De evolutie van de Bijbel. Wie veranderde de tekst van de Bijbel en waarom?
Bart D. Ehrman
De zoektocht van Bart
In dit boek begint Bart Ehrman in de inleiding zijn levensverhaal te vertellen om zo zijn huidige theologische opvattingen te verantwoorden. Bart zijn ouders waren niet streng kerkelijk. Het waren sociaal bewogen christenen. De Bijbel ging niet heel vaak open. Bart kwam echter in aanraking met evangelische christenen en ging heel fanatiek aan Bijbelstudie doen. Hij ging theologie studeren aan een behoudende school waar men de Bijbel zag als Gods onfeilbare woord. Bart ging steeds stelliger geloven in de Bijbel en in Jezus maar hij hongerde ondertussen ook naar gefundeerde kennis van de Schrift en daarom ging hij de grondtalen bestuderen aan het Princeton.
Een wissel ging om
Aan het Princeton ging zijn orthodoxe visie, de Schrift is Gods Woord, wankelen. Bart ontdekte namelijk dat er veel handschriften in omloop zijn van de Bijbelteksten. De oorzaak is dat men destijds de Bijbel overschreef. Mensen maken per ongeluk fouten bij het overschrijven of sommigen deden het bewust. De vraag boeide hem: welke handschriften zijn juist? Er ging een wissel om want Bart zag in dat de zoektocht naar de echte oorspronkelijke tekst van bijvoorbeeld het evangelie van Markus ondoenlijk was en al zou men het echte evangelie van Markus vinden, hoe betrouwbaar zou dat dan zijn? De vraagtekens begonnen aan het Princeton te groeien. Was Markus niet net als de kopiisten die de Bijbel overschreven en soms hun eigen visie er aan toevoegden? Bart projecteerde zijn stellige zwart-wit visie op de kopiisten terug naar de schrijvers van de Bijbel. Bart werd steeds meer van mening dat de Bijbel een gewoon menselijk boek is. De Bijbel is niet alleen vertaald door mensen, overgeschreven door mensen van destijds maar ook de eigenlijke schrijvers zoals Markus waren gewoon mensen met hun eigen opvattingen en ook zij gaven het leven van Jezus gekleurd weer.
Bart als hoogleraar Nieuwe Testament
In dit boek doet Bart verslag van dat proces. Bart is nu inmiddels een gerenommeerd hoogleraar Nieuwe Testament. Zijn boeken hebben wetenschappelijk gezag... Daar ligt de voetangel. Waar ging het mis bij Bart? Mijns inziens ligt het volgende daar aan ten grondslag. Ehrman verkreeg een starre visie op Schrift door zijn omgang met evangelische christenen. De Bijbel kan geen afwijkingen bevatten hoe klein deze ook mogen zijn. Elke letter moet kloppen. In dit boek geeft Bart toe dat de verschillende handschriften veelal van elkaar afwijken vanwege onbeduidende spellingverschillen. Natuurlijk zijn er hier en daar ook beduidend grotere afwijkingen maar de reformatoren zoals Calvijn en vooral Beza die ook aan tekstkritiek deden, deinsden niet terug voor dit soort verschillen. Bij hen leidde tekstkritiek, wat is mogelijkerwijs de echte tekst, niet tot Schriftkritiek en een aantasting van het gezag van Gods Woord. Bij Bart helaas wel.
Ehrman en Darwin
De eerste titel van dit boek is raak gekozen: De evolutie van de Bijbel. Het is niet de echte titel van het boek maar het is een pakkende titel die wellicht de uitgever of vertaler er aan toe heeft gevoegd. De titel zet aan het denken. Mijns inziens is er een overeenkomst tussen Ehrman en Darwin. Beide geleerden trekken grote conclusies uit kleine veranderingen die zij waarnemen. Zij redeneren door... Ik wil dit verduidelijken. Neem Darwin. Darwin was groot gebracht met een starre visie op de soorten: soorten zijn absolute constanten. Met die visie in het hoofd kwam hij aan op de Galapagos eilanden. Op de Galapagos eilanden ontdekte Darwin echter in diverse biologische contexten allerlei soorten vinken. Deze vinken pasten zich aan, aan de omstandigheden. Een mooie ontdekking die er voor zou moeten zorgen dat hij zijn visie op soorten zou bijstellen Maar Darwin ging veel verder en zo kwam hij tot zijn allesomvattende visie dat het ene soort is ontstaan uit het andere soort door aanpassing.
Bart in het spoor van Darwin...
Bart had destijds ook een starre visie op de Bijbel. Het is letterlijk door God zo gezegd en in de mond gelegd (mechanische inspiratie). In zo'n geval leidt elke variant tot een motie van wantrouwen. Maar wie de menselijke inbreng en door de Geest geleiden aanpassing aan de omstandigheden in ogenschouw neemt en beseft dat het gaat om heel kleine aanpassingen binnen het soort (tekstkritiek), die zal niet komen met zo grote motie van wantrouwen tegen heel Gods Woord. De martelaren in de vroege kerk en ten tijde van de reformatie ontvingen zoveel kracht uit het Woord van God dat zij de dood met kalmte tegemoet traden. Voor die geheime kracht van het Woord sluit Ehrman zich af. Zijn boek is een grote motie van wantrouwen tegen Gods onfeilbaar Woord. Wat iets anders is of elke tekst onfeilbaar is overgeleverd. Echter de belangrijke kern van Gods Woord is zeer helder als de Geest ons verlicht en daar zit nu juist de kneep bij Bart Ehrman. De vier evangelisten in de Bijbel wijzen ons het spoor wat we hebben te gaan...
Elk vogeltje zingt Zijn lied
Wat betreft de oorspronkelijke auteurs, elk vogeltje zingt zoals het gebekt is. Markus zong weer anders over Jezus dan Johannes. Beide schrijvers was het te doen om het geloof in Jezus te wekken bij de lezer. Wat de ene schrijver weglaat vult de andere schrijver weer aan. De schrijver van de brief aan de Hebreeën noemt dat een wolk van getuigen. Zouden al die getuigen dezelfde woorden gebruiken en precies hetzelfde getuigen dan zou Bart zeggen: door gestoken kaart. Ze praten elkaar na. Nu hebben zijn dingen gemeen maar ze vullen elkaar ook aan. Zo wordt de getuigenis over Jezus voller en meer divers. Dat is ook precies wat men mag verwachten van verslagen van getuigen, geleid door de Heilige Geest die een boodschap hebben voor hun hoorders: wie in Jezus gelooft, heeft het eeuwige leven. Bart gaat voorbij aan deze getuigenis. Hij wenst geen gelovige te zijn die zich laat omringen en meevoeren door deze grote wolk van getuigen... (Hebreeën 12:1).
Bart D. Ehrman
De zoektocht van Bart
In dit boek begint Bart Ehrman in de inleiding zijn levensverhaal te vertellen om zo zijn huidige theologische opvattingen te verantwoorden. Bart zijn ouders waren niet streng kerkelijk. Het waren sociaal bewogen christenen. De Bijbel ging niet heel vaak open. Bart kwam echter in aanraking met evangelische christenen en ging heel fanatiek aan Bijbelstudie doen. Hij ging theologie studeren aan een behoudende school waar men de Bijbel zag als Gods onfeilbare woord. Bart ging steeds stelliger geloven in de Bijbel en in Jezus maar hij hongerde ondertussen ook naar gefundeerde kennis van de Schrift en daarom ging hij de grondtalen bestuderen aan het Princeton.
Een wissel ging om
Aan het Princeton ging zijn orthodoxe visie, de Schrift is Gods Woord, wankelen. Bart ontdekte namelijk dat er veel handschriften in omloop zijn van de Bijbelteksten. De oorzaak is dat men destijds de Bijbel overschreef. Mensen maken per ongeluk fouten bij het overschrijven of sommigen deden het bewust. De vraag boeide hem: welke handschriften zijn juist? Er ging een wissel om want Bart zag in dat de zoektocht naar de echte oorspronkelijke tekst van bijvoorbeeld het evangelie van Markus ondoenlijk was en al zou men het echte evangelie van Markus vinden, hoe betrouwbaar zou dat dan zijn? De vraagtekens begonnen aan het Princeton te groeien. Was Markus niet net als de kopiisten die de Bijbel overschreven en soms hun eigen visie er aan toevoegden? Bart projecteerde zijn stellige zwart-wit visie op de kopiisten terug naar de schrijvers van de Bijbel. Bart werd steeds meer van mening dat de Bijbel een gewoon menselijk boek is. De Bijbel is niet alleen vertaald door mensen, overgeschreven door mensen van destijds maar ook de eigenlijke schrijvers zoals Markus waren gewoon mensen met hun eigen opvattingen en ook zij gaven het leven van Jezus gekleurd weer.
Bart als hoogleraar Nieuwe Testament
In dit boek doet Bart verslag van dat proces. Bart is nu inmiddels een gerenommeerd hoogleraar Nieuwe Testament. Zijn boeken hebben wetenschappelijk gezag... Daar ligt de voetangel. Waar ging het mis bij Bart? Mijns inziens ligt het volgende daar aan ten grondslag. Ehrman verkreeg een starre visie op Schrift door zijn omgang met evangelische christenen. De Bijbel kan geen afwijkingen bevatten hoe klein deze ook mogen zijn. Elke letter moet kloppen. In dit boek geeft Bart toe dat de verschillende handschriften veelal van elkaar afwijken vanwege onbeduidende spellingverschillen. Natuurlijk zijn er hier en daar ook beduidend grotere afwijkingen maar de reformatoren zoals Calvijn en vooral Beza die ook aan tekstkritiek deden, deinsden niet terug voor dit soort verschillen. Bij hen leidde tekstkritiek, wat is mogelijkerwijs de echte tekst, niet tot Schriftkritiek en een aantasting van het gezag van Gods Woord. Bij Bart helaas wel.
Ehrman en Darwin
De eerste titel van dit boek is raak gekozen: De evolutie van de Bijbel. Het is niet de echte titel van het boek maar het is een pakkende titel die wellicht de uitgever of vertaler er aan toe heeft gevoegd. De titel zet aan het denken. Mijns inziens is er een overeenkomst tussen Ehrman en Darwin. Beide geleerden trekken grote conclusies uit kleine veranderingen die zij waarnemen. Zij redeneren door... Ik wil dit verduidelijken. Neem Darwin. Darwin was groot gebracht met een starre visie op de soorten: soorten zijn absolute constanten. Met die visie in het hoofd kwam hij aan op de Galapagos eilanden. Op de Galapagos eilanden ontdekte Darwin echter in diverse biologische contexten allerlei soorten vinken. Deze vinken pasten zich aan, aan de omstandigheden. Een mooie ontdekking die er voor zou moeten zorgen dat hij zijn visie op soorten zou bijstellen Maar Darwin ging veel verder en zo kwam hij tot zijn allesomvattende visie dat het ene soort is ontstaan uit het andere soort door aanpassing.
Bart in het spoor van Darwin...
Bart had destijds ook een starre visie op de Bijbel. Het is letterlijk door God zo gezegd en in de mond gelegd (mechanische inspiratie). In zo'n geval leidt elke variant tot een motie van wantrouwen. Maar wie de menselijke inbreng en door de Geest geleiden aanpassing aan de omstandigheden in ogenschouw neemt en beseft dat het gaat om heel kleine aanpassingen binnen het soort (tekstkritiek), die zal niet komen met zo grote motie van wantrouwen tegen heel Gods Woord. De martelaren in de vroege kerk en ten tijde van de reformatie ontvingen zoveel kracht uit het Woord van God dat zij de dood met kalmte tegemoet traden. Voor die geheime kracht van het Woord sluit Ehrman zich af. Zijn boek is een grote motie van wantrouwen tegen Gods onfeilbaar Woord. Wat iets anders is of elke tekst onfeilbaar is overgeleverd. Echter de belangrijke kern van Gods Woord is zeer helder als de Geest ons verlicht en daar zit nu juist de kneep bij Bart Ehrman. De vier evangelisten in de Bijbel wijzen ons het spoor wat we hebben te gaan...
Elk vogeltje zingt Zijn lied
Wat betreft de oorspronkelijke auteurs, elk vogeltje zingt zoals het gebekt is. Markus zong weer anders over Jezus dan Johannes. Beide schrijvers was het te doen om het geloof in Jezus te wekken bij de lezer. Wat de ene schrijver weglaat vult de andere schrijver weer aan. De schrijver van de brief aan de Hebreeën noemt dat een wolk van getuigen. Zouden al die getuigen dezelfde woorden gebruiken en precies hetzelfde getuigen dan zou Bart zeggen: door gestoken kaart. Ze praten elkaar na. Nu hebben zijn dingen gemeen maar ze vullen elkaar ook aan. Zo wordt de getuigenis over Jezus voller en meer divers. Dat is ook precies wat men mag verwachten van verslagen van getuigen, geleid door de Heilige Geest die een boodschap hebben voor hun hoorders: wie in Jezus gelooft, heeft het eeuwige leven. Bart gaat voorbij aan deze getuigenis. Hij wenst geen gelovige te zijn die zich laat omringen en meevoeren door deze grote wolk van getuigen... (Hebreeën 12:1).