Brès en Menso Alting
    • Borstius
    • Koelman
    • Van der Groe
    • Maccovius
    • Comrie
    • Comrie' s volgers (1)
    • Comrie's volgers (2)
    • Ebenezer Erskine
    • Ralph Erskine (1)
    • Ralph Erskine ( 2)
    • Breuk: Kant en Nietzsche
    • Kohlbrugge
    • J A Wornser sr
    • Ferdinand Domela Nieuwenhuis
    • Barth
    • Bonhoeffer
    • Bultmann
    • Hoornbeeck
    • Eta Linnemann
  • Bijbel
    • The gospel according to Isaiah 53
    • De zeventig weken en de grote verdrukking
    • Lukas 2
    • Wees sterk en moedig (Salomo)
    • Gods rechtszaak in Jesaja 1 en Micha 6
    • Jeremia 46:10 een slachting voor de HEERE
    • Het boek Job
    • Psalm 1 en 2
    • Psalm 7
    • Psalm 42
    • Psalm 51
    • Psalm 72
    • Psalm 77
    • Psalm 124
    • Leeslint Psalm 110
    • Psalm 110 in Hebreeën
    • Psalm 110
    • Psalm 120
    • Psalm 121
    • Psalm 122
    • Psalm 123
    • Vergilius en Jesaja
    • Klacht op goede vrijdag van Jezus
    • (niet) ter wille van Israel (Jesaja 40-55)
    • De ware wijnstok
    • Nieuwe vertalingen
    • Subtiele Schriftkritiek
    • Leeslint Jeremia
    • Gedichten en Psalmen
    • Cursus Bijbels Grieks
    • Aramees in Jeremia 10:11
    • Openbaring 13
    • Vertaling Jesaja 63:1-6
    • Edom in Jesaja 34 en 63
    • Wie schreef Genesis ?
    • De betekenis van de men in Jesaja 35:1a
    • Geduld volgens Jakobus
    • Lopend vuur
    • Retoriek in 1 Korinthe 15
    • Het misoffer en Maleachi 1:11
    • De instructies in 1 Timotheus 4 nader bekeken
    • Het eenmalige offer
    • Keizer Augustus
    • De verwoesting van Jeruzalem
    • De tweevoudige gebiedende wijs in het Nieuwe Testament
    • Een afgesneden zaak
    • Schepping in Genesis 1
    • Schepping in Genesis 2 vers 4 b en verder
    • De val in Genesis 3
    • Meditatieve momenten
    • Het Hooglied is meer dan een liefdeslied
    • De oerrol van Jeremia
    • Schriftoverdenking
    • Cursus Hebreeuws
    • Cursus Hebreeuws vervolg
    • Wat staat er in het Hebreeuws en in het Grieks??
    • Joodse gebeden en liederen
    • Openbaring 7,8,9
    • Openbaring 15 en 16
    • Zijn de brieven aan Timotheus van Paulus?
    • jongeling te Nain
    • Het paradijs
    • Tekst en uitleg
    • Een bewogen prediker
    • Gezanten namens Christus
    • Het tweevoudige doel van de doop
    • De dode zeerollen
    • Het genadeverbond in de Schrift
    • De evolutie van de Bijbel
    • De 'theios aner' en Jezus
    • Esther en de Reformatie
    • De plaats en de betekenis van het boek Ruth
    • Zie Mijn Knecht
    • Jesaja 53
    • 'Ere zij God' nader bekeken
    • Gods woord houdt stand
    • Laat ons overvaren
    • 666
    • Simson
    • Bart Kamphuis
    • Jesaja 7:14
    • De auteurs van Jesaja
    • Psalm 137
    • De geloofstaal van Jona
    • Job de lijdende rechtvaardige
  • Boek
    • Er klopt niks van Onthutsende onthullingen over de evolutietheorie
    • Vergeving en herstel (Anselmus)
    • Evolutie Een ei zonder kip
    • Kan de wetenschap alles verklaren?
    • Boven tijd en toeval
    • Zwingli De Labadie Kohlbrugge
    • De doop in de Nederlandse belijdenisgeschriften
    • Erasmus Begrepen uit de geest der renaissance
    • Athanasius De menswording des Woords
    • Ontluikend christendom
    • Ik ben de HEERE, Uw God, Ebenezer Erskine
    • Boeken over de Psalmen
    • Het verraad der clercken
    • Willem Teellinck Soliloquium
    • Brokkelbrein
    • 1 zo'n mannetje
    • Benne Holwerda herdacht
    • De wereldwijde vloed
    • Een nieuwe geboorte
    • De heruitgave van "Een beschouwing van het verbond der genade"
    • De val van Prometheus
    • De held met duizend gezichten
    • De slag om het hart
    • Het paradijs
    • The Hebrew Bible
    • De doop volgens ds G Boer
    • De zekerheid van het heil
    • Luther voor leken
    • Midden in het leven
    • Adam waar ben jij?
    • Calvijn en zijn uitleg van de Psalmen
    • Kerstens visie op Boston
    • Bemind Henri Nouwen in gesprek
    • Het Hooglied van Salomo
    • Verhaal en feit in de Bijbelse tijd
    • De tijdgeest verstaan
    • Als vrouwen het woord doen
    • Luther on Jews and Judaism
    • Dominicanen in meervoudig perspectief
    • Jesus and the eyewitnesses The Gospels as Eyewitness Testimony
    • Boeken over Jesaja
    • Calvijns klassieke opleiding
    • Academische herdenkingen
    • Dr. C Steenblok
    • Boeken in het kort
    • Kersten in kleur
    • Kersten en het genadeverbond
    • Boston en het genadeverbond
    • Bullinger en het genadeverbond
    • Laurus Boone
    • Eerherstel voor Boone
    • Leeslint doopbelofte
    • Leeslint kinderdoop
    • Dr. J.G. Woelderink Verbond en bevinding
    • Reformatie toen en nu
    • Reformatie vandaag
    • Om het behoud
    • Thomas Boston
    • Separatisme en wereldgelijkvormigheid
    • Wetenschap of vooroordeel?
    • Jeruzalem en Athene
    • Gereformeerde scholastiek
    • Théodore de Bèze
    • De jonge Luther
    • Luther, een sympathieke potentaat.
    • En alzo zal geheel Israel gered worden'
    • Liefde voor Israel
    • Verwacht u Hem?
    • Voetius en de sabbat
    • Het rechtvaardigend geloof
    • Letterknechten
    • Israel in het geding
    • Comrie en het ABC van het geloof
    • Het Oude Testament
    • Het hart van Torah
    • Algemene genade
    • Herman Dooyeweerd
    • De reformatie der prediking
    • De gemeene gratie
    • De grote ontsporing
    • Athanasius als bestrijder der Arianen
    • De reformatie van koning Josia
    • Melanchtons humanisme
    • Melanchton en de oude kerkvaders
    • De Verlichting als kraamkamer
    • Was de Reformatie een vergissing?
    • Luther in het oordeel van Sorbonne
    • Katharina von Bora
    • Het merk Luther
    • De Bijbel als boek van schoonheid
    • Leeslint de dochter van Jefta
    • De Nadere Refomatie van het gezin
    • C.S Lewis De zeebries der eeuwen
    • Mozes en Hammurabi
    • Leeslint de grondtekst
    • Leeslint scriptie schrijven
    • Leeslint de hereniging van 1892
    • Leeslint divers
    • Leeslint vader en zoon
    • Leeslint schepping en evolutie
    • Leeslint Bijbelse sleutelwoorden
  • Politiek
    • Wokeland Coen de Jong
    • Geuzen en glippers
    • Weimarrepubliek
    • Geuzen aan de macht
    • Geuzen in de lage landen
    • Hoop voor de aarde
    • Ruw ontwaken uit de neoliberale droom
    • Huntingto versus Fukuyama
    • De schijn-elite van valse munters
    • Ode aan het klootjesvolk
    • Op de bank
    • Socratisch motiveren
    • Gevaren van de moderne kapitalistische wereld
    • Luther over de koopman en dewoeker
    • Een land van kleine buffers
    • Democratie en autocratie
    • J.J. Buskes Het nationaalsocialisme
    • De draagbare Ter Braaak
    • Een ongemakkelijke waarheid
    • Dames voor Darwin
    • Prinses Irene en prins Carlos Hugo
    • Microfobie De cult van het kolossale
    • Strijdvaardig leven. In het spoor van Socrates, Seneca en Samoerai
    • De onmisbaren
    • Zetelroof Geerten Waling
    • Framing
    • Bore out
    • Kemal Mustafa
    • Politiek bij een geopende Bijbel
    • Eigen volk eerst
    • Edmund Burke
    • Oikofobie Thierry Baudet
    • Baudet en het kabinet
    • Keynes en de staatskas
    • Marx: zijn geboorteplaats en zijn leven
    • Standbeeld voor Marx
    • Marx' materialisme
    • Opium van het volk
    • Vervreemding
    • Ottho Gerhard Heldring
    • Pieter Jelles Troelstra
    • Het doopformulier besproken
    • Niet bij brood alleen
  • Dordt 400
    • De synode van Emden 1571
    • Leerregels les 1
    • Samenvatting Les 1
    • Leerregels les 2
    • Samenvatting les 2
    • Leerregels les 3
    • Wat maar vooral ook hoe
    • Leerregels les 4
    • Leerregels les 5
    • Leerregels les 6
    • Beelden van synode en land
    • Beeld van een vis in sterk stromend water
    • Theologische uitdrukkingen
    • De plaats van de leerregels
    • Les opzet eerste ochtend
    • Historische context
    • Waarom de Synode
    • Waarom Dordrecht
    • Waarom Bogerman
    • Synodeleden
    • Johannes Drusius de voorbereider van de Statenvertaling
    • De Statenvertaling
    • Johannes Maccovius
    • Kloosterkerk Den Haag
    • Kerend tij in Utrecht
    • Algenoegzaam
    • De welmenende roeping in de Dordtse leeregels
    • Pastoraal
    • Zondag 20
    • Het doopformulier uitgelegd
    • Dordt in diskrediet
    • Van Dordt naar Ulrum
    • Beza en de verkiezing
    • De verschillen na de Synode
    • Cornelis Hoen
    • Jacobus Trigland
    • De (theo)logische visie tijdens en na Dordt
    • Wordt heel de wereld zalig?
    • Rechtvaardigmaking van eeuwigheid
    • Bavianen en slijkgeuzen
    • Dubbele predestinatie
    • Augustinus' uitleg van Romeinen 9
    • Luther en de verkiezing
    • De aard van het geloof
    • Natuurlijk licht
    • Catechese
    • Artikel 8 dominees
    • Luther en artikel 8
    • Willem Teellinck en zijn avondmaalsvisie
    • Heilszekerheid
Foto

Het verleden van Utrecht als remonstrantse stad,
1610-1618.  Maurits’ zwaard                                               
                                                  Dr. Frits Broeyer


Uitgeverij Matrijs
Lange Nieuwstraat 12
3512 PH Utrecht

E uitgeverij@matrijs.com
T 030 234 31 48











​Kerend tij in Utrecht

Utrecht de stad van Gisbertus Voetius
In orthodoxe kring wordt Utrecht al gauw verbonden met de universiteit van Utrecht waar de coryfee van de Nadere Reformatie en de contra-remonstrant par excellence Gisbertus Voetius doceerde. Dr. Frits Broeyer die zelf aan de Utrechtse universiteit lesgaf, vermeldt aan het einde zijn boek de aanstelling van Gisbertus Voetius in 1637. Utrecht is dan een gematigde contra-remonstrantse stad geworden (van 1610 tot 1618 was Utrecht een remonstrants bolwerk) en de predikanten zijn helemaal niet zo blij met de komst van de strenge contra-remonstrant Gisbertus Voetius. Ze vinden hem te precies.

​Een meesterlijk boek van de schrijver

Dr. Frits Broeyer heeft geschiedenis en theologie gestudeerd en is kerkhistoricus in ruste. In deze volgorde is Broeyer te werk gegaan. Dit boek schreef hij in 4 jaar tijd (2014-2018). Broeyer heeft zeer veel werk gemaakt van het onderzoeken en beschrijven van de historie van Utrecht. Hij onderzocht plakkaten, pamfletten en geschriften en notulen van vergaderingen om de historie nauwgezet te beschrijven. Dit boek is  mijns inziens een wetenschappelijk meesterwerk. Daarbij heeft Broeyer het grootste gewicht gelegd bij het historisch proces.
Hier en daar duikt de theologie op, waar het uiteindelijk om te doen is geweest. Broeyer laat door het zo te beschrijven zien dat de mensen creatief en divers met de theologie omgaan maar ook divers reageren op elkaar. Soms is dat mild maar soms ook heel heftig. 


Het boek qua presentatie van de stof
Het boek is overzichtelijk geschreven qua hoofdstukken en aan het einde van elk hoofdstuk staat een korte samenvatting. Hier valt wel wat over op te merken. In de hoofdstukken staan namelijk heel precieze en gedetailleerde beschrijvingen waardoor men van de bomen het bos uit het oog dreigt te verliezen. Hier ligt de zwakte van een nauwkeurige beschrijving van de geschiedenis. Gelukkig, zal men zeggen, staat er aan het einde van elk hoofdstuk een samenvatting. Echter de samenvatting is mijns inziens iets te beknopt waardoor de stof bij het lezen van deze samenvatting niet tot bloei komt. Mijns inziens had het wat langer gekund vooral omdat men in de hoofdstukken zelf veel informatie te verwerken krijgt. Wel is het zo dat de titels van de hoofdstukken en de inleiding op de hoofdstukken de lezer de goede kant op sturen zodat men in hoofdlijnen weet wat er aan de orde komt. ​Overigens heeft uitgeverij Matrijs het boek keurig verzorgd en goed geïllustreerd uitgegeven. 

Het middenpaneel van het boek 
Broeyer tekent de oproer in Utrecht in 1610 die in Den Haag begint als Wtenbogaert (spreek uit: Uitenbogaard) de remonstrantie uitgeeft. Deze remonstrantse wind waait hoorbaar en zichtbaar over naar Utrecht.  Om die reden merkt een koster in de Nicolaikerk op dat zijn predikant anders preekt dan men gewend is. Er ontstaat hierdoor allerlei conflicten waarbij de contra-remonstranten steeds aan het kortste eind trekken. Zij moeten zelfs buiten de stad gaan kerken. Achter deze remonstrantisering zit onder andere Wtenbogaert. Wtenbogaert was geboren in Utrecht en was voorheen predikant geweest in deze stad. Graag had men hem in Utrecht als predikant gehad maar men kon hem in Den Haag niet missen. Wel preekte hij er dikwijls en had hij overleg met de kerken in Utrecht.

Kerend tij in 1618   
Het tij gaat keren voor de contra-remonstranten als legerbevelhebber Maurits in 1617 gaat kerken in Den Haag in de Kloosterkerk. Deze kerk is door de contra-remonstranten min of meer gekraakt omdat men nergens anders kon kerken. Maurits kiest partij. Oldenbarnevelt die in Den Haag woont en raadspensionaris van Holland is, stelt in 1618 onder andere met Hugo de Groot een scherpe resolutie op. De inhoud van deze scherpe resolutie is dat plaatselijke overheden  waardgelders (huursoldaten) in dienst mogen nemen om orde op zaken te stellen bij de kerkelijke twisten. Oldenbarnevelt die remonstrant was, hielp met deze maatregel remonstrants gezinde plaatselijke overheden in het zadel. In Utrecht zou dit zeker de ondergang zijn geweest van de contra-remonstranten. Echter ook in Utrecht keert het tij als Maurits op 31 juli 1618 op het Neude in Utrecht deze waardgelders ontslaat. De contra-remonstranten krijgen de Buurkerk aangewezen en Maurits toont ook weer zijn keuze voor de contra-remonstranten door hier naar de kerk te gaan.
Maurits nam dus de touwtjes in handen. Oldenbarnevelt wordt vervolgens gevangen genomen en gedood wegens landverraad. Rechtsgeleerde Hugo de Groot  wordt in Loevestein gevangen gezet maar weet door de list van zijn vrouw via een boekenkist te ontsnappen.

​De twee zijpanelen van het boek  
Het boek kent twee zijpanelen. Het eerste zijpaneel is aan het begin van het boek en beschrijft de periode voor 1610. Het tweede zijpaneel bevindt zich aan het einde van het boek en beschrijft de periode na 1618 tot aan het stichten van de universiteit in 1636 en de aanstelling van Voetius als hoogleraar in 1637.
Het hoofdpaneel bevat de periode van 1610 tot 1618 waarin de stad na de remonstrantie van Wtenbogaert steeds meer geremonstrantiseerd wordt en eindigt met het ingrijpen van Maurits in 1618 als hij op het Neude in Utrecht de waardgelders afschaft. 

Het eerste paneel 
Het eerste paneel tekent dus de stad Utrecht voor 1610. Broeyer beschrijft in dit zijpaneel hoe de stad van af het begin van de Reformatie al een tweedeling kende. Zo was de Jacobikerk gestempeld door ds. Duifhuisen. Hij was minder stevig in de gereformeerde leer en minder precies, dat wil zeggen meer rekkelijk.  En dan waren er nog de consistorialen. Zij waren wel precies in de gereformeerde leer.  Na 1610 krijgen vooral de rekkelijken de overhand. Zij vinden de leer van de reformatie verwoord in de Heidelbergse catechismus te enghartig spreken over de mens en zij zijn het niet eens met de twee theologen van Geneve van destijds, Calvijn en Beza.  Zij menen dat Bullinger aan hun kant staat met name in zijn geschrift 'Huisboek' (ze spannen  mijns inziens echter Heinrich Bullinger helaas voor hun kar). 

Het tweede paneel 
Het tweede zijpaneel tekent de periode na 1618 tot de stichting van de universiteit van Utrecht in 1636 en de komst van Voetius naar de universiteit van Utrecht in 1637. Broeyer laat zien dat de stad nu meer contra-remonstrants wordt maar dat men wel heel gematigd is. Zo laat men de remonstranten na verloop van tijd weer toe maar dan wel buiten de gereformeerde kerk. Ook Wtenbogaert duikt weer op in de stad.  

Nepnieuws
Tijdens de twisten liepen de emoties hoog op. Sommigen maakten gebruik van die emoties. Zo waren er contra-remonstranten die stelden dat mannen als Wtenbogaert contacten zochten tijdens het 12 jarige bestand met Spanje. Men dacht dat men het land weer onder het Roomse juk wilde brengen.  Dit gedachtegoed en het verspreiden er van was echter niet terecht. Natuurlijk lijkt de theologie van Rome qua mensbeeld wel op die van de remonstranten toch zijn deze laatste te veel protestants om zich te laten vangen in de kooi van Rome.  Broeyer beschrijft dit soort nepnieuws uitvoerig en toont overtuigend aan waarom het niet kan kloppen. 

​Felle reacties 
Na de Dordtse synode worden vele remonstrantse predikanten en politieke verantwoordelijken veroordeeld. Een van die remonstranten pleegt zelfmoord. Er wordt een spotprent gemaakt met zijn kist aan de galg. De pamflettist vindt dat men hem alsnog moet veroordelen door zijn kist aan de galg te hangen. Hoe afschuwelijk moet zo'n pamflet niet zijn geweest voor de nabestaanden. Hier zijn geen woorden voor... 

​Gelijk om gelijk 
Het boek laat ook zien hoe Wtenbogaert het belang van de remonstranten behartigde. Hij schreef de remonstrantie in 1610, hielp de remonstranten in Den Haag en Utrecht en schreef vele geschriften ten behoeve van de remonstrantse visie. Na de synode vluchtte hij naar Antwerpen. Daar stichtte hij de Remonstrantse Broederschap. De grote tegenspeler van Wtenbogaert en zijn aanhangers was Jacobus Trigland. Hij produceerde eveneens vele geschriften maar deze waren allen gericht tegen de remonstranten. Tevens nam hij deel aan de synode van Dordt in 1618-1619 en aan het einde van de synode was hij een van de schrijvers van de Dordtse Leerregels die in mei 1619 in de Grote Kerk van Dordt werden voorgelezen.  

Veelkleurige gereformeerden in Utrecht
Het boek van Broeyer toont een veelkleurige gereformeerde kerk in Utrecht en in het land. Er waren naast de remonstranten, gematigde gereformeerden, gewone gereformeerden en heel stevig gereformeerden. Zo was er een predikant in Amsterdam die stelde in een preek dat de (materiële) roeping komt tot allen maar de echte nodiging (formele roeping) van het heil alleen tot de uitverkorenen. Bij navragen  gaf de predikant toe dat het een scholastische distinctie (onderscheid) was maar hij achtte dit onderscheid noodzakelijk met het oog op de remonstranten.
​Gelukkig hebben de Dordtse vaderen dit soort overtrokken reacties opgeruimd en gesteld dat allen die geroepen worden serieus geroepen worden (DL hoofdstuk 3/4 artikel 8). Zij handhaafden dus het welmenend aanbod van genade en gaven aan de verkiezing van eeuwigheid een Bijbelse en pastorale plaats (DL hoofdstuk 5 artikel 15).  

Veelkleurig protestantisme heden ten dage 
Overigens is dat veelkleurige protestantisme, wat Broeyer in dit boek uitvoerig heeft beschreven, er heden ten dage nog. Goed is het  daarom mijns inziens om met elkaar in gesprek te blijven aan de hand van Gods Woord en de reformatorische geschriften. De Reformatie heeft namelijk gezorgd voor een opbloei van de kerk omdat Gods Woord en Zijn roepstem tot gevallen zondaren weer centraal kwam te staan. Van Hem gaat alles uit. Hij is de Eerste en de Laatste. Hij nodigt zondaren en zorgt er voor dat zij kunnen en zullen volharden in het door Hem geschonken geloof. Hem komt de lof en eer toe. Zijn werk in Zijn Zoon breekt  net als de zon dwars door de zwaar bewolkte menselijke geschiedenis heen... ​De Dordtse Leerregels zijn daar een  fraai voorbeeld van. 
​Dit boek tekent mijns inziens hoe God de roerige geschiedenis van Utrecht weer leidde in de banen van de gereformeerde theologie.    

Powered by Create your own unique website with customizable templates.