TIJD
GEEST
Een perspectief
op mens en tijd
Rik Torfs
‘Dat is toch niet meer van deze tijd!’ We horen het vaak. Maar wat betekent het nu precies? Hoe kunnen we de tijd waarin we leven beter begrijpen? Laten we een stapje achteruit zetten en de foto waarop we met een aarzelende glimlach staan afgebeeld, scherper bekijken. In 'Tijdgeest' beschrijft Rik Torfs de speerpunten, vooroordelen en taboes van ons hedendaagse levensgevoel. Hij bestudeert hoe ze doordringen in alle grote thema’s van het moderne leven, zoals de vrijheid van meningsuiting en haar grenzen, de nieuwe invulling van de zeven hoofdzonden, het geloof in de wetenschap, de angst voor het ongrijpbare en de kracht van het slachtofferschap. Toch is 'Tijdgeest' een optimistisch boek. Torfs geeft aan hoe we, zonder euforie of weemoed, complexloos kunnen leven in de tijd die de onze is. Wie weet slagen we erin hem mooier, ruimer en vrijer te maken. En daardoor zelf gelukkiger te worden.
Kijken door het sleutelgat
Kenmerken tijd geest: reactionair nieuwe taboes die geen taboe mogen heten blz 21 de nieuwe taboe zijn de leessleutels voor de tijd...
Vooruitgangsoptimisten
De tijdgeest vindt vooral weerklank bij vooruitgangsoptimisten. het is heel menselijk dat mensen denken dat het nu beter gaat dan vroeger. Hoop doet leven en geeft perspectief aan het leven. Maar door deze houding blijft de kritische vraag uit of we het wel zo goed doen. Meedeinen met de tijdgeest is natuurlijk wel makkelijk maar ook gevaarlijk. Anderzijds was het vroeger niet per definitie beter zoals cultuurpessimisten opperen. Vele vooruitgangsoptimisten wijzen op de slavernij die er vroeger. Torfs merkt op dat je Cicero zijn slaaf Tiro zag als zijn vriend en broeder terwijl veel grote multinationals hun personeel gebruiken als loonslaven. Natuurlijk is er grote vooruitgang geboekt in de techniek maar anderzijds is ons milieu er niet beter op geworden.
Tijd in drievoud
Hegel deelde de tijd in drie periode in. De these, antithese en synthese. Om een voorbeeld te geven: vroeger was er slavernij en dat was geoorloofd (these). Daar kwamen mensen tegen in het verweer (antithese) en vervolgens kregen slaven vrijheid maar ze konden ook blijven en kregen nu loon (synthese). Er is sprake van een voortschrijdend inzicht en er is daardoor vooruitgang geboekt. Dit model (these-antithese-synthese) is van Hegel die in de 19de eeuw leefde. De eeuw waarin men optimistisch was en men geloofde in de vooruitgang. De zaken liggen echter doorgaans complexer in onze tijd meent Torfs. Individuen wordt niet altijd rechtgedaan. Een blanke man die solliciteert naar een baan bij een universiteit en heel goede papieren heeft kan zomaar deze baan mislopen als er een allochtone vrouw solliciteert. Zij behoort namelijk tot twee groeperingen waarvan we nu zeggen die staan op achterstand. In de naam van de rechtvaardigheid en gelijkheid wordt de vrijheid opgeofferd. Is hier sprake van vooruitgang? Daar zal niet iedereen ja op zeggen.
Geest
De volksgeest die zich richt op het eigen volk is uit de tijd. Het nationaalsocialisme is daar debet aan. Torfs ziet een andere geest opkomen die ook veel gevaren in zich bergt. Die hij dan ook aanwijst. Het betreft de geest van de gelijkheid en de geest van het hier en nu die de wetenschap centraal stelt. Christelijke begrippen als vergiffenis komen op de tocht te staan omdat het slachtoffer wel recht gedaan moet worden en dus geldt steeds de vergelding. Torfs gaat op dat punt wel ver mijns inziens maar hij heeft wel een punt. Een moordenaar moet gewoon straf krijgen naar mijn mening maar om nu altijd de vergelding toe te passen?
Omdat alles op het hier en nu komt te staan, gaan huwelijken kapot. In het huwelijk geldt niet de trouw maar de gelijkheidsbalans (wat je erin stopt moet je altijd terug krijgen) Het huwelijk heeft niet meer de mystieke waarde. Iets was verheven is boven de tijd en door God is ingesteld.
De wet van de vergelding vanwege het gelijkheidsdenken wordt op een haast wetenschappelijke wijze gehanteerd en niet de wet van de vergeving die altijd basis was van het christelijke huwelijk. Natuurlijk kunnen er ook dingen gebeuren die haast onomkeerbaar zijn. Toch wordt het huwelijk vaak wetenschappelijk bekeken en stelt men de vraag: wat levert het mij nog op? Zou een nieuwe partner niet beter zijn? Veelal komt men bedrogen uit. Torfs ziet het christelijke idee van vergiffenis als een mooie sleutel om relaties te herstellen. Het slachtoffer geeft zo de dader weer een nieuwe kans.
Tijdgeest. Een perspectief op mens en tijd.
Professor Torfs denkt na over de samenleving en onze plaats daarin. Soms lijkt de groep het individu te versmachten en van zijn vrijheid te beroven. Kortom, hoe voelt het aan om hier en nu te leven? En vergeet niet: dit is Rik Torfs, dus er mag gelachen worden!
Cancelcultuur
Ik ken de hoogleraar als een begenadigd spreker en ook van zijn wijze, speelse bijdragen op Twitter. Dit boek is minder luchtig, het doet je nadenken. "Wat waarheid leek, werd leugen, en ook het omgekeerde was waar". "Met welke gevoelens en gedachten kun je openlijk uitpakken en welke verzwijg je beter?" Hoezo? We zijn nu toch erg vrij om onze gedachten te publiceren en eventueel van de daken te verkondigen? Torfs doet ons twijfelen: heb je al eens iets stellig beweerd dat tegen de heersende opinie ingaat? Hij toont aan dat "de vrijheid van meningsuiting de jongste jaren almaar meer beperkingen ondervindt, door de vermenging van recht en moraal, door de grote, soms onaantastbare rol van gevoelens". Het begrip "woke" gebruikt hij weinig, maar dat er een cancelcultuur is, toont hij aan via talrijke vaststellingen.
Slachtofferschap
Door de gigantische rol die het slachtofferschap tegenwoordig toebedeeld krijgt, komt zelfs het juridisch vermoeden van onschuld in het gedrang. Aan dit verschijnsel wijdt hij een heel hoofdstuk. Als voorbeeld gebruikt hij het proces tegen Dominique Strauss-Kahn die het kamermeisje Diallo zou hebben aangerand. Al zijn we geneigd het arme kamermeisje te geloven, als je dit hoofdstuk gelezen hebt, zie je in dat het zich voordoen als een slachtoffer een rol kan zijn en dat het "emotionele of morele meerwaarde biedt en door machtshebbers gebruikt zal worden als het ultieme instrument om hun macht te bestendigen". Emotie noemt hij in strijd met ratio: "Als je het niet kan winnen in een discussie met rationele argumenten, schakel dan emotie in en je wint altijd."
\
Taboe
Ook dit hoofdstuk schudde mijn aannames een beetje dooreen. Vele taboes in verbinding met de macht van de Katholieke Kerk zijn verdwenen: samenwonen is niet langer vies. Een halve eeuw geleden was iemand die les gaf aan een katholieke school verplicht een andere baan te zoeken na een echtscheiding. Zelfs over abortus kan in hoe langer hoe meer landen gepraat worden en homeseksualiteit werd van zijn stigma ontdaan. En toch... lees dit hoofdstuk en begrijp hoeveel moderne taboes er in de plaats gekomen zijn. Om toch één voorbeeld te geven: er mag niet geraakt worden aan het geloof in de wetenschap.
Factcheckers
Torfs durft ook hier zich te keren tegen het algemeen aanvaarde idee dat een factchecker niets fout kan doen. De universiteit is ook niet meer de plaats waar je gedachten kunt ventileren die tegen de gangbare opinie ingaan. Er is overal een vermenging van recht en moraal, waaraan vroeger de Kerk zich bezondigde, een rol die nu vooral door de linkerzijde wordt overgenomen.
De hoogleraar kerkelijk recht spaart de Kerk niet en wijst waar hij dit nodig acht op de fouten die vooral vroeger door dit machtige instituut gemaakt werden. Op p. 76 besluit hij ironisch: "Niet de Kerk volgde de trends in de samenleving, maar de samenleving die in de Kerk".
Optimistisch boek
Met de schrijver meedenken, maakt je niet pessimistisch. We kunnen niet ontsnappen aan de tijdgeest van het hier en nu, maar door hem beter te begrijpen, kunnen we relativeren. Met de nodige ironie en zelfspot kunnen we autonoom een eigen weg kiezen, aldus Torfs.
De tekening op de kaft nodigt ons uit om door het sleutelgat naar de tijdgeest te gluren en op de achterkant vinden we een mooie foto van An Clapdorp: Rik Torfs kijkt ons monkelend aan, terwijl hij zich afwendt van "de spiegel van het verleden".
Boekvoorstellingen
Al een paar keer heb ik de voorstelling van een boek van de uitgeverij Ertsberg kunnen meemaken en het was telkens heel erg interessant en zelfs plezant. Ik raad u aan om die uitnodigingen in het oog te houden.
Bron: https://www.humanistischverbond.be/kritisch-lezen/953/tijdgeest-een-perspectief-op-mens-en-tijd/#:~:text=Optimistisch%20boek,eigen%20weg%20kiezen%2C%20aldus%20Torfs.
GEEST
Een perspectief
op mens en tijd
Rik Torfs
‘Dat is toch niet meer van deze tijd!’ We horen het vaak. Maar wat betekent het nu precies? Hoe kunnen we de tijd waarin we leven beter begrijpen? Laten we een stapje achteruit zetten en de foto waarop we met een aarzelende glimlach staan afgebeeld, scherper bekijken. In 'Tijdgeest' beschrijft Rik Torfs de speerpunten, vooroordelen en taboes van ons hedendaagse levensgevoel. Hij bestudeert hoe ze doordringen in alle grote thema’s van het moderne leven, zoals de vrijheid van meningsuiting en haar grenzen, de nieuwe invulling van de zeven hoofdzonden, het geloof in de wetenschap, de angst voor het ongrijpbare en de kracht van het slachtofferschap. Toch is 'Tijdgeest' een optimistisch boek. Torfs geeft aan hoe we, zonder euforie of weemoed, complexloos kunnen leven in de tijd die de onze is. Wie weet slagen we erin hem mooier, ruimer en vrijer te maken. En daardoor zelf gelukkiger te worden.
Kijken door het sleutelgat
Kenmerken tijd geest: reactionair nieuwe taboes die geen taboe mogen heten blz 21 de nieuwe taboe zijn de leessleutels voor de tijd...
Vooruitgangsoptimisten
De tijdgeest vindt vooral weerklank bij vooruitgangsoptimisten. het is heel menselijk dat mensen denken dat het nu beter gaat dan vroeger. Hoop doet leven en geeft perspectief aan het leven. Maar door deze houding blijft de kritische vraag uit of we het wel zo goed doen. Meedeinen met de tijdgeest is natuurlijk wel makkelijk maar ook gevaarlijk. Anderzijds was het vroeger niet per definitie beter zoals cultuurpessimisten opperen. Vele vooruitgangsoptimisten wijzen op de slavernij die er vroeger. Torfs merkt op dat je Cicero zijn slaaf Tiro zag als zijn vriend en broeder terwijl veel grote multinationals hun personeel gebruiken als loonslaven. Natuurlijk is er grote vooruitgang geboekt in de techniek maar anderzijds is ons milieu er niet beter op geworden.
Tijd in drievoud
Hegel deelde de tijd in drie periode in. De these, antithese en synthese. Om een voorbeeld te geven: vroeger was er slavernij en dat was geoorloofd (these). Daar kwamen mensen tegen in het verweer (antithese) en vervolgens kregen slaven vrijheid maar ze konden ook blijven en kregen nu loon (synthese). Er is sprake van een voortschrijdend inzicht en er is daardoor vooruitgang geboekt. Dit model (these-antithese-synthese) is van Hegel die in de 19de eeuw leefde. De eeuw waarin men optimistisch was en men geloofde in de vooruitgang. De zaken liggen echter doorgaans complexer in onze tijd meent Torfs. Individuen wordt niet altijd rechtgedaan. Een blanke man die solliciteert naar een baan bij een universiteit en heel goede papieren heeft kan zomaar deze baan mislopen als er een allochtone vrouw solliciteert. Zij behoort namelijk tot twee groeperingen waarvan we nu zeggen die staan op achterstand. In de naam van de rechtvaardigheid en gelijkheid wordt de vrijheid opgeofferd. Is hier sprake van vooruitgang? Daar zal niet iedereen ja op zeggen.
Geest
De volksgeest die zich richt op het eigen volk is uit de tijd. Het nationaalsocialisme is daar debet aan. Torfs ziet een andere geest opkomen die ook veel gevaren in zich bergt. Die hij dan ook aanwijst. Het betreft de geest van de gelijkheid en de geest van het hier en nu die de wetenschap centraal stelt. Christelijke begrippen als vergiffenis komen op de tocht te staan omdat het slachtoffer wel recht gedaan moet worden en dus geldt steeds de vergelding. Torfs gaat op dat punt wel ver mijns inziens maar hij heeft wel een punt. Een moordenaar moet gewoon straf krijgen naar mijn mening maar om nu altijd de vergelding toe te passen?
Omdat alles op het hier en nu komt te staan, gaan huwelijken kapot. In het huwelijk geldt niet de trouw maar de gelijkheidsbalans (wat je erin stopt moet je altijd terug krijgen) Het huwelijk heeft niet meer de mystieke waarde. Iets was verheven is boven de tijd en door God is ingesteld.
De wet van de vergelding vanwege het gelijkheidsdenken wordt op een haast wetenschappelijke wijze gehanteerd en niet de wet van de vergeving die altijd basis was van het christelijke huwelijk. Natuurlijk kunnen er ook dingen gebeuren die haast onomkeerbaar zijn. Toch wordt het huwelijk vaak wetenschappelijk bekeken en stelt men de vraag: wat levert het mij nog op? Zou een nieuwe partner niet beter zijn? Veelal komt men bedrogen uit. Torfs ziet het christelijke idee van vergiffenis als een mooie sleutel om relaties te herstellen. Het slachtoffer geeft zo de dader weer een nieuwe kans.
Tijdgeest. Een perspectief op mens en tijd.
Professor Torfs denkt na over de samenleving en onze plaats daarin. Soms lijkt de groep het individu te versmachten en van zijn vrijheid te beroven. Kortom, hoe voelt het aan om hier en nu te leven? En vergeet niet: dit is Rik Torfs, dus er mag gelachen worden!
Cancelcultuur
Ik ken de hoogleraar als een begenadigd spreker en ook van zijn wijze, speelse bijdragen op Twitter. Dit boek is minder luchtig, het doet je nadenken. "Wat waarheid leek, werd leugen, en ook het omgekeerde was waar". "Met welke gevoelens en gedachten kun je openlijk uitpakken en welke verzwijg je beter?" Hoezo? We zijn nu toch erg vrij om onze gedachten te publiceren en eventueel van de daken te verkondigen? Torfs doet ons twijfelen: heb je al eens iets stellig beweerd dat tegen de heersende opinie ingaat? Hij toont aan dat "de vrijheid van meningsuiting de jongste jaren almaar meer beperkingen ondervindt, door de vermenging van recht en moraal, door de grote, soms onaantastbare rol van gevoelens". Het begrip "woke" gebruikt hij weinig, maar dat er een cancelcultuur is, toont hij aan via talrijke vaststellingen.
Slachtofferschap
Door de gigantische rol die het slachtofferschap tegenwoordig toebedeeld krijgt, komt zelfs het juridisch vermoeden van onschuld in het gedrang. Aan dit verschijnsel wijdt hij een heel hoofdstuk. Als voorbeeld gebruikt hij het proces tegen Dominique Strauss-Kahn die het kamermeisje Diallo zou hebben aangerand. Al zijn we geneigd het arme kamermeisje te geloven, als je dit hoofdstuk gelezen hebt, zie je in dat het zich voordoen als een slachtoffer een rol kan zijn en dat het "emotionele of morele meerwaarde biedt en door machtshebbers gebruikt zal worden als het ultieme instrument om hun macht te bestendigen". Emotie noemt hij in strijd met ratio: "Als je het niet kan winnen in een discussie met rationele argumenten, schakel dan emotie in en je wint altijd."
\
Taboe
Ook dit hoofdstuk schudde mijn aannames een beetje dooreen. Vele taboes in verbinding met de macht van de Katholieke Kerk zijn verdwenen: samenwonen is niet langer vies. Een halve eeuw geleden was iemand die les gaf aan een katholieke school verplicht een andere baan te zoeken na een echtscheiding. Zelfs over abortus kan in hoe langer hoe meer landen gepraat worden en homeseksualiteit werd van zijn stigma ontdaan. En toch... lees dit hoofdstuk en begrijp hoeveel moderne taboes er in de plaats gekomen zijn. Om toch één voorbeeld te geven: er mag niet geraakt worden aan het geloof in de wetenschap.
Factcheckers
Torfs durft ook hier zich te keren tegen het algemeen aanvaarde idee dat een factchecker niets fout kan doen. De universiteit is ook niet meer de plaats waar je gedachten kunt ventileren die tegen de gangbare opinie ingaan. Er is overal een vermenging van recht en moraal, waaraan vroeger de Kerk zich bezondigde, een rol die nu vooral door de linkerzijde wordt overgenomen.
De hoogleraar kerkelijk recht spaart de Kerk niet en wijst waar hij dit nodig acht op de fouten die vooral vroeger door dit machtige instituut gemaakt werden. Op p. 76 besluit hij ironisch: "Niet de Kerk volgde de trends in de samenleving, maar de samenleving die in de Kerk".
Optimistisch boek
Met de schrijver meedenken, maakt je niet pessimistisch. We kunnen niet ontsnappen aan de tijdgeest van het hier en nu, maar door hem beter te begrijpen, kunnen we relativeren. Met de nodige ironie en zelfspot kunnen we autonoom een eigen weg kiezen, aldus Torfs.
De tekening op de kaft nodigt ons uit om door het sleutelgat naar de tijdgeest te gluren en op de achterkant vinden we een mooie foto van An Clapdorp: Rik Torfs kijkt ons monkelend aan, terwijl hij zich afwendt van "de spiegel van het verleden".
Boekvoorstellingen
Al een paar keer heb ik de voorstelling van een boek van de uitgeverij Ertsberg kunnen meemaken en het was telkens heel erg interessant en zelfs plezant. Ik raad u aan om die uitnodigingen in het oog te houden.
Bron: https://www.humanistischverbond.be/kritisch-lezen/953/tijdgeest-een-perspectief-op-mens-en-tijd/#:~:text=Optimistisch%20boek,eigen%20weg%20kiezen%2C%20aldus%20Torfs.
