500 jaar Luther - Alles over het leven van Luther
  • Home
    • Wij
    • Contact
    • De juichkreet van de reformatie
    • Actueel
    • Zijn Joden intelligent?
    • Thomas More
    • Met een beroep op Luther
    • De bede in de doop: Altijd wil regeren
    • Een moderne vraag
    • Het genadeverbond in het doopformulier
    • De volkomen leer van de zaligheid
    • Werkverbond
    • Apologie in tweevoud
    • De almacht van God
    • Een kanttekening bij de theocratie
    • De uitverkiezing bij Luther, Kohlbrugge en Boston
    • Studentenangst
  • Leven
    • Zijn voornaam
    • Zijn achternaam
    • Zijn levensloop
    • Zijn navolgers
    • Zijn ontwikkeling
    • Zijn tijd
    • Zijn worsteling
    • Het genadeverbond volgens Jongeleen
    • Zijn Augustinus
    • Zijn vrouw en zijn vriend
    • Zijn Nicolaas van Lyra
    • Zijn Reuchlin
    • Zijn Erasmus
    • Zijn tegenstander: Aristoteles
    • Zijn pausen
    • Zijn begin als reformator
    • Zijn pleidooi voor kerkhervorming
    • Zijn besmette imago
    • Zijn Thomas Müntzer
    • Zijn Schriftuitleg
    • Zijn Johannes Agricola
    • Zijn disputen
    • Zijn onderscheid tussen schrift en gesproken Woord
    • Zijn Schriftvisie
    • Zijn postmodernisme
    • Zijn leesroute
    • Zijn uitleg
  • Geschriften
    • Zijn 97 stellingen
    • Zijn 95 Stellingen
    • Brief aan Albrecht von Mainz
    • Brief aan christelijke adel
    • Babylonische gevangenschap
    • Over de goede werken
    • De vrijheid van een christen
    • Brief aan de raadsheren
    • De bruiloft te Kana.
    • De kloostergeloften en het huwelijk
    • Brief van een vertaler
    • Brief van Jacobus
    • Brief aan de Romeinen
    • De brief aan de Galaten
    • De goede Herder
    • De studie theologie
    • De knechtelijke wil
    • Tegen de Joden
    • Tegen het pausdom.
  • Verwant
    • Reuchlin als voorloper
    • Calvijn
    • Guido de Brès en Menso Alting
    • Borstius
    • Koelman
    • Van der Groe
    • Maccovius
    • Comrie
    • Comrie' s volgers (1)
    • Comrie's volgers (2)
    • Ebenezer Erskine
    • Ralph Erskine (1)
    • Ralph Erskine ( 2)
    • Breuk: Kant en Nietzsche
    • Kohlbrugge
    • J A Wornser sr
    • Ferdinand Domela Nieuwenhuis
    • Barth
    • Bonhoeffer
    • Bultmann
    • Eta Linnemann
  • Bijbel
    • Openbaring 7,8,9
    • Openbaring 15 en 16
    • Psalm 77
    • Zijn de brieven aan Timotheus van Paulus?
    • jongeling te Nain
    • Tekst en uitleg
    • Een bewogen prediker
    • Gezanten namens Christus
    • Het tweevoudige doel van de doop
    • De dode zeerollen
    • Het genadeverbond in de Schrift
    • De evolutie van de Bijbel
    • De 'theios aner' en Jezus
    • Esther en de Reformatie
    • De plaats en de betekenis van het boek Ruth
    • Zie Mijn Knecht
    • 'Ere zij God' nader bekeken
    • Gods woord houdt stand
    • Laat ons overvaren
    • 666
    • Simson
    • Bart Kamphuis
    • Jesaja 7:14
    • De auteurs van Jesaja
    • Psalm 137
    • De geloofstaal van Jona
    • Job de lijdende rechtvaardige
  • Boek
    • Boeken in het kort
    • Kersten in kleur
    • Kersten en het genadeverbond
    • Boston en het genadeverbond
    • Bullinger en het genadeverbond
    • Laurus Boone
    • Eerherstel voor Boone
    • Leeslint doopbelofte
    • Leeslint kinderdoop
    • Dr. J.G. Woelderink Verbond en bevinding
    • Reformatie toen en nu
    • Reformatie vandaag
    • Om het behoud
    • Thomas Boston
    • Separatisme en wereldgelijkvormigheid
    • Wetenschap of vooroordeel?
    • Jeruzalem en Athene
    • Gereformeerde scholastiek
    • Théodore de Bèze
    • De jonge Luther
    • Luther, een sympathieke potentaat.
    • En alzo zal geheel Israel gered worden'
    • Liefde voor Israel
    • Verwacht u Hem?
    • Voetius en de sabbat
    • Het rechtvaardigend geloof
    • Letterknechten
    • Israel in het geding
    • Comrie en het ABC van het geloof
    • Het Oude Testament
    • Het hart van Torah
    • Algemene genade
    • Herman Dooyeweerd
    • De reformatie der prediking
    • De gemeene gratie
    • De grote ontsporing
    • Athanasius als bestrijder der Arianen
    • De reformatie van koning Josia
    • Melanchtons humanisme
    • Melanchton en de oude kerkvaders
    • De Verlichting als kraamkamer
    • Was de Reformatie een vergissing?
    • Luther in het oordeel van Sorbonne
    • Katharina von Bora
    • Het merk Luther
    • De Bijbel als boek van schoonheid
    • Politiek bij een geopende Bijbel
    • Leeslint de dochter van Jefta
    • De Nadere Refomatie van het gezin
    • C.S Lewis De zeebries der eeuwen
    • Mozes en Hammurabi
    • Leeslint de grondtekst
    • Leeslint de hereniging van 1892
    • Leeslint divers
    • Leeslint vader en zoon
    • Leeslint schepping en evolutie
    • Leeslint Bijbelse sleutelwoorden
  • Marx
    • Zijn geboorteplaats en zijn leven
    • Standbeeld voor Marx
    • Marx' materialisme
    • Opium van het volk
    • Vervreemding
    • Ottho Gerhard Heldring
    • Het doopformulier besproken
    • Niet bij brood alleen
  • Dordt 400
    • Leerregels les 1
    • Leerregels les 2
    • Leerregels les 3
    • Leerregels les 4
    • Leerregels les 5
    • Leerregels les 6
    • Les opzet eerste ochtend
    • Historische context
    • Waarom de Synode
    • Waarom Dordrecht
    • Waarom Bogerman
    • Synodeleden
    • Johannes Drusius de voorbereider van de Statenvertaling
    • De Statenvertaling
    • Johannes Maccovius
    • Kloosterkerk Den Haag
    • Kerend tij in Utrecht
    • Algenoegzaam
    • De welmenende roeping in de Dordtse leeregels
    • Pastoraal
    • Zondag 20
    • Het doopformulier uitgelegd
    • Dordt in diskrediet
    • Van Dordt naar Ulrum
    • Beza en de verkiezing
    • De verschillen na de Synode
    • Cornelis Hoen
    • Jacobus Trigland
    • De (theo)logische visie tijdens en na Dordt
    • Wordt heel de wereld zalig?
    • Rechtvaardigmaking van eeuwigheid
    • Bavianen en slijkgeuzen
    • Dubbele predestinatie
    • Augustinus' uitleg van Romeinen 9
    • Luther en de verkiezing
    • De aard van het geloof
    • Natuurlijk licht
    • Catechese
    • Artikel 8 dominees
    • Luther en artikel 8
Dr. L. F. Groenendijk
​De Nadere Reformatie van het gezin
De visie van Petrus Wittewrongel op de christelijke huishouding.


Het onderzoek
​
Petrus Wittewrongel schreef de 'Oeconomia Christiana',  Het christelijke gezin. Groenendijk heeft dit boek onderzocht en deed dit onderzoek vanuit de vakgroep historische pedagogiek. Het onderzoek heeft daarom twee raakvlakken.  Een met de pedagogiek in het verleden en omdat dit verleden verbonden is met de Nadere Reformatie ligt er ook een raakvlak met die beweging. Groenendijk toont dan ook aan dat het geschrift van Wittewrongel een verbintenis heeft met het puritanisme. Daar ligt de bron van de Oeconomia Christiana.


Waarom dit onderzoek
In 1979 heeft N.F. Noordam een hoofdstuk gewijd aan de 17de eeuw in zijn 'Historische pedagogiek van Nederland'. Noordam behandelt in dit werk Jacob Cats (1577-1670), Jacobus Koelman (1632-1695) en Johann Amos Comenius (1592-1670). Noordam noemde echter niet het werk van schoolmeester Johannes de Swaef (1594-1653). De Swaef schreef een handboek over de opvoeding met al titel 'De geestelijke kwekerij'. Ook werd het werk van Petrus Wittewrongel' Oeconomia Christiana', Het christelijke gezin, niet genoemd. Dit laatst genoemde boek wordt in dit onderzoek om die reden naar voren gesteld.   

​De Nadere Reformatie van de 17de eeuw
​
Groenendijk beschrijft de Nadere Reformatie als een beweging in de 17de eeuw die vooral de bakermat had in Zeeland. Het waren Willem Teellink (1579-1629) en Godefridus Udemans (1581-1649) die het volk in Zeeland opriepen om van de gereformeerde leer een zaak van het hart te maken en er naar te leven.  Met name Teellink was beïnvloed door het puritanisme. Het 18de eeuwse gereformeerde pietisme  daarentegen huisde vooral in Groningen. Daar ijverden Johannes Verschuir (1680-1737) en Wilhelmus Schortinghuis (700-1750) voor een  'innig christendom'. Hen ging het meer om het bevindelijke leven. In de 17de eeuw verschenen er ook reformatiegeschriften van diverse bezorgden Nadere Reformatoren. Zijn vonden dat het volk de leer van de reformatie misbruikten door hun zondige levenswandel. Te denken valt aan 'De twist  van de Heere met Zijn wijngaard' (1669) van Herman Witsius (1636-1708),  'Beschouwing van Sion' (1674-1678) door Jodocus van Lodenstein en 'De punten van de Nodige Reformatie' (1678) van Jacobus Koelman. Men zag Nederland als een bijzonder land waar God veel bemoeienissen mee had gehad. Dit maakten hen des te kritischer op het geestelijke verval van Nederland.  Zo beschreef Abraham van de Velde (1614-1677) Gods heerlijke werk in het verleden in zijn lijvige boek 'Wonderen van de Allerhoogste'. Nederland zag men als een tweede Israël.  De kerk was daarbij de wijngaard van de Heere en de Heere mag goede vruchten verwachten van Zijn wijngaard. Dat was kort samengevat het gedachtegoed van de Nadere Reformatie. Wittewrongel bewoog zich in deze beweging en richtte zijn aandacht op de verbetering van het godsdienstige leven in het gezin.  Ook daar was het een en ander mis...         

​Petrus  Wittewrongel en zijn Oeconomia Christiana 

Wittewrongel werd geboren in Middelburg in 1609, het centrum van het Zeeuwse pietisme. Hij studeerde in Leiden onder anderen bij Antonius Waleus (1573-1639). Wittewrongel stond eerst in Renesse en werd later in Zierikzee collega van Udemans. Tot slot diende hij in Amsterdam en woonde hij aan de Keizersgracht.
​Wittewrongel maakte voor zijn geschrift 'Oeconomia Christiana', Het christelijke gezin veel gebruik van diverse puriteinse werken. Groenendijk somt een aantal puriteinen op: Amesius, Bolton, Dod, Downame, Gataker, Gouge, Hildersam en William Perkins. William Perkins had aan het einde van zijn leven in het Latijn een traktaat geschreven over 'Oeconomia Christiana', het christelijke gezin. Wittewrongel gebruikte dezelfde titel.

​Het christelijke gezin
​Wittewrongel schreef Oeconomia Christiana uit bezorgdheid. Hij zag hoe de zonde hand over hand toenam. Wittewrongel wilde de mensen laten ontwaken uit hun zorgeloze slaap. Men was op weg naar de eeuwigheid. Wittewrongel wees op de tekenen van de tijd. God komt met straffen over Nederland als men zich niet bekeert. Wittewrongel wees op het belang van de prediking van de wet zodat het hart van het volk verslagen wordt vanwege de zonde. De mensen moeten uit hun zondige slaap gehaald worden, vond hij. Vervolgens beschreef Wittewrongel het christelijke huwelijksleven en de grote waarde van het opvoeden van de kinderen voor de dienst van de Heere. In huis moet Gods woord centraal staan en de catechese is niet alleen een taak van de kerk maar vooral ook van de ouders van het gezin.
 

​Verschil tussen Luther en Wittewrongel
   
Het is merkbaar dat Wittewrongel in een andere tijd leefde dan Luther. Luther legde meer de nadruk op de rechtvaardiging van de goddeloze en Wittewrongel meer op het leven voor de Heere. Luther legde het fundament voor het christelijke leven. Hij wees op de vrijspraak van zonde. Wittewrongel wees op de noodzaak van het leven met de Heere. De vrijgesproken zondaar dient ook te leven tot eer van God en heil van de naaste. De Oeconomia Christiana biedt op dat punt een goede handreiking. 
Copyright 500jaarluther.nl