Samenvatting
Hoewel we lang niet hebben gedaan wat nodig is en we voor enorme uitdagingen staan, ben ik toch optimistisch. Want vanuit het transitiedenken weet ik dat we crises nodig hebben om echt te kunnen veranderen. En ook dat we dieper moeten kijken, namelijk onder de oppervlakte waar de golven nu wild en hoog zijn. Dan zie je hoeveel moois er al gebeurt in de onderstroom, en hoe snel die aan kracht wint. Bovendien zie ik een nieuw integraal bewustzijn ontstaan. Daarin draait het naast het rationele om gevoel, spiritualiteit en wijsheid. Ik heb er dan ook oprecht vertrouwen in dat we de perfecte storm kunnen doorstaan en achter ons kunnen laten. Al is het nu wel alle hens aan dek, dus blijf niet aan de kant staan kijken.’ – Jan Rotmans in De perfecte storm
Het zijn ruwe tijden. We zitten in een perfecte storm waarbij crises elkaar aanjagen. In Nederland is te lang gekozen voor polderen en het uitstellen van lastige beslissingen. Aan de hand van de elementen lucht, aarde, water en vuur vertelt Jan Rotmans het eerlijke verhaal in De perfecte storm.
De schrijver
Jan Rotmans (Rotterdam 29 maart 1961) is hoogleraar transitiekunde en duurzaamheid aan de Erasmus Universiteit. Hij is een internationale autoriteit in zijn vakgebied en publiceerde honderden wetenschappelijke artikelen en tientallen boeken. Van zijn boek "Omarm de chaos" zijn inmiddels bijna 35.000 exemplaren verkocht. "De Perfecte Storm is zijn nieuwste boek. Jan Rotmans merkt op LinkedIn op: "Steeds vaker hoor en lees je dit appél aan de politiek: stop met polderen, durf pijnlijke keuzes te maken, stel het algemeen belang boven het partijpolitieke belang, stel de grote transities centraal en denk en handel vanuit een lange termijn visie. Zo ongeveer de essentie van mijn nieuwe boek De Perfecte Storm".
De storm
Rotmans beschrijft aan de hand van vier elementen: lucht, aarde, water en vuur wat de kansen en dreigingen zijn op de weg naar een ingrijpende transitie. Die transitie is nodig want de ene crisis na de andere crisis doet zich voor. Allereerst de milieucrises: smeltende ijskappen, stormen en hoge temperaturen met als gevolg bosbranden, droogte em hevige regenval. Maar ook de energiecrisis. Rotmans voorziet ook een grondstoffencrisis met geopolitieke gevolgen. Zo heeft bijvoorbeeld China veel grondstoffen in handen die nodig zijn voor de transitie. Te denken valt aan grondstoffen voor zonnepanelen. Europa en met name Nederland zijn afhankelijk geworden van dit land. Er is geen plan van aanpak en geen beheer van grondstoffen in ons land.
Poldermodel
Onder het kopje aarde bespreekt Rotmans het poldermodel. Met het poldermodel, iedereen doet mee, kun je volgens Rotmans verschillen overbruggen en samenwerken bij kleine zaken. Bij een milieucrisis waarin wij ons nu bevinden werkt dit schipperen en laveren niet. Er zullen knopen moet worden doorgehakt door Den Haag en besluiten moeten worden genomen. Het is laat. Bijna te laat!!
Tweedeling
Elke transitie leidt tot een tweedeling waarbij de bovenlaag profiteert en de kwetsbaren de klos zijn. Maar de kwetsbaren krijgen toch een energiesubsidie dus dat is toch oke? Om dit prijsplafond van energie te creëren, wordt er jaarlijks 23,5 miljard betaald. Dat geld wordt feitelijk gestoken in fossiele brandstoffen. Dat kan niet door blijven gaan... Bovendien zijn subsidies bedoeld als tijdelijke ruggensteun niet als een blijvende financiering. Dit geld kan volgens Rotmans dus beter gestoken worden in zonnepanelen en isoleren.
Volgens Rotmans bestaat er ook een gevaar dat er opstanden komen als mensen niet kunnen meekomen in de noodzakelijke transitie. De groep klimaatontkenners zal gaan groeien als de overheid mensen aan hun lot overlaat. Ook hier ligt een taak voor Den Haag.
Systeemcrisis
Rotmans is bang dat de politiek alleen gaat voor klimaatdoelen op zichzelf genomen (ook op dat punt lopen we achter). Zonnepanelen en winderenergie wordt gezien als de oplossing maar zo schuif je wel de problemen door naar de volgende generaties. Helaas zijn zonnepanelen nog niet cyclisch maar lineair. Hergebruik van de grondstoffen van de zonnepanelen is nog niet aan de orde. Kortom er moet ook een systeemwijziging komen door hergebruik, recyclen anders groeit de afvalberg!!
Ook het stikstofprobleem is een onderdeel van een systeemcrisis namelijk de industrialisatie van de landbouw. Elke meter grond moet benut worden en het hoogste rendement geven. Zulke extreme eisen haal je alleen met allerlei schadelijke manieren en middelen. Dat moet nu dus echt anders... Maar helaas op het punt van de landbouw is het weer polderen. Er worden geen systeem-veranderende maatregelen genomen. Bovendien is de landbouw in 5 jaar tijd veranderen gewoon te snel. Véél te snel zelfs. Je breekt dat hooguit veel af maar er moet ook opgebouwd worden. De boeren die doorgaan moeten de kans krijgen te transformeren. Nodig is volgens Rotmans een gelijktijdige afbraak van het huidige systeem en een stapsgewijze opbouw van iets nieuws. Dat kan wel even duren maar dan heb je ook wat..
Vuur
Hoewel de politiek (dus van bovenaf) helaas nog steeds aan het polderen is, ziet Rotmans toch een vuurtje smeulen in de samenleving zelf. Rotmans spreekt onder het kopje vuur van de veranderkracht en het vuur dat in de samenleving is aangestoken door slechts enkelingen (dus van onderaf)). Rotmans noemt als voorbeeld veganisten en vegetariërs. Het begon slechts met een klein groepje maar het worden er steeds meer. Het is een lopende vuurtje. De een steekt de ander aan. Uit dit vuurtje groeien weer milieubewegingen zoals Urgenda die overheid voor de rechters slepen. Dit omdat de overheid de klimaatdoelen die ze hebben afgesproken tracht te omzeilen. Ook dat zijn bewegingen van onderaf. Het is een kleine onderstroom die steeds krachtige wordt... Het is een vuur dat de samenleving in brand zet in de goede zin van het woord.
Beoordeling
Rotmans schreef geen deprimerend boek waarin het slechts gaat over de teloorgang van het milieu en de snelle ondergang van deze wereld. Integendeel. Juist al deze crises zijn nodig om tot een nieuwe balans te komen. Er gebeurt al veel, vooral door individuen (dus van onderaf) en dat is een democratisch land hoopvol. Dit geluid bereikt ook Den Haag...
Bij de enkelingen smeult er dus reeds een prachtig vuurtje... Deze individuen zijn interviduen die er voor kunnen zorgen dat het vuurtje overslaat op andere individuen. Zo wordt het vuurtje steeds grotere en groter... Echter ook de politiek moet vaart maken en ophouden met polderen. Er moeten knopen worden doorgehakt...Nu, meteen!! Er is haast bij. Maar dan niet dweilen met de kraan open! Een integrale aanpak en een systeemverandering is gewenst, volgens Rotmans en daar heeft hij gelijk in.
Het boek is vlot geschreven Het geeft kort en bondig de stand van zaken weer maar biedt ook een goed perspectief...
Het boek is bestelbaar bij:
https://www.singeluitgeverijen.nl/de-geus/boek/de-perfecte-storm/
Hoewel we lang niet hebben gedaan wat nodig is en we voor enorme uitdagingen staan, ben ik toch optimistisch. Want vanuit het transitiedenken weet ik dat we crises nodig hebben om echt te kunnen veranderen. En ook dat we dieper moeten kijken, namelijk onder de oppervlakte waar de golven nu wild en hoog zijn. Dan zie je hoeveel moois er al gebeurt in de onderstroom, en hoe snel die aan kracht wint. Bovendien zie ik een nieuw integraal bewustzijn ontstaan. Daarin draait het naast het rationele om gevoel, spiritualiteit en wijsheid. Ik heb er dan ook oprecht vertrouwen in dat we de perfecte storm kunnen doorstaan en achter ons kunnen laten. Al is het nu wel alle hens aan dek, dus blijf niet aan de kant staan kijken.’ – Jan Rotmans in De perfecte storm
Het zijn ruwe tijden. We zitten in een perfecte storm waarbij crises elkaar aanjagen. In Nederland is te lang gekozen voor polderen en het uitstellen van lastige beslissingen. Aan de hand van de elementen lucht, aarde, water en vuur vertelt Jan Rotmans het eerlijke verhaal in De perfecte storm.
De schrijver
Jan Rotmans (Rotterdam 29 maart 1961) is hoogleraar transitiekunde en duurzaamheid aan de Erasmus Universiteit. Hij is een internationale autoriteit in zijn vakgebied en publiceerde honderden wetenschappelijke artikelen en tientallen boeken. Van zijn boek "Omarm de chaos" zijn inmiddels bijna 35.000 exemplaren verkocht. "De Perfecte Storm is zijn nieuwste boek. Jan Rotmans merkt op LinkedIn op: "Steeds vaker hoor en lees je dit appél aan de politiek: stop met polderen, durf pijnlijke keuzes te maken, stel het algemeen belang boven het partijpolitieke belang, stel de grote transities centraal en denk en handel vanuit een lange termijn visie. Zo ongeveer de essentie van mijn nieuwe boek De Perfecte Storm".
De storm
Rotmans beschrijft aan de hand van vier elementen: lucht, aarde, water en vuur wat de kansen en dreigingen zijn op de weg naar een ingrijpende transitie. Die transitie is nodig want de ene crisis na de andere crisis doet zich voor. Allereerst de milieucrises: smeltende ijskappen, stormen en hoge temperaturen met als gevolg bosbranden, droogte em hevige regenval. Maar ook de energiecrisis. Rotmans voorziet ook een grondstoffencrisis met geopolitieke gevolgen. Zo heeft bijvoorbeeld China veel grondstoffen in handen die nodig zijn voor de transitie. Te denken valt aan grondstoffen voor zonnepanelen. Europa en met name Nederland zijn afhankelijk geworden van dit land. Er is geen plan van aanpak en geen beheer van grondstoffen in ons land.
Poldermodel
Onder het kopje aarde bespreekt Rotmans het poldermodel. Met het poldermodel, iedereen doet mee, kun je volgens Rotmans verschillen overbruggen en samenwerken bij kleine zaken. Bij een milieucrisis waarin wij ons nu bevinden werkt dit schipperen en laveren niet. Er zullen knopen moet worden doorgehakt door Den Haag en besluiten moeten worden genomen. Het is laat. Bijna te laat!!
- Rotmans: "Een integrale aanpak is mijns inziens noodzakelijk Daarom pleit ik voor een nationaal transitieteam dat de komende tien jaar voor alle verschillende transitieopgaven in hun onderlinge samenhang gaat kijken naar onorthodoxe oplossingen. Want met het gebruikelijke poldermodel loopt het allemaal alleen maar nog meer vast. Ook het afzonderlijk aanpakken van thema's heeft weinig zin. Omdat de crises elkaar versterken moet jet het tegelijkertijd doen, met oog voor de samenhang. Kabinetspartijen en minister hebben te maken met regeerakkoorden en willen herkozen worden; zij schrikken om die reden vaak terug voor al te pijnlijke ingrepen" (...) "Er is nu geen perspectief op de toekomst van de landbouw, en in het landbouwakkoord gaat het alleen over de afbraak van het bestaande landbouwsysteem, waar ook vele miljarden naar toe gaan, maar niet over de opbouw van een nieuw landbouwsysteem (regeneratief, circulair, bio based, biologisch, allemaal verschillende transitiepaden), waar een groot deel van het geld eigenlijk naar toe zou moeten gaan. Als je alleen afbreekt maar niet opbouwt krijg je massale weerstand en ontstaat er nooit voldoende draagvlak"
Tweedeling
Elke transitie leidt tot een tweedeling waarbij de bovenlaag profiteert en de kwetsbaren de klos zijn. Maar de kwetsbaren krijgen toch een energiesubsidie dus dat is toch oke? Om dit prijsplafond van energie te creëren, wordt er jaarlijks 23,5 miljard betaald. Dat geld wordt feitelijk gestoken in fossiele brandstoffen. Dat kan niet door blijven gaan... Bovendien zijn subsidies bedoeld als tijdelijke ruggensteun niet als een blijvende financiering. Dit geld kan volgens Rotmans dus beter gestoken worden in zonnepanelen en isoleren.
Volgens Rotmans bestaat er ook een gevaar dat er opstanden komen als mensen niet kunnen meekomen in de noodzakelijke transitie. De groep klimaatontkenners zal gaan groeien als de overheid mensen aan hun lot overlaat. Ook hier ligt een taak voor Den Haag.
Systeemcrisis
Rotmans is bang dat de politiek alleen gaat voor klimaatdoelen op zichzelf genomen (ook op dat punt lopen we achter). Zonnepanelen en winderenergie wordt gezien als de oplossing maar zo schuif je wel de problemen door naar de volgende generaties. Helaas zijn zonnepanelen nog niet cyclisch maar lineair. Hergebruik van de grondstoffen van de zonnepanelen is nog niet aan de orde. Kortom er moet ook een systeemwijziging komen door hergebruik, recyclen anders groeit de afvalberg!!
- Rotmans: "We hebben leiders nodig die ook impopulaire maatregels durven nemen. Want we zullen echt heel anders moeten gaan leven en daar moeten burgers in meegenomen worden" (...) Het idee was dat in Nederland alles goed geregeld is. Ons zelfbeeld was positief. Maar dat beeld is in hoog tempo afgebrokkeld omdat de overheid niet 'in control' is.
Ook het stikstofprobleem is een onderdeel van een systeemcrisis namelijk de industrialisatie van de landbouw. Elke meter grond moet benut worden en het hoogste rendement geven. Zulke extreme eisen haal je alleen met allerlei schadelijke manieren en middelen. Dat moet nu dus echt anders... Maar helaas op het punt van de landbouw is het weer polderen. Er worden geen systeem-veranderende maatregelen genomen. Bovendien is de landbouw in 5 jaar tijd veranderen gewoon te snel. Véél te snel zelfs. Je breekt dat hooguit veel af maar er moet ook opgebouwd worden. De boeren die doorgaan moeten de kans krijgen te transformeren. Nodig is volgens Rotmans een gelijktijdige afbraak van het huidige systeem en een stapsgewijze opbouw van iets nieuws. Dat kan wel even duren maar dan heb je ook wat..
- Hans Wijers schreef in Financieel Dagblad: "Niet polderen. Maar wat dan wel? Stel een concreet langetermijndoel, plak er een datum op en praat dan met alle betrokkenen over een verstandige manier om dat doel te bereiken. En ga het dan doen in plaats van het na druk uit de samenleving toch weer los te laten!'. In zijn boek "De Perfecte Storm" stemt Rotmans hier geheel mee in.
Vuur
Hoewel de politiek (dus van bovenaf) helaas nog steeds aan het polderen is, ziet Rotmans toch een vuurtje smeulen in de samenleving zelf. Rotmans spreekt onder het kopje vuur van de veranderkracht en het vuur dat in de samenleving is aangestoken door slechts enkelingen (dus van onderaf)). Rotmans noemt als voorbeeld veganisten en vegetariërs. Het begon slechts met een klein groepje maar het worden er steeds meer. Het is een lopende vuurtje. De een steekt de ander aan. Uit dit vuurtje groeien weer milieubewegingen zoals Urgenda die overheid voor de rechters slepen. Dit omdat de overheid de klimaatdoelen die ze hebben afgesproken tracht te omzeilen. Ook dat zijn bewegingen van onderaf. Het is een kleine onderstroom die steeds krachtige wordt... Het is een vuur dat de samenleving in brand zet in de goede zin van het woord.
- Rotmans: "We zijn geen individuen maar interviduen, zegt de Rotterdamse filosoof Henk Oosterling. Je bent altijd onderdeel van een netwerk, gemeenschap of ecosysteem. Wat jij beslist te gaan veranderen heeft daarom invloed op mensen in jouw invloedsfeer en zij beïnvloeden op hun buurt weer anderen" (...) "We onderschatten onze eigen veranderkracht en overschatten die van de overheid en de bedrijven"
Beoordeling
Rotmans schreef geen deprimerend boek waarin het slechts gaat over de teloorgang van het milieu en de snelle ondergang van deze wereld. Integendeel. Juist al deze crises zijn nodig om tot een nieuwe balans te komen. Er gebeurt al veel, vooral door individuen (dus van onderaf) en dat is een democratisch land hoopvol. Dit geluid bereikt ook Den Haag...
Bij de enkelingen smeult er dus reeds een prachtig vuurtje... Deze individuen zijn interviduen die er voor kunnen zorgen dat het vuurtje overslaat op andere individuen. Zo wordt het vuurtje steeds grotere en groter... Echter ook de politiek moet vaart maken en ophouden met polderen. Er moeten knopen worden doorgehakt...Nu, meteen!! Er is haast bij. Maar dan niet dweilen met de kraan open! Een integrale aanpak en een systeemverandering is gewenst, volgens Rotmans en daar heeft hij gelijk in.
Het boek is vlot geschreven Het geeft kort en bondig de stand van zaken weer maar biedt ook een goed perspectief...
Het boek is bestelbaar bij:
https://www.singeluitgeverijen.nl/de-geus/boek/de-perfecte-storm/
