500 jaar Luther - Alles over het leven van Luther
  • Wij
    • De juichkreet van de reformatie
    • Actueel
    • Thomas More
    • Zijn Joden intelligent?
    • Met een beroep op Luther
    • De bede in de doop: Altijd wil regeren
    • Een moderne vraag
    • Het genadeverbond in het doopformulier
    • Het genadeverbond volgens Jongeleen
    • De volkomen leer van de zaligheid
    • Werkverbond
    • Apologie in tweevoud
    • De almacht van God
    • Een kanttekening bij de theocratie
    • De uitverkiezing bij Luther, Kohlbrugge en Boston
    • Studentenangst
  • Leven
    • Zijn voornaam
    • Zijn achternaam
    • Zijn levensloop
    • Zijn navolgers
    • Zijn ontwikkeling
    • Zijn tijd
    • Zijn worsteling
    • Zijn Augustinus
    • Zijn vrouw en zijn vriend
    • Zijn Nicolaas van Lyra
    • Zijn Psalm 118
    • Zijn Johannes Hus
    • Zijn Reuchlin
    • Zijn Erasmus
    • Zijn tegenstander: Aristoteles
    • Zijn pausen
    • Zijn begin als reformator
    • Zijn pleidooi voor kerkhervorming
    • Zijn besmette imago
    • Zijn Thomas Müntzer
    • Zijn Schriftuitleg
    • Zijn Johannes Agricola
    • Zijn disputen
    • Zijn onderscheid tussen schrift en gesproken Woord
    • Zijn Schriftvisie
    • Zijn postmodernisme
    • Zijn leesroute
    • Zijn uitleg
    • Zijn tafelgesprekken
  • Geschriften
    • Zijn 97 stellingen
    • Zijn 95 Stellingen
    • Brief aan Albrecht von Mainz
    • Brief aan christelijke adel
    • Babylonische gevangenschap
    • Over de goede werken
    • De vrijheid van een christen
    • Brief aan de raadsheren
    • Brief aan Nederland
    • De bruiloft te Kana.
    • De kloostergeloften en het huwelijk
    • Brief van een vertaler
    • Brief van Jacobus
    • Brief aan de Romeinen
    • De brief aan de Galaten
    • De goede Herder
    • De studie theologie
    • De knechtelijke wil
    • Tegen de Joden
    • Tegen het pausdom.
  • Verwant
    • Johannes Huss
    • Reuchlin als voorloper
    • Calvijn
    • Guido de Brès en Menso Alting
    • Borstius
    • Koelman
    • Van der Groe
    • Maccovius
    • Comrie
    • Comrie' s volgers (1)
    • Comrie's volgers (2)
    • Ebenezer Erskine
    • Ralph Erskine (1)
    • Ralph Erskine ( 2)
    • Breuk: Kant en Nietzsche
    • Kohlbrugge
    • J A Wornser sr
    • Ferdinand Domela Nieuwenhuis
    • Barth
    • Bonhoeffer
    • Bultmann
    • Hoornbeeck
    • Eta Linnemann
  • Bijbel
    • Codex Hammurabi
    • Vertalingen uit het Hebreeuws
    • Het Hooglied
    • The gospel according to Isaiah 53
    • De bundel psalmen 120-134
    • Leesmethode
    • De zeventig weken en de grote verdrukking
    • Lukas 2
    • Wees sterk en moedig (Salomo)
    • Gods rechtszaak in Jesaja 1 en Micha 6
    • Jeremia 46:10 een slachting voor de HEERE
    • Het boek Job
    • Psalm 1 en 2
    • Psalm 7
    • Psalm 42
    • Psalm 51
    • Psalm 72
    • Psalm 77
    • Psalm 124
    • Leeslint Psalm 110
    • Psalm 110 in Hebreeën
    • Psalm 110
    • Psalm 120
    • Psalm 121
    • Psalm 122
    • Psalm 123
    • Vergilius en Jesaja
    • Klacht op goede vrijdag van Jezus
    • (niet) ter wille van Israel (Jesaja 40-55)
    • De ware wijnstok
    • Nieuwe vertalingen
    • Subtiele Schriftkritiek
    • Leeslint Jeremia
    • Gedichten en Psalmen
    • Cursus Bijbels Grieks
    • Aramees in Jeremia 10:11
    • Openbaring 13
    • Vertaling Jesaja 63:1-6
    • Edom in Jesaja 34 en 63
    • Wie schreef Genesis ?
    • De betekenis van de men in Jesaja 35:1a
    • Geduld volgens Jakobus
    • Lopend vuur
    • Retoriek in 1 Korinthe 15
    • Het misoffer en Maleachi 1:11
    • De instructies in 1 Timotheus 4 nader bekeken
    • Het eenmalige offer
    • Keizer Augustus
    • De verwoesting van Jeruzalem
    • De tweevoudige gebiedende wijs in het Nieuwe Testament
    • Een afgesneden zaak
    • Schepping in Genesis 1
    • Schepping in Genesis 2 vers 4 b en verder
    • De val in Genesis 3
    • Meditatieve momenten
    • Het Hooglied is meer dan een liefdeslied
    • De oerrol van Jeremia
    • Schriftoverdenking
    • Cursus Hebreeuws
    • Cursus Hebreeuws vervolg
    • Wat staat er in het Hebreeuws en in het Grieks??
    • Joodse gebeden en liederen
    • Openbaring 7,8,9
    • Openbaring 15 en 16
    • Zijn de brieven aan Timotheus van Paulus?
    • jongeling te Nain
    • Het paradijs
    • Tekst en uitleg
    • Een bewogen prediker
    • Gezanten namens Christus
    • Het tweevoudige doel van de doop
    • De dode zeerollen
    • Het genadeverbond in de Schrift
    • De evolutie van de Bijbel
    • De 'theios aner' en Jezus
    • Esther en de Reformatie
    • De plaats en de betekenis van het boek Ruth
    • Zie Mijn Knecht
    • Jesaja 53
    • 'Ere zij God' nader bekeken
    • Gods woord houdt stand
    • Laat ons overvaren
    • 666
    • Simson
    • Bart Kamphuis
    • Jesaja 7:14
    • De auteurs van Jesaja
    • Psalm 137
    • De geloofstaal van Jona
    • Job de lijdende rechtvaardige
  • Boek
    • De dienaar van JHWH
    • Hebreeuws leer je zo
    • Hoe zit het met de ouderdom van de aarde?
    • Zo Zoon, zo Vader
    • Jeremia, profeet van oordeel en hoop
    • 50 misverstanden over de Bijbel
    • Israel een wereld apart
    • Theologie des Altes Testament
    • Storm over de wereld
    • Heel verschillend en toch één
    • Er klopt niks van Onthutsende onthullingen over de evolutietheorie
    • Traag tot toorn
    • De omkeer van God in het Oude Testament
    • Heilig is zijn naam
    • Donatisten
    • Vergeving en herstel (Anselmus)
    • Evolutie Een ei zonder kip
    • Kan de wetenschap alles verklaren?
    • Boven tijd en toeval
    • Zwingli De Labadie Kohlbrugge
    • De doop in de Nederlandse belijdenisgeschriften
    • Erasmus Begrepen uit de geest der renaissance
    • Athanasius De menswording des Woords
    • Ontluikend christendom
    • Ik ben de HEERE, Uw God, Ebenezer Erskine
    • Boeken over de Psalmen
    • Het verraad der clercken
    • Willem Teellinck Soliloquium
    • Brokkelbrein
    • 1 zo'n mannetje
    • Benne Holwerda herdacht
    • De wereldwijde vloed
    • Een nieuwe geboorte
    • De heruitgave van "Een beschouwing van het verbond der genade"
    • De val van Prometheus
    • De held met duizend gezichten
    • De slag om het hart
    • Het paradijs
    • The Hebrew Bible
    • De doop volgens ds G Boer
    • De zekerheid van het heil
    • Luther voor leken
    • Midden in het leven
    • Adam waar ben jij?
    • Calvijn en zijn uitleg van de Psalmen
    • Kerstens visie op Boston
    • Bemind Henri Nouwen in gesprek
    • Het Hooglied van Salomo
    • Verhaal en feit in de Bijbelse tijd
    • De tijdgeest verstaan
    • Als vrouwen het woord doen
    • Luther on Jews and Judaism
    • Dominicanen in meervoudig perspectief
    • Jesus and the eyewitnesses The Gospels as Eyewitness Testimony
    • Boeken over Jesaja
    • Calvijns klassieke opleiding
    • Academische herdenkingen
    • Dr. C Steenblok
    • Boeken in het kort
    • Kersten in kleur
    • Kersten en het genadeverbond
    • Boston en het genadeverbond
    • Bullinger en het genadeverbond
    • Laurus Boone
    • Eerherstel voor Boone
    • Leeslint doopbelofte
    • Leeslint kinderdoop
    • Dr. J.G. Woelderink Verbond en bevinding
    • Reformatie toen en nu
    • Reformatie vandaag
    • Om het behoud
    • Thomas Boston
    • Separatisme en wereldgelijkvormigheid
    • Wetenschap of vooroordeel?
    • Jeruzalem en Athene
    • Gereformeerde scholastiek
    • Théodore de Bèze
    • De jonge Luther
    • Luther, een sympathieke potentaat.
    • En alzo zal geheel Israel gered worden'
    • Liefde voor Israel
    • Verwacht u Hem?
    • Voetius en de sabbat
    • Het rechtvaardigend geloof
    • Letterknechten
    • Israel in het geding
    • Comrie en het ABC van het geloof
    • Het Oude Testament
    • Het hart van Torah
    • Algemene genade
    • Herman Dooyeweerd
    • De reformatie der prediking
    • De gemeene gratie
    • De grote ontsporing
    • Athanasius als bestrijder der Arianen
    • De reformatie van koning Josia
    • Melanchtons humanisme
    • Melanchton en de oude kerkvaders
    • De Verlichting als kraamkamer
    • Was de Reformatie een vergissing?
    • Luther in het oordeel van Sorbonne
    • Katharina von Bora
    • Het merk Luther
    • De Bijbel als boek van schoonheid
    • Leeslint de dochter van Jefta
    • De Nadere Refomatie van het gezin
    • C.S Lewis De zeebries der eeuwen
    • Mozes en Hammurabi
    • Leeslint de grondtekst
    • Leeslint scriptie schrijven
    • Leeslint de hereniging van 1892
    • Leeslint divers
    • Leeslint vader en zoon
    • Leeslint schepping en evolutie
    • Leeslint Bijbelse sleutelwoorden
  • Politiek
    • Tijd geest Een perspectief op mens en tijd
    • De Tovenaar en de Profeet
    • Wokeland Coen de Jong
    • Geuzen en glippers
    • Weimarrepubliek
    • Geuzen aan de macht
    • Geuzen in de lage landen
    • Hoop voor de aarde
    • Ruw ontwaken uit de neoliberale droom
    • Huntingto versus Fukuyama
    • De schijn-elite van valse munters
    • Ode aan het klootjesvolk
    • Op de bank
    • Socratisch motiveren
    • Gevaren van de moderne kapitalistische wereld
    • Luther over de koopman en dewoeker
    • Een land van kleine buffers
    • Democratie en autocratie
    • J.J. Buskes Het nationaalsocialisme
    • De draagbare Ter Braaak
    • Een ongemakkelijke waarheid
    • Dames voor Darwin
    • Prinses Irene en prins Carlos Hugo
    • Microfobie De cult van het kolossale
    • Strijdvaardig leven. In het spoor van Socrates, Seneca en Samoerai
    • De onmisbaren
    • Zetelroof Geerten Waling
    • Framing
    • Bore out
    • Kemal Mustafa
    • Politiek bij een geopende Bijbel
    • Eigen volk eerst
    • Edmund Burke
    • Oikofobie Thierry Baudet
    • Baudet en het kabinet
    • Keynes en de staatskas
    • Marx: zijn geboorteplaats en zijn leven
    • Standbeeld voor Marx
    • Marx' materialisme
    • Opium van het volk
    • Vervreemding
    • Ottho Gerhard Heldring
    • Pieter Jelles Troelstra
    • Het doopformulier besproken
    • Niet bij brood alleen
  • Dordt 400
    • De synode van Emden 1571
    • Leerregels les 1
    • Samenvatting Les 1
    • Leerregels les 2
    • Samenvatting les 2
    • Leerregels les 3
    • Wat maar vooral ook hoe
    • Leerregels les 4
    • Leerregels les 5
    • Leerregels les 6
    • Beelden van synode en land
    • Beeld van een vis in sterk stromend water
    • Theologische uitdrukkingen
    • De plaats van de leerregels
    • Les opzet eerste ochtend
    • Historische context
    • Waarom de Synode
    • Waarom Dordrecht
    • Waarom Bogerman
    • Synodeleden
    • Johannes Drusius de voorbereider van de Statenvertaling
    • De Statenvertaling
    • Johannes Maccovius
    • Kloosterkerk Den Haag
    • Kerend tij in Utrecht
    • Algenoegzaam
    • De welmenende roeping in de Dordtse leeregels
    • Pastoraal
    • Zondag 20
    • Het doopformulier uitgelegd
    • Dordt in diskrediet
    • Van Dordt naar Ulrum
    • Beza en de verkiezing
    • De verschillen na de Synode
    • Cornelis Hoen
    • Jacobus Trigland
    • De (theo)logische visie tijdens en na Dordt
    • Wordt heel de wereld zalig?
    • Rechtvaardigmaking van eeuwigheid
    • Bavianen en slijkgeuzen
    • Dubbele predestinatie
    • Augustinus' uitleg van Romeinen 9
    • Luther en de verkiezing
    • De aard van het geloof
    • Natuurlijk licht
    • Catechese
    • Artikel 8 dominees
    • Luther en artikel 8
    • Willem Teellinck en zijn avondmaalsvisie
    • Heilszekerheid
Theologie des Alten Testament
Redactie Mart-Jan Paul en Hendrik J. Koorevaar 


Hoofdstuk 1 Een korte geschiedenis van de theologie van het Oude Testament
In de 16de eeuw keerde men terug naar de Schrift. Toch kwam er geen theologie van het Oude Testament. Dat kwam omdat de Reformatie meer op had met het Nieuwe Testament. 

Tijdens de Verlichting stelde Philipp Gabler regels op voor een theologie van het Oude Testament. 
1] Deze moet beschrijvend van aard zijn (descriptief)
2] Deze moet inleidend zijn inductief van veelheid naar overkoepelende eenheid
3] Daarom ook historisch rekening houdend met tijd en verschillen. 
Helaas ontaarde dit in historische kritiek in de 19de eeuw. Mannen zoals Wellhausen hadden oog voor de veelheid maar niet de eenheid. Ze meenden dat de Thora door veel schrijvers was geschreven door de tijden heen. Zo verdween de eenheid en leek een theologie van het Oude Testament ver uit het zicht. 
​
Wellhausen werkten met de filosofie van Hegel: these, antithese en dan synthese
These: boeren, natuurtheologie: landbouwfeesten
Antithese: Geestestheologie profeten en Jehovah
Synthese: verbinding van die twee in het christendom 

Door Karl Barth zijn Römer brief 1919 (na WO1) Openbaring in Christus centraal Kloof God mens door Jezus overbrugt. Weg liberale theologie. Een goede en gouden tijd voor het Oude Testament breekt aan. 

Brevar Childs jaren 70 in de 20ste eeuw. OT as a canon lezen. Boek Ester lezen vanuit het OT canon. Scripture as canon. 
Brueggemann schreef ook een theologie over het OT. Deze mannen hielden wel vast aan de historische kritiek maar richten zich op het OT als eindgestalte. Dat deed Frans Breukelman ook. Hij is de oprichter van de Amsterdamse school voor exegese. Kortom na WO1 dankzij Karl Barth weer een opleving van de theologie van het Oude Testament. 

Drie manieren staan daarbij centraal: 
​Thematisch, historisch en canongericht
Thematisch wil zeggen: niet deductief (raster) maar prescriptief en dan inductief in de lijn van Gabler. Zo zet Calvijn Genesis 25:22 in voor de leer van de dubbele predestinatie maar is voor een theologie van het Oude Testament te deductief en valt meer onder de systematische theologie. 
Welke thema's komen aan de orde bij de theologie  van het Oude Testament?
Bijvoorbeeld: God-mens-redding of: God en schepping of: Israel en de volken etc.
Men gaat zoeken naar het midden, centrum van het Oude Testament. 
Eichrod denkt aan het verbond (berith) Vriezen aan de gemeenschap tussen God en mens. 
Kaiser aan belofte en vervulling (Ralph Erskine). Telkens weer nieuwe belofte: Aartsvaderen belofte land en kinderen Israel: belofte land maar ook redding uit ballingschap en belofte koning, David maar ook belofte grote Davidszoon. Nadeel van zo'n focus: hoe zit het met de dreiging bij de Profeten? Beter is om het verbond centraal te stellen dan een schema belofte en vervulling. Het verbond leert dat er ook dreigingen zijn en God de belofte niet doorlaat gaan vanwege de zonde van het volk. 

Verbond: belofte bij trouw van de mens, dreiging bij ontrouw van de mens en breuk van de afspraken. 
God als thema en centrum Walter Zimmerli. Het eerste gebod als centrum: Ik ben YHWH jullie God die jullie bevrijd heeft uit het slavenhuis Egypte. Te denken valt aan sub thema's: YHWH de God van Israel, YHWH de heilbrengende God, YHWH de Schepper etc...
​
Claus Westermann 3 delen canon: geschiedenis (Gods heilshandelen), Gods spraak (Profeten) Menselijk antwoord (Psalmen). 

Problemen met de historische aanpak.
Door de verlichting ligt het hoofdmotief bij de ontwikkeling van de geschiedenis, de ontstaansgeschiedenis (diachroon lezen).  Er ontstaan veel reconstructies van de geschiedenis van Israel. Bijv. Claus Westermann ziet de Jakob-Ezau geschiedenis in Genesis 25:22 als een latere toevoeging ten tijde van David toen deze Edom veroverde. Het reconstrueren van de geschiedenis is dus een probleem voor een theologisch overzicht want Gerard von Rad zei het treffend: De historische kritiek zoekt een kritisch verzekert minimum. Het kerugma reikt naar een theologisch maximum. Deze zaken lopen uiteen en het is de zwaarste belasting voor de Bijbelwetenschap van vandaag.

Von Rad neemt de Bijbel kritiek mee. Hij spreekt steeds van kleine credo's. Thans ziet men dit als achterhaald. 
​Gerstenberger ziet het Oude Testament als een conglomeraat van geloofservaringen. Hij ziet sociologische categorieën: 1 familie 2 dorp 3 stam 4 staat 5 gemeente

Bijbel als geschiedenisboek
Volg gewoon de Bijbelse lijn zou je zeggen maar dat is niet eenvoudig omdat de Bijbel geen geschiedenisboek is maar een boek met een boodschap in de geschiedenis. Child deelt de Bijbel in: van schepping tot restauratie. De profetische apocalyptische boeken en de wijsheidsliteratuur. 

Vanaf jaren 70 vorige eeuw een paradigmashift van historische benadering naar een literaire benadering. Niet meer diachroon lezen maar als een boek. Bijv. Brevar Child. Hij ziet de Bijbel als een canon en boek van de gemeenschap dat als een doorlopend geheel gelezen wil worden. Hij spreekt van canonapproach (benadering). Tekst centraal. Holistische uitleg. Tekst in eindgestalte ontstaan binnen een community of faith. Ook de Bijbelboeken worden als één geheel behandeld. Boek voor boek bekeken. 

Waardering 
Een thematische benadering loopt het gevaar de ontwikkeling in de tijd over het hoofd te zien door een synchrone lezing. Maar een modern historische benadering levert geen theologie op. 
Gabler zijn methode die inductief  van aard is (van bijzonder naar algemeen), staat onder druk door de historisch kritische methode. Volgens die methode is alles bijzonder en het nauwelijks te doen om te komen tot het algemene. Kortom de historisch kritische methode staat een theologie van het Oude Testament in de weg. 

Hoofdstuk 2 Methode voor een theologie van het Oude Testament 
2.1 Doelstelling

Gabler had oog voor de verscheidenheid maar hoe zit het met de eenheid. Is de Bijbel een boek met veel stemmen (verscheidenheid) of is er toch sprake van één stem (de rode draad). Wat is de rode draad door al die boeken heen?
Hoofdstuk 1 was een verkenning hoe men in het verleden omging met de eenheid en de verscheidenheid.
Er zijn drie methode: thematisch, historisch en literair canonisch. 
Literaire benadering bijvoorbeeld Tenach. Soorten canonieke boeken en hun bijdrage aan de theologie. Bijvoorbeeld Ruth-Kronieken wijsheid canon. Hoe  lezen? Boek voor boek of mogelijk één geheel. 

2.3 Een thematische aanzet 
Hoe aanpakken: Thema per boek bekijken of juist het geheel?

Rendtorff  kiest de thema's vanuit Genesis zoals schepping verbond verkiezing de aartsvaderen de landbelofte Daarna exodus: uittocht ,Thora, Mozes en na Thora David en Sion maar ook de profetie. Het thema Melchizedek, de Priester-Koning. Neem Melchizedek uit Genesis 14 die is weer verbonden met Psalm 110 en de brief aan de Hebreeën. 

2.3.2 Thema 's van een theologie van het Oude Testament gebaseerd op het boek Genesis
De thema's zijn gebaseerd op Genesis.
Hoofdstuk 5 komt de schepping aan de orde
Hoofdstuk 6 Gods wil: Hem gehoorzamen (proefgebod in Genesis 2)
Hoofdstuk 7 De zonde en doorwerking van de zonde (Genesis 3)
Hoofstuk 8 De belofte van het zaad van de vrouw en roeping van Abram (Genesis 3:15 en Genesis 12:1-3)
Hoofdstuk 9 De Godsdienst en het wonen in Israel
Hoofdstuk 10 bezit van het land
​
Moeten we wijsheid niet nemen als apart thema? De wijsheid is een levenskunst maar staat niet los van bovenstaande thema's. Ook de profeten kunnen we met bovenstaande thema's verbinden. Hetzelfde geldt voor de priesters en profeten. 

2.3.3 De toledot structuur van het boek Genesis
Op de toledot volgen namen van mensen, een geslachtslinie met uitzondering van Genesis 2:4. De toledot van hemel en aarde. De toledot van Jakob staat centraal in 37,1 en 50, 26
Numeri 3:1 toledot priesters. Ruth 4:18 toledot Peres -> David. Mattheüs 1:1 toledot Jezus. ​De toledot werkt heen naar Jezus. 

2.4 De betekenis van de geschiedenis 

Werken vanuit de geschiedenis van Israel is een heikel punt sinds de Verlichting. De historische kritiek heeft sinds de Verlichting een hoge vlucht genomen. Het ingrijpen van God in de geschiedenis en Zijn heilshandelen is door de Verlichting steeds meer buitenspel gezet. Zo zegt David Friederich Strauss dat alles in de Bijbel verklaard moet worden met een oorzaak en gevolg die universeel  is (altijd geldend en controleerbaar) en niet uniek is (dat het eenmaal voorkomt en zeer bijzonder is) zoals in de Bijbel nogal eens het geval is. 

Ernst Troeltsch (1865-1923) 
Troeltsch was van 1894 tot 1915 hoogleraar in de theologie in Heidelberg. In 1915 werd hij benoemd tot hoogleraar in de filosofie in Berlijn.
Kritiek: Elke tekst moet kritisch bekeken worden, met andere woorden: de houding tegenover elke tekst moet wantrouwend zijn.
Analogie: Wat in de tekst voorkomt moet in het heden ook waargenomen kunnen worden. Toegepast op de tekst van het Bijbelse Oude Testament betekent dit dat een getuigenis van het ingrijpen van God daarmee als niet-historisch beschouwd dient te worden.
Correlatie: Elk gebeuren ligt altijd in natuurlijke krachten, of wordt veroorzaakt door menselijke tussenkomst.

Veel geschiedenis van het Oude Testament ziet men als een ideale projectie van latere tijd. Zo is de Thora niet door Mozes geschreven maar aan hem toegeschreven om zo gezag te verwerven. Dat toeschrijven aan noemt men dan geschiedvervalsing of pseudo-epigrafie. Zo zou Deuteronomium een pseudo-epigrafie zijn en dus niet van Mozes. 

2.4.2 Een historisch-canonische aanzet 
​
blz 14
Powered by Create your own unique website with customizable templates.