500 jaar Luther - Alles over het leven van Luther
  • Wij
    • De juichkreet van de reformatie
    • Actueel
    • Thomas More
    • Zijn Joden intelligent?
    • Met een beroep op Luther
    • De bede in de doop: Altijd wil regeren
    • Een moderne vraag
    • Het genadeverbond in het doopformulier
    • Het genadeverbond volgens Jongeleen
    • De volkomen leer van de zaligheid
    • Werkverbond
    • Apologie in tweevoud
    • De almacht van God
    • Een kanttekening bij de theocratie
    • De uitverkiezing bij Luther, Kohlbrugge en Boston
    • Studentenangst
  • Leven
    • Zijn voornaam
    • Zijn achternaam
    • Zijn levensloop
    • Zijn navolgers
    • Zijn ontwikkeling
    • Zijn tijd
    • Zijn worsteling
    • Zijn Augustinus
    • Zijn vrouw en zijn vriend
    • Zijn Nicolaas van Lyra
    • Zijn Psalm 118
    • Zijn Johannes Hus
    • Zijn Reuchlin
    • Zijn Erasmus
    • Zijn tegenstander: Aristoteles
    • Zijn pausen
    • Zijn begin als reformator
    • Zijn pleidooi voor kerkhervorming
    • Zijn besmette imago
    • Zijn Thomas Müntzer
    • Zijn Schriftuitleg
    • Zijn Johannes Agricola
    • Zijn disputen
    • Zijn onderscheid tussen schrift en gesproken Woord
    • Zijn Schriftvisie
    • Zijn postmodernisme
    • Zijn leesroute
    • Zijn uitleg
    • Zijn tafelgesprekken
  • Geschriften
    • Zijn 97 stellingen
    • Zijn 95 Stellingen
    • Brief aan Albrecht von Mainz
    • Brief aan christelijke adel
    • Babylonische gevangenschap
    • Over de goede werken
    • De vrijheid van een christen
    • Brief aan de raadsheren
    • Brief aan Nederland
    • De bruiloft te Kana.
    • De kloostergeloften en het huwelijk
    • Brief van een vertaler
    • Brief van Jacobus
    • Brief aan de Romeinen
    • De brief aan de Galaten
    • De goede Herder
    • De studie theologie
    • De knechtelijke wil
    • Tegen de Joden
    • Tegen het pausdom.
  • Verwant
    • Johannes Huss
    • Reuchlin als voorloper
    • Calvijn
    • Guido de Brès en Menso Alting
    • Borstius
    • Koelman
    • Van der Groe
    • Maccovius
    • Comrie
    • Comrie' s volgers (1)
    • Comrie's volgers (2)
    • Ebenezer Erskine
    • Ralph Erskine (1)
    • Ralph Erskine ( 2)
    • Breuk: Kant en Nietzsche
    • Kohlbrugge
    • J A Wornser sr
    • Ferdinand Domela Nieuwenhuis
    • Barth
    • Bonhoeffer
    • Bultmann
    • Hoornbeeck
    • Eta Linnemann
  • Bijbel
    • The gospel according to Isaiah 53
    • De zeventig weken en de grote verdrukking
    • Lukas 2
    • Wees sterk en moedig (Salomo)
    • Gods rechtszaak in Jesaja 1 en Micha 6
    • Jeremia 46:10 een slachting voor de HEERE
    • Het boek Job
    • Psalm 1 en 2
    • Psalm 7
    • Psalm 42
    • Psalm 51
    • Psalm 72
    • Psalm 77
    • Psalm 124
    • Leeslint Psalm 110
    • Psalm 110 in Hebreeën
    • Psalm 110
    • Psalm 120
    • Psalm 121
    • Psalm 122
    • Psalm 123
    • Vergilius en Jesaja
    • Klacht op goede vrijdag van Jezus
    • (niet) ter wille van Israel (Jesaja 40-55)
    • De ware wijnstok
    • Nieuwe vertalingen
    • Subtiele Schriftkritiek
    • Leeslint Jeremia
    • Gedichten en Psalmen
    • Cursus Bijbels Grieks
    • Aramees in Jeremia 10:11
    • Openbaring 13
    • Vertaling Jesaja 63:1-6
    • Edom in Jesaja 34 en 63
    • Wie schreef Genesis ?
    • De betekenis van de men in Jesaja 35:1a
    • Geduld volgens Jakobus
    • Lopend vuur
    • Retoriek in 1 Korinthe 15
    • Het misoffer en Maleachi 1:11
    • De instructies in 1 Timotheus 4 nader bekeken
    • Het eenmalige offer
    • Keizer Augustus
    • De verwoesting van Jeruzalem
    • De tweevoudige gebiedende wijs in het Nieuwe Testament
    • Een afgesneden zaak
    • Schepping in Genesis 1
    • Schepping in Genesis 2 vers 4 b en verder
    • De val in Genesis 3
    • Meditatieve momenten
    • Het Hooglied is meer dan een liefdeslied
    • De oerrol van Jeremia
    • Schriftoverdenking
    • Cursus Hebreeuws
    • Cursus Hebreeuws vervolg
    • Wat staat er in het Hebreeuws en in het Grieks??
    • Joodse gebeden en liederen
    • Openbaring 7,8,9
    • Openbaring 15 en 16
    • Zijn de brieven aan Timotheus van Paulus?
    • jongeling te Nain
    • Het paradijs
    • Tekst en uitleg
    • Een bewogen prediker
    • Gezanten namens Christus
    • Het tweevoudige doel van de doop
    • De dode zeerollen
    • Het genadeverbond in de Schrift
    • De evolutie van de Bijbel
    • De 'theios aner' en Jezus
    • Esther en de Reformatie
    • De plaats en de betekenis van het boek Ruth
    • Zie Mijn Knecht
    • Jesaja 53
    • 'Ere zij God' nader bekeken
    • Gods woord houdt stand
    • Laat ons overvaren
    • 666
    • Simson
    • Bart Kamphuis
    • Jesaja 7:14
    • De auteurs van Jesaja
    • Psalm 137
    • De geloofstaal van Jona
    • Job de lijdende rechtvaardige
  • Boek
    • Er klopt niks van Onthutsende onthullingen over de evolutietheorie
    • Vergeving en herstel (Anselmus)
    • Evolutie Een ei zonder kip
    • Kan de wetenschap alles verklaren?
    • Boven tijd en toeval
    • Zwingli De Labadie Kohlbrugge
    • De doop in de Nederlandse belijdenisgeschriften
    • Erasmus Begrepen uit de geest der renaissance
    • Athanasius De menswording des Woords
    • Ontluikend christendom
    • Ik ben de HEERE, Uw God, Ebenezer Erskine
    • Boeken over de Psalmen
    • Het verraad der clercken
    • Willem Teellinck Soliloquium
    • Brokkelbrein
    • 1 zo'n mannetje
    • Benne Holwerda herdacht
    • De wereldwijde vloed
    • Een nieuwe geboorte
    • De heruitgave van "Een beschouwing van het verbond der genade"
    • De val van Prometheus
    • De held met duizend gezichten
    • De slag om het hart
    • Het paradijs
    • The Hebrew Bible
    • De doop volgens ds G Boer
    • De zekerheid van het heil
    • Luther voor leken
    • Midden in het leven
    • Adam waar ben jij?
    • Calvijn en zijn uitleg van de Psalmen
    • Kerstens visie op Boston
    • Bemind Henri Nouwen in gesprek
    • Het Hooglied van Salomo
    • Verhaal en feit in de Bijbelse tijd
    • De tijdgeest verstaan
    • Als vrouwen het woord doen
    • Luther on Jews and Judaism
    • Dominicanen in meervoudig perspectief
    • Jesus and the eyewitnesses The Gospels as Eyewitness Testimony
    • Boeken over Jesaja
    • Calvijns klassieke opleiding
    • Academische herdenkingen
    • Dr. C Steenblok
    • Boeken in het kort
    • Kersten in kleur
    • Kersten en het genadeverbond
    • Boston en het genadeverbond
    • Bullinger en het genadeverbond
    • Laurus Boone
    • Eerherstel voor Boone
    • Leeslint doopbelofte
    • Leeslint kinderdoop
    • Dr. J.G. Woelderink Verbond en bevinding
    • Reformatie toen en nu
    • Reformatie vandaag
    • Om het behoud
    • Thomas Boston
    • Separatisme en wereldgelijkvormigheid
    • Wetenschap of vooroordeel?
    • Jeruzalem en Athene
    • Gereformeerde scholastiek
    • Théodore de Bèze
    • De jonge Luther
    • Luther, een sympathieke potentaat.
    • En alzo zal geheel Israel gered worden'
    • Liefde voor Israel
    • Verwacht u Hem?
    • Voetius en de sabbat
    • Het rechtvaardigend geloof
    • Letterknechten
    • Israel in het geding
    • Comrie en het ABC van het geloof
    • Het Oude Testament
    • Het hart van Torah
    • Algemene genade
    • Herman Dooyeweerd
    • De reformatie der prediking
    • De gemeene gratie
    • De grote ontsporing
    • Athanasius als bestrijder der Arianen
    • De reformatie van koning Josia
    • Melanchtons humanisme
    • Melanchton en de oude kerkvaders
    • De Verlichting als kraamkamer
    • Was de Reformatie een vergissing?
    • Luther in het oordeel van Sorbonne
    • Katharina von Bora
    • Het merk Luther
    • De Bijbel als boek van schoonheid
    • Leeslint de dochter van Jefta
    • De Nadere Refomatie van het gezin
    • C.S Lewis De zeebries der eeuwen
    • Mozes en Hammurabi
    • Leeslint de grondtekst
    • Leeslint scriptie schrijven
    • Leeslint de hereniging van 1892
    • Leeslint divers
    • Leeslint vader en zoon
    • Leeslint schepping en evolutie
    • Leeslint Bijbelse sleutelwoorden
  • Politiek
    • Wokeland Coen de Jong
    • Geuzen en glippers
    • Weimarrepubliek
    • Geuzen aan de macht
    • Geuzen in de lage landen
    • Hoop voor de aarde
    • Ruw ontwaken uit de neoliberale droom
    • Huntingto versus Fukuyama
    • De schijn-elite van valse munters
    • Ode aan het klootjesvolk
    • Op de bank
    • Socratisch motiveren
    • Gevaren van de moderne kapitalistische wereld
    • Luther over de koopman en dewoeker
    • Een land van kleine buffers
    • Democratie en autocratie
    • J.J. Buskes Het nationaalsocialisme
    • De draagbare Ter Braaak
    • Een ongemakkelijke waarheid
    • Dames voor Darwin
    • Prinses Irene en prins Carlos Hugo
    • Microfobie De cult van het kolossale
    • Strijdvaardig leven. In het spoor van Socrates, Seneca en Samoerai
    • De onmisbaren
    • Zetelroof Geerten Waling
    • Framing
    • Bore out
    • Kemal Mustafa
    • Politiek bij een geopende Bijbel
    • Eigen volk eerst
    • Edmund Burke
    • Oikofobie Thierry Baudet
    • Baudet en het kabinet
    • Keynes en de staatskas
    • Marx: zijn geboorteplaats en zijn leven
    • Standbeeld voor Marx
    • Marx' materialisme
    • Opium van het volk
    • Vervreemding
    • Ottho Gerhard Heldring
    • Pieter Jelles Troelstra
    • Het doopformulier besproken
    • Niet bij brood alleen
  • Dordt 400
    • De synode van Emden 1571
    • Leerregels les 1
    • Samenvatting Les 1
    • Leerregels les 2
    • Samenvatting les 2
    • Leerregels les 3
    • Wat maar vooral ook hoe
    • Leerregels les 4
    • Leerregels les 5
    • Leerregels les 6
    • Beelden van synode en land
    • Beeld van een vis in sterk stromend water
    • Theologische uitdrukkingen
    • De plaats van de leerregels
    • Les opzet eerste ochtend
    • Historische context
    • Waarom de Synode
    • Waarom Dordrecht
    • Waarom Bogerman
    • Synodeleden
    • Johannes Drusius de voorbereider van de Statenvertaling
    • De Statenvertaling
    • Johannes Maccovius
    • Kloosterkerk Den Haag
    • Kerend tij in Utrecht
    • Algenoegzaam
    • De welmenende roeping in de Dordtse leeregels
    • Pastoraal
    • Zondag 20
    • Het doopformulier uitgelegd
    • Dordt in diskrediet
    • Van Dordt naar Ulrum
    • Beza en de verkiezing
    • De verschillen na de Synode
    • Cornelis Hoen
    • Jacobus Trigland
    • De (theo)logische visie tijdens en na Dordt
    • Wordt heel de wereld zalig?
    • Rechtvaardigmaking van eeuwigheid
    • Bavianen en slijkgeuzen
    • Dubbele predestinatie
    • Augustinus' uitleg van Romeinen 9
    • Luther en de verkiezing
    • De aard van het geloof
    • Natuurlijk licht
    • Catechese
    • Artikel 8 dominees
    • Luther en artikel 8
    • Willem Teellinck en zijn avondmaalsvisie
    • Heilszekerheid
Dr. René Süss
Luther, een sympathieke potentaat

Een  vervolg op zijn proefschrift
In 2006 schreef dr. René Süss zijn proefschrift over Luther zijn visie op het Jodendom onder de naam
'Luthers theologisch Testament'. Zes jaar later, in 2012, verschijnt deze studie over Luther: Luther, een sympathieke potentaat. Eigenlijk is het een tweeluik. In zijn proefschrift stond het geschrift van Luther 'Over de Joden en hun leugen' centraal en de vraag of Luther al of niet een antisemiet was. In dit werk tracht dr. Süss Luther te teken als mens van vlees en bloed maar ook zijn haat jegens de Joden duikt op.

Wie is dr. Süss
Dr. Süss is een vrijzinnig theoloog met een grote liefde voor het Joodse volk. Hij is zelf ook van Joodse afkomst. Qua geloofsopvatting valt hij het Jodendom bij. De erfzondeleer van de reformatie en van Luther vindt hij te somber. In dit boek tracht dr. Süss Luther recht te doen en de rode draad van diens leven te beschrijven. Vanwege zijn achtergrond is dit een lastige positie.


Wat is de globale inhoud van het boek
Süss noemt Wittenberg Luthers Bethlehem. In Wittenberg aan universiteit wordt Luther, na zijn promotie, hoogleraar in de uitleg van de Bijbel. Eigenlijk was Luther naar Wittenberg gehaald om de ethiek van Aristoteles te onderwijzen. Luther kreeg in Wittenberg versterking van Melanchton (een Griekse naam betekent: zwart aarde en zijn Duitse naam was Schwartzerdt. In het Nederlands 'zwart'). Melanchton leerde Luther Grieks en Luther onderwees Melanchton in de theologie. Zo vulde men elkaar aan. Luther was een man van daadkracht en Melanchton was de vriendelijke geleerde. Luther zei: 'Ik hak om en hij tuiniert'. Melanchton schreef ook als eerste een dogmatiek in Lutherse kring:
Loci communes rerum theologicarum.
Süss behandelt vervolgens de rijksdag te Worms, zijn verblijf daarna op de Wartburg en terugkeer naar Wittenberg. Vervolgens Luther en de Boerenoorlog en zijn visie op het avondmaal. Natuurlijk komt Luther en zijn verhouding tot het Jodendom ter sprake. Süss laat zien dat Luther als Bijbeluitlegger niet veel op heeft gehad met de uitleg van de Rabbijnen. In zijn commentaar op Genesis zegt Luther van de Rabbijnen: 'Zij weten wat de woorden betekenen, maar de inhoud kennen zij niet' (…) De verblinde Joden verloren alle inhoudelijke kennis en beperken zich tot grammaticale discussies over woorden (…) Vaak geven ze tien verschillende betekenissen aan een en hetzelfde woord'. Volgens Süss heeft dit als gevolg wat Luther schreef in zijn omstreden boek Over de Joden en hun leugen: 'Men moet de rabbijnen voortaan verbieden nog langer onderwijs te geven en wel op straffe van de dood'. Luther kende volgens Süss maar een eenvoudige betekenis toe aan de Schrift en dat is Christus. Omwille van Christus rechtvaardigt God goddelozen.

De Schriftvisie van Luther

Een paar hoofdstukken eerder beschrijft Süss de Schriftvisie van Luther. Luther noemde de brief van Paulus aan de Galaten zijn Kethe von Bor (Duitse naam van zijn vrouw). Luther had een canon in de canon. Niet alle Bijbelboeken achtte hij qua heil even diep. Luther richtte zich op het Nieuwe Testament en dan met name op het evangelie van Johannes, de brief aan de Romeinen en Galaten. Met het Bijbelboek Openbaring en de brief aan Jacobus had hij minder op. Dat het om Christus te doen is, blijkt ook uit het feit dat Luther in 12 weken tijd tijdens zijn verblijf op de Wartburg het Nieuwe Testament vertaalde. Süss spreekt van een topprestatie. Pas later bij zijn terugkeer in Wittenberg vertaalt hij met een team van medewerkers het Oude Testament. Daar deed hij 12 jaren over. Luther wilde van de Joden op zijn best Hebreeuws leren maar van hun uitleg van de Schrift hield Luther zich verre, stelt Süss.

​Luther en de Joden.

Süss is nog niet klaar met Luthers visie op de Joden. Luther stelde in zijn commentaar op Genesis 10:1-3 dat Jafeth Europa is en dat Azkenas Duitsland is . In vers 2 wordt Jafeth eerder genoemd dan Sem (onder andere de Joden). Dat is ook de volgorde die Luther goed uitkomt, meent Süss. Ook de Joden zien Duitsland als Azkenas, stelde Luther. God heeft een plan met Duitsland, meende Luther. Het land is ontvankelijk voor het evangelie. Luther zag ook de overwinning van de Germaan Arminius in Teutoburger Wald op het Romeinse leger onder leiding van Varus als een symbool voor de overwinning van de Germanen op Rome. De Romeinse geschiedschrijver Tacitus schreef in zijn geschrift Germania vol lof over de Germanen. Zij waren een zuiver ras en hadden blauwe ogen. Ook moreel waren zij van goede aard.
Süss borduurt hierop door. De Duitsers in de 19de eeuw noemden Arminius Hermann. Er is een gravure uit de 19de eeuw waar Luther en Hermann op afgebeeld staan. Luther verslaat op de rijksdag te Worms de Roomse kerk en Hermann verslaat in het Teutoburger Wald de Romeinse legioenen. Hier is duidelijk sprake van een stevig nationaal bewustzijn. Hitler nam dit later over. Hij beriep zich op de passaga's van Tacitus waar deze de Germanen beschreef als een zuiver en goed ras. Wel ging hij selectief te werk. Maar wat is nog het verband met Luther? Schuift Süss Luther niet teveel in de schoenen?

​Een beoordeling van dit boek

We komen even terug op de kern van de theologie van Luther. Dat is het evangelie van Christus. Een Bijbelboek moet naar Christus heen drijven daar ging het Luther om, vermeldt Süss terecht. Daar lag mijns inziens ook zijn twist met de Roomse kerk die de mensen wierp op hun vermeende goede werken of hun gekochte aflaten. Maar tevens lag daar ook het heikele geschilpunt met het Jodendom. De Rabbijnen kennen wel de woorden van de Schrift maar de echte genadeleer in Christus verstaan zij niet, volgens Luther. Süss merkt dit wel op maar is geen echte liefhebber van de leer van Luther. Hij voelt slechts op veilige afstand met Luther mee en hij passeert Luther als schepen elkaar in de nacht passeren. Hij blijft niet hangen bij de leer van vrije genade die het centrum vormt van de theologie van Luther. Hij is meer toeschouwer van genadeleer van Luther dan deelnemer.
In het laatste hoofdstuk tracht Süss de verhalen over het sterfbed van Luther te ontkrachten. Volgens de Roomse theologen pleegde hij zelfmoord en volgens de protestanten ging hij heen in vrede heen terwijl zijn vrienden aanwezig waren. Süss wijst beide visies af als mythen. Süss stelt op basis een kritisch bronnenonderzoek vast dat Luther in de eenzaamheid een natuurlijke dood stierf en dat zijn huisknecht hem vond.
Süss eindigt zijn trektocht langs het leven van Luther met de woorden van Katharina van Bora: Wie zou niet terecht bedroefd en verdrietig zijn om zo'n dierbare man als mijn echtgenoot was? Hij heeft niet alleen een stad of een enkel land maar de gehele wereld buitengewoon gediend'. Daar hoeft men mijns ziens niets aan toe te voegen. Zo eindigt het boek dat langs de hoogten en de diepten ging van het leven van Luther toch fraai. Hij (s)preekt nog nadat hij is gestorven... Süss heeft toch een beetje sympathie voor Luther maar kan hem vanwege diens visie op de Joden niet helemaal meemaken. Het is om die reden een halfslachtige biografie. Luther is en blijft een sympathieke potentaat.  
Powered by Create your own unique website with customizable templates.