500 jaar Luther - Alles over het leven van Luther
  • Wij
    • De juichkreet van de reformatie
    • Actueel
    • Thomas More
    • Zijn Joden intelligent?
    • Met een beroep op Luther
    • Apologie in tweevoud
    • De bede in de doop: Altijd wil regeren
    • Een moderne vraag
    • Werkverbond
    • Het genadeverbond in het doopformulier
    • Het genadeverbond volgens Jongeleen
    • De volkomen leer van de zaligheid
    • Een kanttekening bij de theocratie
    • De almacht van God
    • De uitverkiezing bij Luther, Kohlbrugge en Boston
  • Leven
    • Studentenangst
    • Zijn voornaam
    • Zijn levensloop
    • Zijn navolgers
    • Zijn achternaam
    • Zijn tijd
    • Zijn worsteling
    • Zijn ontwikkeling
    • Zijn Augustinus
    • Zijn vrouw en zijn vriend
    • Zijn Psalm 118
    • Zijn Johannes Hus
    • Zijn Nicolaas van Lyra
    • Zijn Reuchlin
    • Zijn Erasmus
    • Zijn tegenstander: Aristoteles
    • Zijn pausen
    • Zijn begin als reformator
    • Zijn pleidooi voor kerkhervorming
    • Zijn besmette imago
    • Zijn Thomas Müntzer
    • Zijn Schriftuitleg
    • Zijn Johannes Agricola
    • Zijn disputen
    • Zijn onderscheid tussen schrift en gesproken Woord
    • Zijn Schriftvisie
    • Zijn postmodernisme
    • Zijn leesroute
    • Zijn uitleg
    • Zijn tafelgesprekken
  • Geschriften
    • Zijn 97 stellingen
    • Zijn 95 Stellingen
    • Brief aan Albrecht von Mainz
    • Brief aan christelijke adel
    • Babylonische gevangenschap
    • Over de goede werken
    • De vrijheid van een christen
    • Brief aan de raadsheren
    • Brief aan Nederland
    • De bruiloft te Kana.
    • De kloostergeloften en het huwelijk
    • Brief van een vertaler
    • Overal is God
    • Brief van Jacobus
    • Brief aan de Romeinen
    • De brief aan de Galaten
    • De goede Herder
    • De studie theologie
    • De knechtelijke wil
    • Tegen de Joden
    • Tegen het pausdom.
  • Verwant
    • Johannes Huss
    • Reuchlin als voorloper
    • Calvijn
    • Guido de Brès en Menso Alting
    • Borstius
    • Koelman
    • Van der Groe
    • Maccovius
    • Comrie
    • Comrie' s volgers (1)
    • Comrie's volgers (2)
    • Ebenezer Erskine
    • Ralph Erskine (1)
    • Ralph Erskine ( 2)
    • Breuk: Kant en Nietzsche
    • Kohlbrugge
    • J A Wornser sr
    • Ferdinand Domela Nieuwenhuis
    • Barth
    • Bonhoeffer
    • Bultmann
    • Hoornbeeck
    • Eta Linnemann
  • Bijbel
    • D vreze des Heren in het Oude Testament
    • Onze taal en de klassieke talen
    • Sciëntisme
    • Hebreeuws huiswerk
    • Richteren en Ruth: een vacature vervuld
    • Theologie des Altes Testament
    • Bijbels Hebreeuws
    • Lesopzet
    • Psalm 115, 116 en 117
    • Vrijheid der exegese
    • Lukas 4:16-30
    • De theologie van Kronieken
    • Psalm 120-134
    • De grondtaal als mand van de Geest
    • BuitenBijbelse parallellen
    • De mythe van de mythische mens in de Bijbel
    • Nabonidus
    • Makhtesh holle plaats
    • Codex Hammurabi
    • Vertalingen uit het Hebreeuws
    • Hooglied Hans Ausloos
    • Hooglied Willem van Saint-Thierry
    • Het Hooglied
    • The gospel according to Isaiah 53
    • De bundel psalmen 120-134
    • Leesmethode
    • De zeventig weken en de grote verdrukking
    • Lukas 2
    • Wees sterk en moedig (Salomo)
    • Gods rechtszaak in Jesaja 1 en Micha 6
    • Jeremia 46:10 een slachting voor de HEERE
    • Het boek Job
    • Psalm 1 en 2
    • Psalm 7
    • Psalm 42
    • Psalm 51
    • Psalm 72
    • Psalm 77
    • Psalm 124
    • Leeslint Psalm 110
    • Psalm 110 in Hebreeën
    • Psalm 110
    • Psalm 115 116 en 117
    • Psalm 120
    • Psalm 121
    • Psalm 122
    • Psalm 123
    • Vergilius en Jesaja
    • Klacht op goede vrijdag van Jezus
    • (niet) ter wille van Israel (Jesaja 40-55)
    • De ware wijnstok
    • Nieuwe vertalingen
    • Subtiele Schriftkritiek
    • Leeslint Jeremia
    • Gedichten en Psalmen
    • Cursus Bijbels Grieks
    • Aramees in Jeremia 10:11
    • Openbaring 13
    • Vertaling Jesaja 63:1-6
    • Edom in Jesaja 34 en 63
    • Wie schreef Genesis ?
    • De betekenis van de men in Jesaja 35:1a
    • Geduld volgens Jakobus
    • Lopend vuur
    • Retoriek in 1 Korinthe 15
    • Het misoffer en Maleachi 1:11
    • De instructies in 1 Timotheus 4 nader bekeken
    • Het eenmalige offer
    • Keizer Augustus
    • De verwoesting van Jeruzalem
    • De tweevoudige gebiedende wijs in het Nieuwe Testament
    • Een afgesneden zaak
    • Schepping in Genesis 1
    • Schepping in Genesis 2 vers 4 b en verder
    • De val in Genesis 3
    • Meditatieve momenten
    • Het Hooglied is meer dan een liefdeslied
    • De oerrol van Jeremia
    • Schriftoverdenking
    • Cursus Hebreeuws
    • Cursus Hebreeuws vervolg
    • Wat staat er in het Hebreeuws en in het Grieks??
    • Joodse gebeden en liederen
    • Openbaring 7,8,9
    • Openbaring 15 en 16
    • Zijn de brieven aan Timotheus van Paulus?
    • jongeling te Nain
    • Het paradijs
    • Tekst en uitleg
    • Een bewogen prediker
    • Gezanten namens Christus
    • Het tweevoudige doel van de doop
    • De dode zeerollen
    • Het genadeverbond in de Schrift
    • De evolutie van de Bijbel
    • De 'theios aner' en Jezus
    • Esther en de Reformatie
    • De plaats en de betekenis van het boek Ruth
    • Zie Mijn Knecht
    • Jesaja 53
    • 'Ere zij God' nader bekeken
    • Gods woord houdt stand
    • Laat ons overvaren
    • 666
    • Simson
    • Bart Kamphuis
    • Jesaja 7:14
    • De auteurs van Jesaja
    • Psalm 137
    • De geloofstaal van Jona
    • Job de lijdende rechtvaardige
  • Boek
    • Ethisch hervormd Johannes de Groot
    • Paulus en Philo's reactie op welsprekendheid
    • Jood De vergeten geschiedenis van een beladen woord
    • Nederlandse Lutheranen en hun omgang met de Augsburgse ConfessieNieuwe pagina
    • De Bijbel als biografie van God en mensen
    • Volwassendoop kinderdoop herdoop
    • De middenorthodoxie
    • Robert Boyle
    • Christelijke wetenschappers
    • Op ontdekkingstocht door het Nieuwe Testament
    • De hemel te rijk
    • Ontwakend Jodendom
    • Theologie en hermeneutiek
    • Tasten naar God
    • De apotheek in de getto
    • Baas in eigen boek?
    • Pal voor Gods heilige schepping
    • De laatste lente van de dinosauriërs
    • Overal is God
    • Chanoeka
    • Wetenschappers zijn arrogant
    • Dialoog, dans en duel Preken voor tijdgenoten
    • De dienaar van JHWH
    • Hebreeuws leer je zo
    • Hoe zit het met de ouderdom van de aarde?
    • Zo Zoon, zo Vader
    • Jeremia, profeet van oordeel en hoop
    • 50 misverstanden over de Bijbel
    • Israel een wereld apart
    • Storm over de wereld
    • Heel verschillend en toch één
    • Er klopt niks van Onthutsende onthullingen over de evolutietheorie
    • Traag tot toorn
    • De omkeer van God in het Oude Testament
    • Heilig is zijn naam
    • Donatisten
    • Vergeving en herstel (Anselmus)
    • Evolutie Een ei zonder kip
    • Kan de wetenschap alles verklaren?
    • Boven tijd en toeval
    • Zwingli De Labadie Kohlbrugge
    • De doop in de Nederlandse belijdenisgeschriften
    • Erasmus Begrepen uit de geest der renaissance
    • Athanasius De menswording des Woords
    • Ontluikend christendom
    • Ik ben de HEERE, Uw God, Ebenezer Erskine
    • Boeken over de Psalmen
    • Het verraad der clercken
    • Willem Teellinck Soliloquium
    • Brokkelbrein
    • 1 zo'n mannetje
    • Benne Holwerda herdacht
    • De wereldwijde vloed
    • Een nieuwe geboorte
    • De heruitgave van "Een beschouwing van het verbond der genade"
    • De val van Prometheus
    • De held met duizend gezichten
    • De slag om het hart
    • Het paradijs
    • The Hebrew Bible
    • De doop volgens ds G Boer
    • De zekerheid van het heil
    • Luther voor leken
    • Midden in het leven
    • Adam waar ben jij?
    • Calvijn en zijn uitleg van de Psalmen
    • Kerstens visie op Boston
    • Bemind Henri Nouwen in gesprek
    • Het Hooglied van Salomo
    • Verhaal en feit in de Bijbelse tijd
    • De tijdgeest verstaan
    • Als vrouwen het woord doen
    • Luther on Jews and Judaism
    • Dominicanen in meervoudig perspectief
    • Jesus and the eyewitnesses The Gospels as Eyewitness Testimony
    • Boeken over Jesaja
    • Calvijns klassieke opleiding
    • Academische herdenkingen
    • Dr. C Steenblok
    • Boeken in het kort
    • Kersten in kleur
    • Kersten en het genadeverbond
    • Boston en het genadeverbond
    • Bullinger en het genadeverbond
    • Laurus Boone
    • Eerherstel voor Boone
    • Leeslint doopbelofte
    • Leeslint kinderdoop
    • Dr. J.G. Woelderink Verbond en bevinding
    • Reformatie toen en nu
    • Reformatie vandaag
    • Om het behoud
    • Thomas Boston
    • Separatisme en wereldgelijkvormigheid
    • Wetenschap of vooroordeel?
    • Jeruzalem en Athene
    • Gereformeerde scholastiek
    • Théodore de Bèze
    • De jonge Luther
    • Luther, een sympathieke potentaat.
    • En alzo zal geheel Israel gered worden'
    • Liefde voor Israel
    • Verwacht u Hem?
    • Voetius en de sabbat
    • Het rechtvaardigend geloof
    • Letterknechten
    • Israel in het geding
    • Comrie en het ABC van het geloof
    • Het Oude Testament
    • Het hart van Torah
    • Algemene genade
    • Herman Dooyeweerd
    • De reformatie der prediking
    • De gemeene gratie
    • De grote ontsporing
    • Athanasius als bestrijder der Arianen
    • De reformatie van koning Josia
    • Melanchtons humanisme
    • Melanchton en de oude kerkvaders
    • De Verlichting als kraamkamer
    • Was de Reformatie een vergissing?
    • Luther in het oordeel van Sorbonne
    • Katharina von Bora
    • Het merk Luther
    • De Bijbel als boek van schoonheid
    • Leeslint de dochter van Jefta
    • De Nadere Refomatie van het gezin
    • C.S Lewis De zeebries der eeuwen
    • Mozes en Hammurabi
    • Leeslint de grondtekst
    • Leeslint scriptie schrijven
    • Leeslint de hereniging van 1892
    • Leeslint divers
    • Leeslint vader en zoon
    • Leeslint schepping en evolutie
    • Leeslint Bijbelse sleutelwoorden
  • Politiek
    • Hoe migratie echt werkt
    • De graanrepubliek
    • Sesam ecologie de mens en zijn milieu
    • Opkomst Meritocratie
    • de PvdA en de neoliberale revolutie van de jaren negentig
    • Diplomademocratie
    • De verborgen juwelen
    • De aanval op het Westen
    • De moderne economie als juggernaut
    • De economie van goed en kwaad
    • Wealth of nations
    • De vrije markt bestaat niet
    • Wat kunnen wij leren van economen die bijna niemand meer leest
    • Wachten op het westen
    • Over arbeid Simone Weil
    • Ben je wel een gezonde baas
    • Islamisme en Islam
    • Klimaatverandering als klassenoorlog
    • Een jager in het woud // Maarten Doorman
    • Generatie angststoornis //Jonathan Haidt
    • België 2000 jaar geschiedenis
    • Ruis
    • Het ijzeren veulen
    • Hoe Parijs de revolutie maakte en de revolutie Parijs
    • De troost van gebrekkig strafrecht
    • Links vs rechts
    • Angst voor vrijheid E Fromm
    • In wat voor een wereld zullen we leven
    • Over het sabbatsjaar en jubeljaar
    • Een biografie van Parijs
    • De Tawl Hoe de Nederlandse taal (bijna) Amerika veroverde
    • Vertroostingen Dirk de Wachter
    • Het verlaten individu Esther van Fenema
    • Gaza Een geschiedenis van kolonisatie
    • Oratie van Bas van Bavel
    • De gezagscrisis Ad Verbrugge
    • Laat de aarde juichen
    • De 7 uitdagingen in het onderwijs aan hoogbegaafden
    • Werelddenkers
    • Marketing in de nieuwe economie
    • De onzichtbare hand Bas van Bavel
    • Een nieuwe structuurverandering van het publieke domein
    • Vita contemplativa
    • Het is oké om kwaad te zijn op het kapitalisme
    • Het communistisch manifest
    • De ongelijkheidsmachine
    • Minder is meer
    • De perfecte storm
    • Thora en Stoa
    • Observaties over Europa
    • Niet alles is te koop
    • De asielloterij
    • Tijd geest Een perspectief op mens en tijd
    • De Tovenaar en de Profeet
    • Wokeland Coen de Jong
    • Geuzen en glippers
    • Weimarrepubliek
    • Geuzen aan de macht
    • Geuzen in de lage landen
    • Hoop voor de aarde
    • Ruw ontwaken uit de neoliberale droom
    • Huntingto versus Fukuyama
    • De schijn-elite van valse munters
    • Ode aan het klootjesvolk
    • Op de bank
    • Socratisch motiveren
    • Gevaren van de moderne kapitalistische wereld
    • Luther over de koopman en dewoeker
    • Een land van kleine buffers
    • Democratie en autocratie
    • J.J. Buskes Het nationaalsocialisme
    • De draagbare Ter Braaak
    • Een ongemakkelijke waarheid
    • Dames voor Darwin
    • Prinses Irene en prins Carlos Hugo
    • Microfobie De cult van het kolossale
    • Strijdvaardig leven. In het spoor van Socrates, Seneca en Samoerai
    • De onmisbaren
    • Zetelroof Geerten Waling
    • Framing
    • Bore out
    • Kemal Mustafa
    • Politiek bij een geopende Bijbel
    • Eigen volk eerst
    • Edmund Burke
    • Oikofobie Thierry Baudet
    • Baudet en het kabinet
    • Keynes en de staatskas
    • Marx: zijn geboorteplaats en zijn leven
    • Standbeeld voor Marx
    • Marx' materialisme
    • Opium van het volk
    • Vervreemding
    • Ottho Gerhard Heldring
    • Pieter Jelles Troelstra
    • Het doopformulier besproken
    • Niet bij brood alleen
  • Dordt 400
    • De mand van de Geest
    • Van doopvont naar avondmaalstafel
    • Dordt: een opmerkelijke theodicee
    • Vicentius en de kerkelijke eenheid
    • Vicentius
    • De synode van Emden 1571
    • Leerregels les 1
    • Samenvatting Les 1
    • Leerregels les 2
    • Samenvatting les 2
    • Leerregels les 3
    • Wat maar vooral ook hoe
    • Leerregels les 4
    • Leerregels les 5
    • Leerregels les 6
    • Beelden van synode en land
    • Beeld van een vis in sterk stromend water
    • Theologische uitdrukkingen
    • De plaats van de leerregels
    • Les opzet eerste ochtend
    • Historische context
    • Waarom de Synode
    • Waarom Dordrecht
    • Waarom Bogerman
    • Synodeleden
    • Johannes Drusius de voorbereider van de Statenvertaling
    • De Statenvertaling
    • Johannes Maccovius
    • Kloosterkerk Den Haag
    • Kerend tij in Utrecht
    • Algenoegzaam
    • De welmenende roeping in de Dordtse leeregels
    • Pastoraal
    • Zondag 20
    • Het doopformulier uitgelegd
    • Dordt in diskrediet
    • Van Dordt naar Ulrum
    • Beza en de verkiezing
    • De verschillen na de Synode
    • Cornelis Hoen
    • Jacobus Trigland
    • De (theo)logische visie tijdens en na Dordt
    • Wordt heel de wereld zalig?
    • Rechtvaardigmaking van eeuwigheid
    • Bavianen en slijkgeuzen
    • Dubbele predestinatie
    • Augustinus' uitleg van Romeinen 9
    • Luther en de verkiezing
    • De aard van het geloof
    • Natuurlijk licht
    • Catechese
    • Artikel 8 dominees
    • Luther en artikel 8
    • Willem Teellinck en zijn avondmaalsvisie
    • komt nog
    • Komt nog
    • Sciëntisme
    • Heilszekerheid >
      • Nieuwe pagina
      • Nieuwe pagina
Alexander Comrie en zijn visie op het geloof (1706-1774)
Zijn levensloop ​

In Perth bezocht Comrie de Grammar School. Hier maakte hij van tijd tot tijd ook kennis met de prediking van de gebroeders Ralph en Ebenezer Erskine en met Thomas Boston. In Edinburgh studeerde hij vervolgens theologie.
​
​Op 1 mei 1735 werd kandidaat Comrie door Nicolaas Holtius bevestigd tot predikant van Woubrugge. De tekst voor zijn intredepreek was Zacharia 6:15: „En die verre zijn, zullen komen en zullen bouwen in de tempel van de Heere, en gijlieden zult weten, dat de Heere der heirscharen mij tot u gezonden heeft”. In Woubrugge kreeg Comrie zeven beroepen, waarvoor hij alle bedankte. Hij diende de gemeente van Woubrugge 38 jaar, tot aan zijn emeritaat in 1773.

Zijn laatste levensjaar woonde dr. Comrie in Gouda, aan wat nu heet Westhaven 4. Op 13 december 1774 werd hij begraven in de aan Johannes de Doper gewijde Sint-Janskerk te Gouda.


Zijn visie op geloof, wedergeboorte en rechtvaardiging
Ds. Zweistra stelt in zijn doctoraalscriptie (De rechtvaardiging van de goddeloze. blz. 91): Fundamenteel is voor Comrie dat de ziel eerst met Christus verenigd moet zijn, wil er sprake kunnen zijn van leven. Met vele voorbeelden illustreert hij deze basisgedachte.  Daarom zegt hij ook: ‘Het komen tot Christus, en Christus aannemen zijn, immers daden, maar daden veronderstellen leven; (...) Eerst ontvangt de ziel het geloofsvermogen en vervolgens ontstaan door Gods Geest geloofsdaden.
​
Zijn verschuiving ten opzichte van Calvijn
Deze visie, de inplanting van het geloofsvermogen, komt bij Comrie vooral tot ontplooiing in zijn catechismus verklaring over zondag 7. Comrie leerde ook de rechtvaardiging van eeuwigheid in zijn latere levensfase onder invloed van zijn vriend Holtius maar hij bleef het belang van de daad van het geloof benadrukken. In dat opzicht is hij voluit gereformeerd. Zo stelt Comrie in 'Het ABC van het geloof' dat het zaligmakende geloof Christus omhelst met al Zijn weldaden. De latere Comrie zet in op wedergeboorte in engere zin (het moment van de levendmaking). Prof. de Reuver zegt (in het blad De Nadere Reformatie in een artikel over de gemeenschap met Christus bij o.a. Calvijn en Comrie) dat het daadwerkelijk geloven in de belofte van de vergeving van de zonde, wat centraal staat bij Calvijn (en Luther), bij Comrie gereduceerd is tot geloofsvermogen, waaraan het geloven in de belofte van het Evangelie niet te pas komt. Een boegwending ten opzichte van Calvijn!, noemt de Reuver dit. De nadruk valt niet op de daad van het geloof en de aanbieding van de belofte maar op het begrip levendmaking (de wedergeboorte in engere zin. Een begrip dat de Reformatie niet hanteerde).  

Zijn verschuiving ten opzichte Luther
Bij Luther staat het geloof in de belofte van de vergeving van de zonde centraal. Het stuk van de rechtvaardiging is een leerstuk volgens Luther waarmee de kerk staat of valt, zo merkt hij op in zijn commentaar op de brief aan de Galaten. Luther leerde geen rechtvaardigmaking van eeuwigheid. Ook stelde Luther de daad van het geloof in de belofte centraal en niet de levendmaking. Luther had afstand genomen van de scholastische filosofie en zette het woord van God centraal. Comrie echter ging verder dan de Schrift.


Zijn verschuiving ten opzichte van de Erkine's
​Comrie legde meer de nadruk op het geloofsvermogen dan op de daad en werkzaamheid van het geloof in tegenstelling tot de Erkine's. Bij hen ging het net als bij Luther om de daad van het geloof. Door de prediking van de beloften lokten zij die daad van het geloof uit. Comrie beschreef en analyseerde het geestelijke leven meer dan de Erkine's deden. Comrie was daardoor meer beschouwelijk dan appellerend. Hij stond dichter bij de Nader Reformatie in haar nadagen dan bij de Erkine's  (zie dr. P. H van Harten, De prediking van Ebenezer en Ralph Erskine p. 231).  


Samenvatting scriptie van J. W. van den Brink over de rechtvaardiging bij Comrie en Kersten 
C.6 Commentaar

1 Comrie en de mate en sterkte van het geloof 
Nu we hebben gezien hoe Comrie over de opwas in de genade spreekt, blijkt het dat de mate en sterkte van het geloof bepalend is voor de troost van het geloof. We kunnen zeggen dat Comrie de hoorders van de preek in drie hoofdgroepen onderverdeelt: zij, die geen geloof hebben en nog onbekeerd zijn; zij, die wel geloof hebben, maar in kleine mate en weinig troost en zekerheid ervan ondervinden en degenen die wel de troost van het geloof ondervinden en de vrede met God hebben mogen ervaren. De eenmaal ontvangen vrede hoeft echter niet blijvend te zijn; als gevolg van (onbeleden) zonden kan de troost weer verdwijnen. Toch geldt voor zowel de kleingelovigen als de sterkgelovigen dat zij rechtvaardig zijn in Gods oog. Met nadruk heeft Comrie gezegd dat de allerkleinste volkomen gerechtvaardigd is; de klein gelovigen en de sterk gelovigen zullen niet schuldig worden verklaard. Alle gelovigen mogen delen in de weldaden van het verbond, omdat het gegrond is op het bloed van Christus en er zo een onwankelbaar fundament gelegd is. Comrie beschouwt het als Gods gewone weg dat de kleingelovigen langzaam maar zeker tot wasdom komen en het geloof sterker wordt. Hij vergelijkt de opwas in de genade met het licht in de natuur: zoals de zon langzaam opgaat, zo gaat ook het licht van de genade meestal langzaam op in het hart en wordt er meer zekerheid aangetroffen. Toch sluit Comrie het niet uit dat mensen direct ook de zekerheid van het geloof mogen hebben; de rechtstreekse geloofsdaden kunnen onmiddellijk gevolgd worden door de inkerende geloofsdaden, zodat men mag weten een kind van God te zijn. Het is echter verkeerd, om deze ervaringen als normatief te nemen en op te leggen aan anderen. Voor alle gelovigen geldt dat het gaat om Christus: men moet Hem eerst aannemen, daarna volgt de toepassing van de weldaden die Hij verworven heeft. We moeten zeggen dat deze beschrijving van de opwas in de genade bijbels is; voortdurend blijkt immers uit Gods Woord dat het geloof een aangevochten bezit is; niet altijd is er evenveel licht in het hart. Comrie is ook heel scherp als hij bijvoorbeeld de oorzaak aanwijst van het feit dat er zo weinigen de volle blijdschap van het geloof 215 Het handschrift uitgewist, pag. 98 ‘En nu gaat het niet over de wedergeboorte, want daar heeft al dat volk de aanneming tot kinderen en die Geest ontvangen, maar over de oefeningen van het geloof, over deze tegenstelling van het Oude en het Nieuwe verbond en die onderscheiden werkingen des Geestes, opdat zij uit de dienstbaarheid zullen geraken en de aanneming tot kinderen verkrijgen in de gelovige gemeenschap met dat Lam (…).’ 216 De gelovige verwachting, pag. 250 217 De Heidelbergse Catechismus, pag. 142 57 kennen; meestal komt dat doordat men teveel leeft vanuit het gevoel en niet vanuit het geloof; men behoort niet voortdurend te zien op de eerste overgang; het is nodig om altijd weer opnieuw tot Christus te gaan. De geloofsdaden blijken bij Comrie een teken van leven te zijn. Daar gaat het om!

2 Kersten en de standenleer 
Als we zien hoe Kersten hierover spreekt, zien we dat er een grote verandering is opgetreden. De noodzaak om de standen in de genade, zoals Kersten dat noemde, te leren, wordt sterk benadrukt. Wat Comrie nog voor mogelijk houdt, namelijk dat een wedergeborene direct tot zekerheid komt, is voor Kersten vrijwel onmogelijk geworden en zou inhouden dat men de standen in de genade loochent. Bij Kersten blijkt dat de levendgemaakten de eerste categorie van mensen is, die hij wil onderscheiden op de geestelijke levensweg. Zij moeten nog gerechtvaardigd worden en met Christus worden ingelijfd voor hun bewustzijn. Het laatste blijkt vooral van belang te zijn: wat men heeft, moet nog met bewustheid worden toegepast. Het volk van God moet daarom nog van alles afgebracht worden om gevestigd te worden op het fundament van Christus Jezus. Bekommerden wil Kersten dus enerzijds niet stoten, door te ontkennen dat zij nog geen genade hebben; anderzijds wil hij ze ook niet doen rusten met wat men al heeft ontvangen. Met alle ontvangen bevindingen en ervaringen gaat men de dood in en wordt het een afgesneden zaak. Alleen in die weg kan de zekerheid verkregen worden. Bij Kersten blijkt de zekerheid niet meer aan het geloof verbonden te zijn, maar aan een ervaring. Het gevoel en de ervaring hebben de plaats van het geloof ingenomen en krijgen zoveel aandacht, dat de geestelijke ervaring van het verloren gaan het middel is om tot een blijvende zekerheid van het geloof te komen. Bij Comrie zijn we zulke gedachten niet tegengekomen; de zekerheid is geen blijvend bezit, maar een aangevochten zaak; altijd weer opnieuw is het nodig om schuld en zonde te belijden en tot Christus te gaan om genade. Kersten blijkt de opwas in de genade te ontlenen aan beelden en geschiedenissen uit Gods Woord; het leven van de discipelen heeft hij zo vergeestelijkt, dat daarin de standen van de genade terug te vinden zijn voor al(!) Gods kinderen. Ook de ervaringen van Jacob en Ruth stemmen hierin overeen. Wat bij Kersten al ‘in de kiem’ aanwezig is, namelijk om bepaalde ervaringen van kinderen Gods als normatief te achten voor al Gods kinderen, blijkt heden ten dage nog verder uitgewerkt te worden door sommige predikers in de bevindelijk ‘gereformeerde’ kring. Terwijl Comrie nog met een gerust hart kan schrijven dat al Gods kinderen mogen zeggen: ‘Abba, Vader’ en tot kinderen van God zijn aangenomen, blijkt dat dit bij Kersten een nieuwe geestelijke ervaring is geworden, die volgt op de rechtvaardigmaking in de vierschaar van de consciëntie en verbonden wordt met het werk van Gods Geest en Pinksteren. Door van de rechtvaardigmaking in de vierschaar der consciëntie een bijzondere geestelijke ervaring te maken, bleek Kersten ook genoodzaakt te worden om van twee soorten heiligmaking te gaan spreken: een ‘wettische’ heiligmaking, volgend op de wedergeboorte maar voorafgaand aan de rechtvaardigmaking in de vierschaar van de consciëntie en een ‘evangelische’ heiligmaking hierop volgend. Zo blijkt het opnieuw, dat wie in het fundamentele leerstuk van de rechtvaardiging door het geloof dwaalt, onvermijdelijk moet vallen tot dwalingen in andere leerstukken. Helaas is Kersten hier niet vrij van gebleven. Het mag duidelijk zijn dat Kersten hierin een eigen weg is gegaan; de gedachte dat er opwas in de genade nodig is, heeft hij overgenomen van Comrie, maar de wijze waarop hij dat heeft ingevuld, blijkt te zijn overgenomen uit het gezelschapsleven. Opnieuw: de bevinding van Gods kinderen bleek toch een belangrijker norm te zijn dan het objectieve, onveranderlijke Woord van God. 
(Bron: https://theologienet.nl/bestanden/brink-comrie-en-of-kersten.pdf)​
Powered by Create your own unique website with customizable templates.