DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE
DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (1)
Exegese is de Griekse benaming voor uitleg en het betekent in dit verband de uitleg van de Schrift. Dr. K. J. Popma schreef in het 1944 "De vrijheid der (van de) exegese". In een aantal artikelen verken ik middels dit boek waarin deze vrijheid van de exegese bestaat. Ik geef er wel een eigen invulling aan. Deze kernvraag is leidend: houdt de vrijheid van exegese in dat elke exegese mogelijk is?
Elke wetenschapper bestudeert de grote werken van God maar niet elke wetenschapper komt tot de aanbidding zoals bijvoorbeeld David in Psalm 19 en Jozeph Haydn in Die Schöpfung: "Die Himmel erzählen die Ehre Gottes". Hoe komt dit? Dit heeft te maken is met de uitleg, de exegese van de hemel. Is de hemel geschapen door God of niet? Zo ja dan verdient God alle eer.
Om die reden eindigt het boek van de Psalmen met Psalm 150. Deze Psalm sluit het Psalmboek af met de zin: "Laat alles wat adem heeft de HEERE loven. Halleluja". Psalm 150 motiveert het niet waarom alles wat adem heeft en adam (mens) heet de HEERE moet loven. In het Psalmboek zelf kun je redenen genoeg vinden. Omdat God onze schuld vergeeft als wij tot Hem komen (Psalm 32,51, 103, 130). Omdat God ons redt van de dood als wij tot hem roepen (Psalm 116). Omdat God de wereld geschapen heeft (Psalm 8, 19, 104) enzovoorts...
Het maakt dus wel wat uit hoe je de wereld en de natuur ziet. De gelovigen in het Oude Testament leren ons in elk geval om de natuur te zien als Gods schepping. Hem komt alle eer toe. Alles wat adem heeft en adam (mens) heet moet de HEERE loven.
Het zijn de ongelovigen die God beroven van deze eer. Volgens de Bijbel hebben zij niet de juiste uitleg. Op zijn best wijzen zij erop dat de afgoden de mens en de aarde gemaakt hebben. Maar een aantal van hen zegt zelfs dat er geen God is. De Bijbel noemt hen dwaas (Psalm 14:1 en 53:2). En een dwaas heeft geen juiste exegese, uitleg maar die heeft straks als hij of zij voor de rechterstoel staat heel wat uit te leggen...
Laten wij wijs zijn en de juiste uitleg, exegese volgen. De geloofsgetuigen in het boek van de Psalmen gingen ons voor. De zuivere exegese, uitleg zorgt er dus voor dat we God gaan dienen en liefhebben. Hij is het waard en je kostbare ziel is het ook waard.
DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (2)
Exegese is de Griekse benaming voor uitleg en het betekent in dit verband de uitleg van de Schrift. Dr. K. J. Popma schreef in het 1944 "De vrijheid der (van de) exegese". In een aantal artikelen verken ik middels dit boek waarin deze vrijheid van de exegese bestaat. Ik geef er wel een eigen invulling aan.
Is elke exegese van de Bijbel correct? Soms krijg je de indruk dat, dat het geval is. Maar wil God echt dat we zo willekeurig met de Bijbel omgaan? Laten we eens kijken hoe de zondeval ontstond.
Adam en zijn vrouw wisten van het proefgebod. God had tegen Adam gezegd dat zij niet eten mochten van de boom van de kennis van het goede en het kwaad. Maar op een goede dag kwam dan de slang aankruipen. De slang stelde aan de vrouw de vraag: 'Is het echt zo dat God gezegd heeft: jullie mogen niet eten van alle bomen in de hof?".
De vrouw gaat in op deze vraag en zegt dat dit niet het geval is: "we mogen van alle bomen eten behalve van die ene boom en die mogen we zelfs niet eens aanraken want dan zullen we sterven?". De vrouw verscherpt het gebod want nergens staat dat je deze boom niet mag aanraken. De vrouw verscherpt dus het gebod in reactie op de vraag van de slang maar verzwakt de straf door te zeggen dat ze zullen sterven (tamoet) maar God had gezegd dat ze beslist zullen sterven (mot tamoet). Er komen kleine scheurtjes in haar uitleg.
De slang merkt dat de vrouw niet geheel Gods proefgebod zuiver uitleg maar in de kramp schiet. Het gebod scherp ze aan maar de straf verzwakt ze. Dan zegt hij zelfverzekert: "Jullie zullen beslist niet sterven (mot temoetoe) maar God weet (maar al te goed) dat op de dag dat jullie daarvan eten jullie ogen geopend zullen worden en jullie (gaan inzien dat jullie) dan zoals God zijn kennende het goed en het kwaad. God is dus bang voor zijn eigen positie vandaar dat proefgebod.
Eerst nam de slang de oorpoort in maar vervolgens keek de vrouw zelf naar de boom en ze zag dat die goed was (nu werd haar oogpoort ingenomen door de slang) en ze at en ze gaf haar man ook en die at ook. Daarna volgde de zondeval en werd de mens sterfelijk.
Wat is de oorzaak van deze huiveringwekkende zondeval? De foute uitleg, exegese van het proefgebod die door de slang werd aangereikt. Door deze foute uitleg werd de mensheid niet in vrijheid gesteld maar juist onderworpen aan angsten, de dood en aan de eeuwige ondergang.
En denk je nu echt dat die foute uitleg van Gods woord nu voorbij is? Petrus zegt dat satan de aarde rondgaat als een briesende leeuw. Telkens stelt hij de vraag: Heeft God gezegd? Telkens probeert hij Gods Woord verdacht te maken. De slang gaat onze huizen in, onze harten in, hij gaat getrouw naar de kerk en zelfs naar de synodale vergaderingen van de kerken. Hij studeert mee aan de universiteit en hij neemt zijn intrek in de harten van professoren... Hij is medescribent van theologische boeken en soms zelfs de hoofdredacteur.
DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (3)
Exegese is de Griekse benaming voor uitleg en het betekent in dit verband de uitleg van de Schrift. Dr. K. J. Popma schreef in het 1944 "De vrijheid der (van de) exegese". In een aantal artikelen verken ik middels dit boek waarin deze vrijheid van de exegese bestaat.
In het vorige artikel zagen we dat Adam en zijn vrouw zich lieten misleiden door de exegese, uitleg van de slang. Die slang leeft nog steeds en misleidt nog steeds vele mensen zowel in de kerk als er buiten. Ondanks deze diepe val zien we toch iets moois gebeuren notabene in de aankondiging van het ingrijpende oordeel. Laten we eens kijken hoe dat zich manifesteert.
De eerste aan wie God het oordeel aanzegt, is aan de slang. God zegt (Genesis 3:14): "Omdat u dit gedaan hebt, bent u vervloekt (...) Op uw buik zult u gaan en stof zult u eten, al de dagen van uw leven". In deze aankondiging van het oordeel jegens de slang ligt ook de zogenaamde moederbelofte gewikkeld, de moeder van alle andere beloften die nog volgen... Er staat (3:15): "En Ik zal vijandschap zetten tussen u en de vrouw, en tussen uw nageslacht en haar Nageslacht; Dat zal u de kop vermorzelen, en u zult Het de hiel vermorzelen".
God breekt dus de dodelijke band door tussen de vrouw en haar nakomelingen en de slang (satan, zie Openbaring 20:3) en diens nakomelingen. Zo ontlopen de nakomelingen van de vrouw de valse exegese. De kop van de slang die het in zijn hoofd haalde de vrouw te misleiden via een valse exegese wordt vermorzeld. Zijn plannen zullen falen. Maar helaas heeft de slang wel nakomelingen die zich door zijn valse exegese laten misleiden...
Dan volgt de veroordeling van de vrouw, ze zal met smart kinderen baren en de veroordeling van de man want die zal moeten zwoegen voor hun bestaan. De bestaanszekerheid is dus in het geding.
En dan lezen we iets heel moois. We lezen een opmerkelijke exegese, uitleg van Adam (Genesis 3:20): "En Adam gaf zijn vrouw de naam Chawwa (Eva) LEVEN, omdat zij moeder van alle LEVENDEN is". Is dit niet iets te positief van Adam? Zat hij er niet naast met zijn al te evangelische exegese? God zei toch: "Stof ben je en tot stof keren jullie terug?" Of heeft Adam toch iets gezien in de moederbelofte?
Wij weten meer en hebben een nauwkeurigere exegese dan Adam vanwege de vervulling van deze belofte want uit die ingewikkelde moederbelofte kwam Christus voort. Die zei tegen zijn leerjongeren: "Ik voor U daar jullie anders de eeuwige dood zouden moeten sterven"(Johannes 18:8).
Ja inderdaad zijn wij ontstaan uit stof en zullen wij tot het stof terugkeren, wat een verdoemelijke boodschap maar Jezus geeft ons stof ter overdenking: "Ik voor U". Hij, de grote nakomeling van Chawwa (Eva) Leven ging plaatsvervangend de dood in voor doodschuldigen zoals wij zijn geworden door onze diepe val. Dat geeft genoeg stof om te juichen en te roemen in de Heere als wij gedreven door de Geest deze ware uitleg ons van harte eigen gaan maken...
DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (4)
Exegese is de Griekse benaming voor uitleg en het betekent in dit verband de uitleg van de Schrift. Dr. K. J. Popma schreef in het 1944 "De vrijheid der (van de) exegese". In een aantal artikelen verken ik middels dit boek waarin deze vrijheid van de exegese bestaat.
We hebben het geloof van Adam behandeld. Dat richtte zich op Gods belofte. Adam noemde zijn vrouw, moeder van alle levenden. Richtte Adam zich op deze moederbelofte, de moeder of oorsprong van alle latere beloften (Genesis 3:15): "En Ik zal vijandschap ZETTEN tussen u en de vrouw, en tussen uw nageslacht en haar Nageslacht; Dat zal u de kop vermorzelen, en u zult Het de hiel vermorzelen"? Dat is aannemelijk.
Jammer dat de HSV het woord ZETTEN niet in Genesis 3:15 laat klinken. De HSV heeft: 'En Ik zal vijandschap teweegbrengen..." Daardoor wordt het geloof van Chawwa weg vertaald. Want zoals Adam iets laat zien van zijn geloof, zo is dat ook het geval met Chawwa. Laten we daar eens opletten.
In Genesis 4 worden de gevolgen van de diepe val van Adam en Chawwa (Eva) Leven duidelijk. Kaïn sloeg zijn broeder Abel dood. Wat moet dat vreselijk geweest zijn voor Adam en Chawwa (Eva), Leven! Moeder van alle levenden krijgt nu te maken met de dood. Maar dan lezen we iets opmerkelijks (Genesis 4:25): "En Adam had opnieuw gemeenschap met zijn vrouw en zij baarde een zoon, en zij gaf hem de naam ZET (Seth). Want, zei ze, God heeft mij ander nageslacht GEZET in de plaats van Abel; Kaïn heeft hem immers gedood".
We zien hier iets van het geloof van Chawwa dat zich richt op de moederbelofte waar God zei: "Ik zal vijandschap ZETTEN...". Chawwa gelooft dat God dit kind GEZET heeft in de plaats van haar zoon Abel. Jammer is het dat de HSV vertaald heeft: "En zij gaf hem de naam Seth. Want, zei ze, God heeft mij ander nageslacht gegeven (in plaats van GEZET)..." Door deze vertaling is het verband tussen ZET (Seth) en Gods ZET verloren gegaan. God ZET ZET (Seth) in de plaats van Abel en God ZET de vijandschap voort nu Abel overleden is.
Chawwa die door de foute exegese van de slang zondigde in het paradijs komt nu door Gods genade met een juiste exegese. Zij beseft dat God doorzet en doorgaat met Zijn werk. Dat God doorzet blijkt aan het einde van Genesis 4. Volgens Jonathan Edwards, als hij de opwekking van uit het verleden beschrijft, is dit de eerste opwekking. We lezen (Gen. 4:26): "En ook bij ZET (Seth) werd een zoon geboren, en hij gaf hem de naam Enos. Toen begon men de Naam van de HEERE aan te roepen".
God ZET dus door zoals Hij beloofd heeft in Genesis 3:15 en dat doet Hij nu nog steeds. Daarom zijn er ook vandaag mensen die God dienen. Tot Zijn Zoon zegt God (Psalm 110): "Ga (gerust) zitten aan Mijn rechterhand totdat Ik Uw vijanden GEZET zal hebben tot een voetbank voor Uw voeten". Meteen volgt een heerlijke belofte in contrast met de vijanden: "Uw volk (echter) is zeer gewillig...". Hier komt de moederbelofte tot klinken...
DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (5)
Exegese is de Griekse benaming voor uitleg en het betekent in dit verband de uitleg van de Schrift. Dr. K. J. Popma schreef in het 1944 "De vrijheid der (van de) exegese". In een aantal artikelen verken ik middels dit boek waarin deze vrijheid van de exegese bestaat.
In het geslacht van Kaïn geldt het recht van de sterkste. Dat uitte Kaïn zelf door Abel te doden maar ook Lamech die uit het geslacht van Kaïn kwam, laat zich gelden als hij zegt (Gen. 4:23-24): "En Lamech zei tegen zijn vrouwen: "Ada en Zilla, luister naar mijn stem, vrouwen van Lamech, hoor mijn woorden aan: Voorzeker! Ik doodde een man om mijn wond en een jongen om mijn striem! Want Kaïn wordt zevenvoudig gewroken, maar Lamech zeventig maal zevenmaal".
De mens die geschapen is naar Gods beeld is niet langer een waardig beelddrager van God maar neemt Zijn plaats op een brute wijze in. God had aan Kaïn beloofd dat als iemand hem wat deed Hij deze persoon zevenvoudig zou wreken. Lamech gaat op Gods stoel zitten en verbeeldt zich meer te zijn als God als hij zegt: "MAAR Lamech zeventig maal zevenmaal".
Lamech komt hier met een eigen uitleg, exegese van de bescherming die God aan Kaïn gaf. Hij komt met een persoonlijk wraaklied. Popma merkt scherp op: "De onderlinge twisten worden in bloed beslecht. Deze gemeenschap (van Kaïn) leeft voort in het misverstaan en misbruik van Gods Woord en Zijn uitleg, exegese".
Maar gelukkig is daar aan het einde van Genesis 4 de eerste opwekking. God zet Zet (Seth) volgens Chawwa (Eva) in plaats van de gedode Abel neer op deze vervloekte aarde en dan lezen we dat in de dagen van diens zoon Enos er weer mensen zijn die de naam van de HEERE aanroepen. God zorgt er zelf voor dat Hij gediend wordt.
Toch komt er ook in het geslacht van Zet (Seth) weer een geloofsafval. Dit ging als volgt. De zonen van God zagen de dochters van de mens aan en namen die tot vrouw (Genesis 6:2). Over deze tekst is veel te doen (geweest) maar ik kies voor de uitleg dat met de zonen van God het geslacht van Seth bedoeld wordt.
Zonen van God betekent: zij die God toebehoren. Je mag ook lezen: de kinderen van God. Dit is het geslacht van Seth waar God zich mee verbonden had volgens Chawwa (Eva). God had Zet (Seth) zelf op aarde gezet om zo vijandschap te zetten. De dochters van de mens zijn dan vrouwen uit het geslacht van Kaïn. Door deze vermenging werd ook het geslacht van Seth afvallig. Er kwam onrecht op de aarde en God gaf de zondvloed waardoor het afvallige geslacht omkwam maar Hij redde Noach en diens nageslacht.
Wat kunnen wij hiervan leren? Vooral dit dat kinderen van gelovigen kinderen van God zijn. De juiste uitleg, exegese hiervan is dat ze God toebehoren en niet de wereld. Dat wil dus zeggen dat God wil dat zij Hem dienen in deze wereld. Deze eis moet er zijn maar er mag ook gewezen worden op Gods heerlijke beloften. Wat wij niet kunnen schenkt Hij mild en overvloedig als wij Hem smeken om Zijn hulp en bijstand
DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (6)
Exegese is de Griekse benaming voor uitleg en het betekent in dit verband de uitleg van de Schrift. Dr. K. J. Popma schreef in het 1944 "De vrijheid der (van de) exegese". In een aantal artikelen verken ik middels dit boek waarin deze vrijheid van de exegese bestaat.
We zagen eerder dat de foute exegese van de slang omtrent het proefgebod aan de basis stond van de zondeval. Sindsdien is de mens niet meer instaat om te komen tot een goede exegese uit zichzelf. Daar is Gods Woord en Geest voor nodig. Heel duidelijk zien we dit bij de twaalf verkenners (verspieders) die het land Kanaän moeten verkennen (Numeri 13).
De tien verkenners wijzen erop als zij terugkomen en hun verslag uitbrengen dat het een mooi land is. Ook laten ze de vruchten zien van Kanaän maar ze wijzen het volk vervolgens op de militaire kracht van de inwoners. Er zijn zelfs reuzen bij. Ook wijzen zij op de versterkte steden die oninneembaar zijn. Daarmee is volgens hen toch wel alles gezegd. Alles?
Deze negatieve boodschap komt aan want het volk Israël raakt in grote paniek en gaat mopperen. Zij zeggen tegen Mozes en Aäron: "Waren we maar in Egypte gebleven of in de woestijn gestorven". Ze menen dat hun toestand uitzichtloos is. De tien verkenners hebben hun duivelse werk gedaan. Net als satan destijds. Het volk komt in opstand.
Maar de kwestie is niet ten einde. Twee andere verkenners (in de naam van twee of drie getuigen zal alle woord bestaan), Jozua en Kaleb genaamd, wijzen het volk Israël juist op de heilzame belofte van de HEERE. Hij heeft het beloofd. Dát is echt de juiste uitleg.
Maar helaas... De boodschap van Jozua en Kaleb landt niet dankzij het voorafgaande negatieve verslag van de tien verkenners. Hun uitleg wint het van de ware uitleg. En daarom wordt God vertoornd met als gevolg dat het volk Israël van 20 jaar en ouder niet zal ingaan in het land Kanaän.
Wát een droevig slot. Uit dit kunnen we dus opmaken dat in de prediking de situatie eerlijk geschetst moet worden maar niet zonder Bijbels perspectief! De tien verkenners logen niet. Maar hun boodschap was duivels eenzijdig. Voor het volk Israël was het ingaan in Kanaän inderdaad onmogelijk maar zij wezen het volk niet op Gods belofte. Daarom raakte het volk Israël ontmoedigd en kwam in opstand. Dit moet in de Bijbelse prediking wel gebeuren. Voor de mens is inderdaad onmogelijk zich te bekeren maar bij God zijn alle dingen mogelijk.
Deze onmogelijkheid van onze kant moet ons niet ontmoedigen dan worden we in de greep gehouden door reus Wanhoop maar het moet ons verootmoedigen en brengen aan de voeten van Hem bij wie alle dingen mogelijk zijn. In een goede preek komt deze uitleg ruimschoots aan de orde en dan zullen vele hoorders ingaan in hét Land van de belofte, het hemelse Kanaän.
Kortom, jouw onmogelijkheden om zalig te worden zijn Zijn mogelijkheden. Bij Hem moet je zijn om zalig te worden. Bij Hem is raad, bij Hem alleen.
DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (7)
Exegese is de Griekse benaming voor uitleg en het betekent in dit verband de uitleg van de Schrift. Dr. K. J. Popma schreef in het 1944 "De vrijheid der (van de) exegese". In een aantal artikelen verken ik middels dit boek waarin deze vrijheid van de exegese bestaat.
De misleidende exegese begon al in het Paradijs. Onze val is namelijk te wijten aan een misleidende uitleg van het proefgebod van de slang. En achter die slang bevond zich de satan (Openbaring 20:2 "En hij greep de draak, de oude slang, dat is de duivel en satan"). Maar de oude slang kruipt verder en hij weet de gevallen mens te misleiden.
Dit was het geval in de dagen van Jeremia vlak voor de wegvoering naar Babel. Deze wegvoering was een straf op de zonde. Jeremia kreeg van God toch nog de opdracht om het volk te waarschuwen en om het volk tot inkeer te brengen zodat ze weer zouden leven voor God. Dan zou de wegvoering niet plaatsvinden. Wat een waarschuwende liefde van God. Maar helaas het volk werd misleid door valse profeten die zeiden steeds als Jeremia het volk had opgeroepen tot boete en bekering: "Vrede, vrede en geen gevaar".
Natuurlijk waarschuwde Jeremia het volk ook voor deze valse profeten. Hij zei (Jeremia 6:14): "Zij genezen de breuk van Mijn volk op het lichtst, door te zeggen: Vrede, vrede! Maar er is geen vrede". Vrede is er volgens Jeremia alleen langs een weg van boete en berouw. Jeremia sprak het volk zo aan (Jeremia 3:12): "Keer terug, afvallig Israël, spreekt de HEERE, Mijn aangezicht is tegenover u niet betrokken, want Ik ben goedertieren, spreekt de HEERE, Ik handhaaf Mijn toorn niet voor eeuwig".
Maar helaas luisterde het volk liever naar de goedkope sjalom-profeten en werd het weggevoerd. De uitleg van deze valse profeten werd het volk dus fataal. Te vrezen valt dat deze valse sjalom-uitleg nog steeds plaatsvindt. Het is waar dat God goddelozen rechtvaardigt om niet maar God rechtvaardigt niet hun goddeloosheid en laat hen niet verder leven in hun zonde.
Er is alleen vrede bij God te verkrijgen langs een weg van het breken met de zonde en het bewenen van de zonde. Dat lezen we in Gods Woord en dat Woord bevat alleen de juiste exegese als het gaat om het verkrijgen van ons heil (Leviticus 26:41-42):"Wanneer dan hun onbesneden hart vernederd wordt en zij behagen scheppen in de straf voor hun ongerechtigheid, dan zal Ik denken aan Mijn verbond met Jakob. En ook aan Mijn verbond met Izak, en ook aan Mijn verbond met Abraham zal Ik denken"
DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (8)
Adam en Eva die aan het begin van de heilshistorie leefden hebben de volle werkelijkheid van de moederbelofte in Genesis 3:15 niet verstaan. Bij de profeten vindt de onthulling plaats. Zij hebben in de volheid van hun gemoed geschreven over de komst van Jezus. Waarbij we moeten bedenken dat wat zij er zelf van ervaren hebben weer van andere orde is. Er is een verschil tussen een ambtelijke bediening en een persoonlijke bediening.
Dat zien we bij Johannes de Doper, de heraut van Koning Jezus. Hij wees in zijn ambtelijke bediening Jezus aan als het Lam van God (Johannes 1:29) Dat was een zeer juiste uitleg. Zo baande hij de weg voor Jezus die het Lam van God is dat de zonde van de wereld wegneemt.
Toch sloegen bij Johannes in zijn persoonlijke leven ook de twijfels toe toen hij in de gevangenis kwam. Hij twijfelde persoonlijk over zijn uitleg. Was Jezus wel de Messias. De Messias wat toch niet alleen het Lam maar ook de Leeuw uit Juda die Koninklijk zou overwinnen (Genesis 49:9)? We lezen in Mattheüs 11:2-3:"Toen Johannes in de gevangenis over de werken van Christus gehoord had, stuurde hij twee van zijn discipelen, en zei tegen Hem: Bent U het Die komen zou, of verwachten wij een ander?".
Vervolgens lezen we in Mattheüs 11:4-6: "En Jezus antwoordde en zei tegen hen: Ga heen en bericht Johannes wat u hoort en ziet: blinden worden ziende en kreupelen kunnen lopen; melaatsen worden gereinigd en doven kunnen horen; doden worden opgewekt en aan armen wordt het Evangelie verkondigd; en zalig is hij die aan Mij geen aanstoot neemt".
De aarzeling van Johannes de Doper is begrijpelijk. Hij meende dat met de komst van Jezus alles zou veranderen. Jezus zou als de Leeuw uit de stam van Juda Koninklijk optreden (Genesis 49:9) maar Johannes kon het niet begrijpen dat Jezus eerst het Lam moest zijn dat ter slachting zou worden geleid (Jesaja 53:7b) en dat Hij later pas op zal gaan treden als de Leeuw uit de stam van Juda.
Pas in het laatste Bijbelboek, het boek Openbaring komt deze kant van Jezus aan de orde. In het boek Openbaring is Jezus niet alleen het Lam maar ook de Leeuw. We lezen in Openbaring 5:5: "En een van de ouderlingen zei tegen mij: Huil niet. Zie, de Leeuw Die uit de stam van Juda is, de Wortel van David, heeft overwonnen om de boekrol te openen en zijn zeven zegels te verbreken". Zo breekt het Koninkrijk van God door met de komst van Jezus. Om Hem gaat het.
Tot slot, de ware uitleg is nauw verbonden met Jezus het Lam van God dat de zonde van de wereld wegneemt. Hij wil ook jouw zonde wegnemen! Of meen je werkelijk dat je zonder Hem voor God kunt verschijnen? Dat is iets wat ons zondige hart en de duivel ons wijs maken. Het is echter niet de ware uitleg. Want deze uitleg houd jou vast in de slavendienst van de zonde en de duivel. De ware uitleg echter zorgt voor de vrijheid die er is in Jezus Christus.
DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (9)
Exegese is de Griekse benaming voor uitleg en het betekent in dit verband de uitleg van de Schrift. Dr. K. J. Popma schreef in het 1944 "De vrijheid der (van de) exegese". In een aantal artikelen verken ik middels dit boek waarin deze vrijheid van de exegese bestaat.
In de proloog van het evangelie van Johannes staat (1:18): "Niemand heeft ooit God gezien; de eniggeboren Zoon, Die in de schoot van de Vader is, Die heeft Hem ons geëxegetiseerd/uitgelegd/verklaard". Jezus is dus volgens Johannes de ware Exegeet. Jezus heeft God gezien en niemand anders en Hij ligt in de schoot van de Vader.
Hier wordt het beeld van een maaltijd gebruikt waarbij de voornaamste gast naast de gastheer ligt en dus intieme gesprekken met hem voert. Uit dit beeld kunnen we opmaken dat Jezus instaat is om werkelijk uit te leggen wie God de Vader is. Johannes heeft deze uitleg van Jezus goed weergeven want hij lag tijdens het laatste avondmaal in de schoot van Jezus (Johannes 13:23). Een goede exegese van het evangelie van Johannes brengt ons dus bij het hart van God de Vader.
Allereerst moeten we opmerken dat Jezus Gods smetteloze heiligheid en toorn over de zonde bekend gemaakt heeft te samen met Gods almacht. Dat is deels de donkere kant van God die ons moet aansporen om ons te bekeren en dat kan want in het evangelie van Johannes verklaart Jezus het hart van God dat brandt van liefde voor gevallen zondaren. Jezus zegt tegen de strenge Jood Nicodemus (Johannes 3:16): " Want zo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij Zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat ieder die in Hem gelooft, niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft ".
Jezus legt als de grote Exegeet aan ons uit dat zalig worden alleen kan vanwege Zijn verdienste en dat Hij de Weg is tot de Vader (Johannes 14:6): "Jezus zei tegen Thomas: Ik ben de Weg, de Waarheid en het Leven. Niemand komt tot de Vader dan door Mij". Op een andere manier zalig worden dan door Jezus is onmogelijk en is ook een valse exegese. Alleen Jezus is de ware Exegeet. Hij legt aan ons in Zijn woord uit hoe we zalig kunnen en moeten worden. Daarom: "Geloof zijn heilrijke en troostrijke woord. Verhard je niet maar laat je door Hem leiden..."
Deel 10 DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (10, slot)
We komen nu aan het slot van de artikelen over de vrijheid van de exegese. Tegenover de Roomse kerk heeft de Reformatie gesteld dat er een vrijheid van exegese was. Maar de Reformatie stelde die vrijheid van exegese niet gelijk aan vrije exegese waarbij elke exegese juist is. Dat is een postmoderne visie. Er zijn op het punt van de exegese katholieke belijdenissen waar je niet omheen kunt. Zeker als jouw kerk die heeft als basis.
Maar wat als je je er niet in kunt vinden. Dan moet je bezwaar maken via de kerkelijke weg. Een tweede mogelijkheid is dat je naar een kerkverband gaat waar je visie wel gedeeld wordt. Het is dan een persoonlijke besluit dat je al biddend moet nemen. Je visie doordrukken tegen de kerkelijke belijdenissen in betekent dat je een scheurmaker bent en dus censurabel. Allen die scheuringen maken in het lichaam van Christus mogen niet naar het avondmaal.
In praktijk laten kerken onschriftuurlijke opvattingen vaak teveel toe en ze grijpen veel te laat in. Het virus van verdeeldheid is dan door heel het lichaam heengetrokken. De enige oplossing is dan een pluriforme kerk maar dat is ook een verwarrende kerk. Vroeg of laat leidt dat tot een kerkscheuring want de vrijheid van de exegese is dan in het geding. De Geest leidt de gelovigen dan uit het slavenhuis.
Nog even voor de goede orde. Het boek van Popma gaat niet over vrijheid van exegese tegenover slaafse exegese van een valse kerk maar over de vrijheid van dé exegese. De ware exegese leidt tot dé kinderlijke vrijheid zoals die beschreven wordt door Paulus in de brief aan de Galaten en de valse exegese tot dienstbaarheid aan de zonde of aan vermeende eigen gerechtigheid.
Nu de toepassing. Een verkeerde uitleg over de functie van de wet kan allereerst leiden tot een slaafse dienstbaarheid. Daarom zegt Paulus (Galaten 5:1): "STA dan VAST in de vrijheid waarmee Christus ons vrijgemaakt heeft, en laat u niet weer met een juk van slavernij belasten". Dat is het eerste been!
Maar op één been kun je niet staan. Paulus beseft ook dat de vrijheid weer kan worden misbruikt door de zondedienst. Daarom wijst hij op een tweede been (standpunt, Galaten 5:13, 19-21): "Want u bent tot vrijheid geroepen, broeders, alleen niet tot die vrijheid die aanleiding geeft aan het vlees; (...) Het is bekend wat de werken van het vlees zijn, namelijk overspel, hoererij, losbandigheid, vijandschappen, ruzie, afgunst, woede-uitbarstingen, egoïsme, onenigheid, afwijkingen in de leer, jaloersheid, moord, dronkenschap en dergelijke; waarvan ik u voorzeg, zoals ik ook al eerder gezegd heb, dat wie zulke dingen doen, het Koninkrijk van God niet zullen beërven".
Mocht je denken: hier hoor ik mijn naam noemen. Er is altijd een weg terug. Het bloed van Jezus reinigt ons keer op keer van al onze zonden. Bij Hem moet je zijn. Hij redt ons keer op keer...
DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (1)
Exegese is de Griekse benaming voor uitleg en het betekent in dit verband de uitleg van de Schrift. Dr. K. J. Popma schreef in het 1944 "De vrijheid der (van de) exegese". In een aantal artikelen verken ik middels dit boek waarin deze vrijheid van de exegese bestaat. Ik geef er wel een eigen invulling aan. Deze kernvraag is leidend: houdt de vrijheid van exegese in dat elke exegese mogelijk is?
Elke wetenschapper bestudeert de grote werken van God maar niet elke wetenschapper komt tot de aanbidding zoals bijvoorbeeld David in Psalm 19 en Jozeph Haydn in Die Schöpfung: "Die Himmel erzählen die Ehre Gottes". Hoe komt dit? Dit heeft te maken is met de uitleg, de exegese van de hemel. Is de hemel geschapen door God of niet? Zo ja dan verdient God alle eer.
Om die reden eindigt het boek van de Psalmen met Psalm 150. Deze Psalm sluit het Psalmboek af met de zin: "Laat alles wat adem heeft de HEERE loven. Halleluja". Psalm 150 motiveert het niet waarom alles wat adem heeft en adam (mens) heet de HEERE moet loven. In het Psalmboek zelf kun je redenen genoeg vinden. Omdat God onze schuld vergeeft als wij tot Hem komen (Psalm 32,51, 103, 130). Omdat God ons redt van de dood als wij tot hem roepen (Psalm 116). Omdat God de wereld geschapen heeft (Psalm 8, 19, 104) enzovoorts...
Het maakt dus wel wat uit hoe je de wereld en de natuur ziet. De gelovigen in het Oude Testament leren ons in elk geval om de natuur te zien als Gods schepping. Hem komt alle eer toe. Alles wat adem heeft en adam (mens) heet moet de HEERE loven.
Het zijn de ongelovigen die God beroven van deze eer. Volgens de Bijbel hebben zij niet de juiste uitleg. Op zijn best wijzen zij erop dat de afgoden de mens en de aarde gemaakt hebben. Maar een aantal van hen zegt zelfs dat er geen God is. De Bijbel noemt hen dwaas (Psalm 14:1 en 53:2). En een dwaas heeft geen juiste exegese, uitleg maar die heeft straks als hij of zij voor de rechterstoel staat heel wat uit te leggen...
Laten wij wijs zijn en de juiste uitleg, exegese volgen. De geloofsgetuigen in het boek van de Psalmen gingen ons voor. De zuivere exegese, uitleg zorgt er dus voor dat we God gaan dienen en liefhebben. Hij is het waard en je kostbare ziel is het ook waard.
DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (2)
Exegese is de Griekse benaming voor uitleg en het betekent in dit verband de uitleg van de Schrift. Dr. K. J. Popma schreef in het 1944 "De vrijheid der (van de) exegese". In een aantal artikelen verken ik middels dit boek waarin deze vrijheid van de exegese bestaat. Ik geef er wel een eigen invulling aan.
Is elke exegese van de Bijbel correct? Soms krijg je de indruk dat, dat het geval is. Maar wil God echt dat we zo willekeurig met de Bijbel omgaan? Laten we eens kijken hoe de zondeval ontstond.
Adam en zijn vrouw wisten van het proefgebod. God had tegen Adam gezegd dat zij niet eten mochten van de boom van de kennis van het goede en het kwaad. Maar op een goede dag kwam dan de slang aankruipen. De slang stelde aan de vrouw de vraag: 'Is het echt zo dat God gezegd heeft: jullie mogen niet eten van alle bomen in de hof?".
De vrouw gaat in op deze vraag en zegt dat dit niet het geval is: "we mogen van alle bomen eten behalve van die ene boom en die mogen we zelfs niet eens aanraken want dan zullen we sterven?". De vrouw verscherpt het gebod want nergens staat dat je deze boom niet mag aanraken. De vrouw verscherpt dus het gebod in reactie op de vraag van de slang maar verzwakt de straf door te zeggen dat ze zullen sterven (tamoet) maar God had gezegd dat ze beslist zullen sterven (mot tamoet). Er komen kleine scheurtjes in haar uitleg.
De slang merkt dat de vrouw niet geheel Gods proefgebod zuiver uitleg maar in de kramp schiet. Het gebod scherp ze aan maar de straf verzwakt ze. Dan zegt hij zelfverzekert: "Jullie zullen beslist niet sterven (mot temoetoe) maar God weet (maar al te goed) dat op de dag dat jullie daarvan eten jullie ogen geopend zullen worden en jullie (gaan inzien dat jullie) dan zoals God zijn kennende het goed en het kwaad. God is dus bang voor zijn eigen positie vandaar dat proefgebod.
Eerst nam de slang de oorpoort in maar vervolgens keek de vrouw zelf naar de boom en ze zag dat die goed was (nu werd haar oogpoort ingenomen door de slang) en ze at en ze gaf haar man ook en die at ook. Daarna volgde de zondeval en werd de mens sterfelijk.
Wat is de oorzaak van deze huiveringwekkende zondeval? De foute uitleg, exegese van het proefgebod die door de slang werd aangereikt. Door deze foute uitleg werd de mensheid niet in vrijheid gesteld maar juist onderworpen aan angsten, de dood en aan de eeuwige ondergang.
En denk je nu echt dat die foute uitleg van Gods woord nu voorbij is? Petrus zegt dat satan de aarde rondgaat als een briesende leeuw. Telkens stelt hij de vraag: Heeft God gezegd? Telkens probeert hij Gods Woord verdacht te maken. De slang gaat onze huizen in, onze harten in, hij gaat getrouw naar de kerk en zelfs naar de synodale vergaderingen van de kerken. Hij studeert mee aan de universiteit en hij neemt zijn intrek in de harten van professoren... Hij is medescribent van theologische boeken en soms zelfs de hoofdredacteur.
DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (3)
Exegese is de Griekse benaming voor uitleg en het betekent in dit verband de uitleg van de Schrift. Dr. K. J. Popma schreef in het 1944 "De vrijheid der (van de) exegese". In een aantal artikelen verken ik middels dit boek waarin deze vrijheid van de exegese bestaat.
In het vorige artikel zagen we dat Adam en zijn vrouw zich lieten misleiden door de exegese, uitleg van de slang. Die slang leeft nog steeds en misleidt nog steeds vele mensen zowel in de kerk als er buiten. Ondanks deze diepe val zien we toch iets moois gebeuren notabene in de aankondiging van het ingrijpende oordeel. Laten we eens kijken hoe dat zich manifesteert.
De eerste aan wie God het oordeel aanzegt, is aan de slang. God zegt (Genesis 3:14): "Omdat u dit gedaan hebt, bent u vervloekt (...) Op uw buik zult u gaan en stof zult u eten, al de dagen van uw leven". In deze aankondiging van het oordeel jegens de slang ligt ook de zogenaamde moederbelofte gewikkeld, de moeder van alle andere beloften die nog volgen... Er staat (3:15): "En Ik zal vijandschap zetten tussen u en de vrouw, en tussen uw nageslacht en haar Nageslacht; Dat zal u de kop vermorzelen, en u zult Het de hiel vermorzelen".
God breekt dus de dodelijke band door tussen de vrouw en haar nakomelingen en de slang (satan, zie Openbaring 20:3) en diens nakomelingen. Zo ontlopen de nakomelingen van de vrouw de valse exegese. De kop van de slang die het in zijn hoofd haalde de vrouw te misleiden via een valse exegese wordt vermorzeld. Zijn plannen zullen falen. Maar helaas heeft de slang wel nakomelingen die zich door zijn valse exegese laten misleiden...
Dan volgt de veroordeling van de vrouw, ze zal met smart kinderen baren en de veroordeling van de man want die zal moeten zwoegen voor hun bestaan. De bestaanszekerheid is dus in het geding.
En dan lezen we iets heel moois. We lezen een opmerkelijke exegese, uitleg van Adam (Genesis 3:20): "En Adam gaf zijn vrouw de naam Chawwa (Eva) LEVEN, omdat zij moeder van alle LEVENDEN is". Is dit niet iets te positief van Adam? Zat hij er niet naast met zijn al te evangelische exegese? God zei toch: "Stof ben je en tot stof keren jullie terug?" Of heeft Adam toch iets gezien in de moederbelofte?
Wij weten meer en hebben een nauwkeurigere exegese dan Adam vanwege de vervulling van deze belofte want uit die ingewikkelde moederbelofte kwam Christus voort. Die zei tegen zijn leerjongeren: "Ik voor U daar jullie anders de eeuwige dood zouden moeten sterven"(Johannes 18:8).
Ja inderdaad zijn wij ontstaan uit stof en zullen wij tot het stof terugkeren, wat een verdoemelijke boodschap maar Jezus geeft ons stof ter overdenking: "Ik voor U". Hij, de grote nakomeling van Chawwa (Eva) Leven ging plaatsvervangend de dood in voor doodschuldigen zoals wij zijn geworden door onze diepe val. Dat geeft genoeg stof om te juichen en te roemen in de Heere als wij gedreven door de Geest deze ware uitleg ons van harte eigen gaan maken...
DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (4)
Exegese is de Griekse benaming voor uitleg en het betekent in dit verband de uitleg van de Schrift. Dr. K. J. Popma schreef in het 1944 "De vrijheid der (van de) exegese". In een aantal artikelen verken ik middels dit boek waarin deze vrijheid van de exegese bestaat.
We hebben het geloof van Adam behandeld. Dat richtte zich op Gods belofte. Adam noemde zijn vrouw, moeder van alle levenden. Richtte Adam zich op deze moederbelofte, de moeder of oorsprong van alle latere beloften (Genesis 3:15): "En Ik zal vijandschap ZETTEN tussen u en de vrouw, en tussen uw nageslacht en haar Nageslacht; Dat zal u de kop vermorzelen, en u zult Het de hiel vermorzelen"? Dat is aannemelijk.
Jammer dat de HSV het woord ZETTEN niet in Genesis 3:15 laat klinken. De HSV heeft: 'En Ik zal vijandschap teweegbrengen..." Daardoor wordt het geloof van Chawwa weg vertaald. Want zoals Adam iets laat zien van zijn geloof, zo is dat ook het geval met Chawwa. Laten we daar eens opletten.
In Genesis 4 worden de gevolgen van de diepe val van Adam en Chawwa (Eva) Leven duidelijk. Kaïn sloeg zijn broeder Abel dood. Wat moet dat vreselijk geweest zijn voor Adam en Chawwa (Eva), Leven! Moeder van alle levenden krijgt nu te maken met de dood. Maar dan lezen we iets opmerkelijks (Genesis 4:25): "En Adam had opnieuw gemeenschap met zijn vrouw en zij baarde een zoon, en zij gaf hem de naam ZET (Seth). Want, zei ze, God heeft mij ander nageslacht GEZET in de plaats van Abel; Kaïn heeft hem immers gedood".
We zien hier iets van het geloof van Chawwa dat zich richt op de moederbelofte waar God zei: "Ik zal vijandschap ZETTEN...". Chawwa gelooft dat God dit kind GEZET heeft in de plaats van haar zoon Abel. Jammer is het dat de HSV vertaald heeft: "En zij gaf hem de naam Seth. Want, zei ze, God heeft mij ander nageslacht gegeven (in plaats van GEZET)..." Door deze vertaling is het verband tussen ZET (Seth) en Gods ZET verloren gegaan. God ZET ZET (Seth) in de plaats van Abel en God ZET de vijandschap voort nu Abel overleden is.
Chawwa die door de foute exegese van de slang zondigde in het paradijs komt nu door Gods genade met een juiste exegese. Zij beseft dat God doorzet en doorgaat met Zijn werk. Dat God doorzet blijkt aan het einde van Genesis 4. Volgens Jonathan Edwards, als hij de opwekking van uit het verleden beschrijft, is dit de eerste opwekking. We lezen (Gen. 4:26): "En ook bij ZET (Seth) werd een zoon geboren, en hij gaf hem de naam Enos. Toen begon men de Naam van de HEERE aan te roepen".
God ZET dus door zoals Hij beloofd heeft in Genesis 3:15 en dat doet Hij nu nog steeds. Daarom zijn er ook vandaag mensen die God dienen. Tot Zijn Zoon zegt God (Psalm 110): "Ga (gerust) zitten aan Mijn rechterhand totdat Ik Uw vijanden GEZET zal hebben tot een voetbank voor Uw voeten". Meteen volgt een heerlijke belofte in contrast met de vijanden: "Uw volk (echter) is zeer gewillig...". Hier komt de moederbelofte tot klinken...
DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (5)
Exegese is de Griekse benaming voor uitleg en het betekent in dit verband de uitleg van de Schrift. Dr. K. J. Popma schreef in het 1944 "De vrijheid der (van de) exegese". In een aantal artikelen verken ik middels dit boek waarin deze vrijheid van de exegese bestaat.
In het geslacht van Kaïn geldt het recht van de sterkste. Dat uitte Kaïn zelf door Abel te doden maar ook Lamech die uit het geslacht van Kaïn kwam, laat zich gelden als hij zegt (Gen. 4:23-24): "En Lamech zei tegen zijn vrouwen: "Ada en Zilla, luister naar mijn stem, vrouwen van Lamech, hoor mijn woorden aan: Voorzeker! Ik doodde een man om mijn wond en een jongen om mijn striem! Want Kaïn wordt zevenvoudig gewroken, maar Lamech zeventig maal zevenmaal".
De mens die geschapen is naar Gods beeld is niet langer een waardig beelddrager van God maar neemt Zijn plaats op een brute wijze in. God had aan Kaïn beloofd dat als iemand hem wat deed Hij deze persoon zevenvoudig zou wreken. Lamech gaat op Gods stoel zitten en verbeeldt zich meer te zijn als God als hij zegt: "MAAR Lamech zeventig maal zevenmaal".
Lamech komt hier met een eigen uitleg, exegese van de bescherming die God aan Kaïn gaf. Hij komt met een persoonlijk wraaklied. Popma merkt scherp op: "De onderlinge twisten worden in bloed beslecht. Deze gemeenschap (van Kaïn) leeft voort in het misverstaan en misbruik van Gods Woord en Zijn uitleg, exegese".
Maar gelukkig is daar aan het einde van Genesis 4 de eerste opwekking. God zet Zet (Seth) volgens Chawwa (Eva) in plaats van de gedode Abel neer op deze vervloekte aarde en dan lezen we dat in de dagen van diens zoon Enos er weer mensen zijn die de naam van de HEERE aanroepen. God zorgt er zelf voor dat Hij gediend wordt.
Toch komt er ook in het geslacht van Zet (Seth) weer een geloofsafval. Dit ging als volgt. De zonen van God zagen de dochters van de mens aan en namen die tot vrouw (Genesis 6:2). Over deze tekst is veel te doen (geweest) maar ik kies voor de uitleg dat met de zonen van God het geslacht van Seth bedoeld wordt.
Zonen van God betekent: zij die God toebehoren. Je mag ook lezen: de kinderen van God. Dit is het geslacht van Seth waar God zich mee verbonden had volgens Chawwa (Eva). God had Zet (Seth) zelf op aarde gezet om zo vijandschap te zetten. De dochters van de mens zijn dan vrouwen uit het geslacht van Kaïn. Door deze vermenging werd ook het geslacht van Seth afvallig. Er kwam onrecht op de aarde en God gaf de zondvloed waardoor het afvallige geslacht omkwam maar Hij redde Noach en diens nageslacht.
Wat kunnen wij hiervan leren? Vooral dit dat kinderen van gelovigen kinderen van God zijn. De juiste uitleg, exegese hiervan is dat ze God toebehoren en niet de wereld. Dat wil dus zeggen dat God wil dat zij Hem dienen in deze wereld. Deze eis moet er zijn maar er mag ook gewezen worden op Gods heerlijke beloften. Wat wij niet kunnen schenkt Hij mild en overvloedig als wij Hem smeken om Zijn hulp en bijstand
DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (6)
Exegese is de Griekse benaming voor uitleg en het betekent in dit verband de uitleg van de Schrift. Dr. K. J. Popma schreef in het 1944 "De vrijheid der (van de) exegese". In een aantal artikelen verken ik middels dit boek waarin deze vrijheid van de exegese bestaat.
We zagen eerder dat de foute exegese van de slang omtrent het proefgebod aan de basis stond van de zondeval. Sindsdien is de mens niet meer instaat om te komen tot een goede exegese uit zichzelf. Daar is Gods Woord en Geest voor nodig. Heel duidelijk zien we dit bij de twaalf verkenners (verspieders) die het land Kanaän moeten verkennen (Numeri 13).
De tien verkenners wijzen erop als zij terugkomen en hun verslag uitbrengen dat het een mooi land is. Ook laten ze de vruchten zien van Kanaän maar ze wijzen het volk vervolgens op de militaire kracht van de inwoners. Er zijn zelfs reuzen bij. Ook wijzen zij op de versterkte steden die oninneembaar zijn. Daarmee is volgens hen toch wel alles gezegd. Alles?
Deze negatieve boodschap komt aan want het volk Israël raakt in grote paniek en gaat mopperen. Zij zeggen tegen Mozes en Aäron: "Waren we maar in Egypte gebleven of in de woestijn gestorven". Ze menen dat hun toestand uitzichtloos is. De tien verkenners hebben hun duivelse werk gedaan. Net als satan destijds. Het volk komt in opstand.
Maar de kwestie is niet ten einde. Twee andere verkenners (in de naam van twee of drie getuigen zal alle woord bestaan), Jozua en Kaleb genaamd, wijzen het volk Israël juist op de heilzame belofte van de HEERE. Hij heeft het beloofd. Dát is echt de juiste uitleg.
Maar helaas... De boodschap van Jozua en Kaleb landt niet dankzij het voorafgaande negatieve verslag van de tien verkenners. Hun uitleg wint het van de ware uitleg. En daarom wordt God vertoornd met als gevolg dat het volk Israël van 20 jaar en ouder niet zal ingaan in het land Kanaän.
Wát een droevig slot. Uit dit kunnen we dus opmaken dat in de prediking de situatie eerlijk geschetst moet worden maar niet zonder Bijbels perspectief! De tien verkenners logen niet. Maar hun boodschap was duivels eenzijdig. Voor het volk Israël was het ingaan in Kanaän inderdaad onmogelijk maar zij wezen het volk niet op Gods belofte. Daarom raakte het volk Israël ontmoedigd en kwam in opstand. Dit moet in de Bijbelse prediking wel gebeuren. Voor de mens is inderdaad onmogelijk zich te bekeren maar bij God zijn alle dingen mogelijk.
Deze onmogelijkheid van onze kant moet ons niet ontmoedigen dan worden we in de greep gehouden door reus Wanhoop maar het moet ons verootmoedigen en brengen aan de voeten van Hem bij wie alle dingen mogelijk zijn. In een goede preek komt deze uitleg ruimschoots aan de orde en dan zullen vele hoorders ingaan in hét Land van de belofte, het hemelse Kanaän.
Kortom, jouw onmogelijkheden om zalig te worden zijn Zijn mogelijkheden. Bij Hem moet je zijn om zalig te worden. Bij Hem is raad, bij Hem alleen.
DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (7)
Exegese is de Griekse benaming voor uitleg en het betekent in dit verband de uitleg van de Schrift. Dr. K. J. Popma schreef in het 1944 "De vrijheid der (van de) exegese". In een aantal artikelen verken ik middels dit boek waarin deze vrijheid van de exegese bestaat.
De misleidende exegese begon al in het Paradijs. Onze val is namelijk te wijten aan een misleidende uitleg van het proefgebod van de slang. En achter die slang bevond zich de satan (Openbaring 20:2 "En hij greep de draak, de oude slang, dat is de duivel en satan"). Maar de oude slang kruipt verder en hij weet de gevallen mens te misleiden.
Dit was het geval in de dagen van Jeremia vlak voor de wegvoering naar Babel. Deze wegvoering was een straf op de zonde. Jeremia kreeg van God toch nog de opdracht om het volk te waarschuwen en om het volk tot inkeer te brengen zodat ze weer zouden leven voor God. Dan zou de wegvoering niet plaatsvinden. Wat een waarschuwende liefde van God. Maar helaas het volk werd misleid door valse profeten die zeiden steeds als Jeremia het volk had opgeroepen tot boete en bekering: "Vrede, vrede en geen gevaar".
Natuurlijk waarschuwde Jeremia het volk ook voor deze valse profeten. Hij zei (Jeremia 6:14): "Zij genezen de breuk van Mijn volk op het lichtst, door te zeggen: Vrede, vrede! Maar er is geen vrede". Vrede is er volgens Jeremia alleen langs een weg van boete en berouw. Jeremia sprak het volk zo aan (Jeremia 3:12): "Keer terug, afvallig Israël, spreekt de HEERE, Mijn aangezicht is tegenover u niet betrokken, want Ik ben goedertieren, spreekt de HEERE, Ik handhaaf Mijn toorn niet voor eeuwig".
Maar helaas luisterde het volk liever naar de goedkope sjalom-profeten en werd het weggevoerd. De uitleg van deze valse profeten werd het volk dus fataal. Te vrezen valt dat deze valse sjalom-uitleg nog steeds plaatsvindt. Het is waar dat God goddelozen rechtvaardigt om niet maar God rechtvaardigt niet hun goddeloosheid en laat hen niet verder leven in hun zonde.
Er is alleen vrede bij God te verkrijgen langs een weg van het breken met de zonde en het bewenen van de zonde. Dat lezen we in Gods Woord en dat Woord bevat alleen de juiste exegese als het gaat om het verkrijgen van ons heil (Leviticus 26:41-42):"Wanneer dan hun onbesneden hart vernederd wordt en zij behagen scheppen in de straf voor hun ongerechtigheid, dan zal Ik denken aan Mijn verbond met Jakob. En ook aan Mijn verbond met Izak, en ook aan Mijn verbond met Abraham zal Ik denken"
DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (8)
Adam en Eva die aan het begin van de heilshistorie leefden hebben de volle werkelijkheid van de moederbelofte in Genesis 3:15 niet verstaan. Bij de profeten vindt de onthulling plaats. Zij hebben in de volheid van hun gemoed geschreven over de komst van Jezus. Waarbij we moeten bedenken dat wat zij er zelf van ervaren hebben weer van andere orde is. Er is een verschil tussen een ambtelijke bediening en een persoonlijke bediening.
Dat zien we bij Johannes de Doper, de heraut van Koning Jezus. Hij wees in zijn ambtelijke bediening Jezus aan als het Lam van God (Johannes 1:29) Dat was een zeer juiste uitleg. Zo baande hij de weg voor Jezus die het Lam van God is dat de zonde van de wereld wegneemt.
Toch sloegen bij Johannes in zijn persoonlijke leven ook de twijfels toe toen hij in de gevangenis kwam. Hij twijfelde persoonlijk over zijn uitleg. Was Jezus wel de Messias. De Messias wat toch niet alleen het Lam maar ook de Leeuw uit Juda die Koninklijk zou overwinnen (Genesis 49:9)? We lezen in Mattheüs 11:2-3:"Toen Johannes in de gevangenis over de werken van Christus gehoord had, stuurde hij twee van zijn discipelen, en zei tegen Hem: Bent U het Die komen zou, of verwachten wij een ander?".
Vervolgens lezen we in Mattheüs 11:4-6: "En Jezus antwoordde en zei tegen hen: Ga heen en bericht Johannes wat u hoort en ziet: blinden worden ziende en kreupelen kunnen lopen; melaatsen worden gereinigd en doven kunnen horen; doden worden opgewekt en aan armen wordt het Evangelie verkondigd; en zalig is hij die aan Mij geen aanstoot neemt".
De aarzeling van Johannes de Doper is begrijpelijk. Hij meende dat met de komst van Jezus alles zou veranderen. Jezus zou als de Leeuw uit de stam van Juda Koninklijk optreden (Genesis 49:9) maar Johannes kon het niet begrijpen dat Jezus eerst het Lam moest zijn dat ter slachting zou worden geleid (Jesaja 53:7b) en dat Hij later pas op zal gaan treden als de Leeuw uit de stam van Juda.
Pas in het laatste Bijbelboek, het boek Openbaring komt deze kant van Jezus aan de orde. In het boek Openbaring is Jezus niet alleen het Lam maar ook de Leeuw. We lezen in Openbaring 5:5: "En een van de ouderlingen zei tegen mij: Huil niet. Zie, de Leeuw Die uit de stam van Juda is, de Wortel van David, heeft overwonnen om de boekrol te openen en zijn zeven zegels te verbreken". Zo breekt het Koninkrijk van God door met de komst van Jezus. Om Hem gaat het.
Tot slot, de ware uitleg is nauw verbonden met Jezus het Lam van God dat de zonde van de wereld wegneemt. Hij wil ook jouw zonde wegnemen! Of meen je werkelijk dat je zonder Hem voor God kunt verschijnen? Dat is iets wat ons zondige hart en de duivel ons wijs maken. Het is echter niet de ware uitleg. Want deze uitleg houd jou vast in de slavendienst van de zonde en de duivel. De ware uitleg echter zorgt voor de vrijheid die er is in Jezus Christus.
DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (9)
Exegese is de Griekse benaming voor uitleg en het betekent in dit verband de uitleg van de Schrift. Dr. K. J. Popma schreef in het 1944 "De vrijheid der (van de) exegese". In een aantal artikelen verken ik middels dit boek waarin deze vrijheid van de exegese bestaat.
In de proloog van het evangelie van Johannes staat (1:18): "Niemand heeft ooit God gezien; de eniggeboren Zoon, Die in de schoot van de Vader is, Die heeft Hem ons geëxegetiseerd/uitgelegd/verklaard". Jezus is dus volgens Johannes de ware Exegeet. Jezus heeft God gezien en niemand anders en Hij ligt in de schoot van de Vader.
Hier wordt het beeld van een maaltijd gebruikt waarbij de voornaamste gast naast de gastheer ligt en dus intieme gesprekken met hem voert. Uit dit beeld kunnen we opmaken dat Jezus instaat is om werkelijk uit te leggen wie God de Vader is. Johannes heeft deze uitleg van Jezus goed weergeven want hij lag tijdens het laatste avondmaal in de schoot van Jezus (Johannes 13:23). Een goede exegese van het evangelie van Johannes brengt ons dus bij het hart van God de Vader.
Allereerst moeten we opmerken dat Jezus Gods smetteloze heiligheid en toorn over de zonde bekend gemaakt heeft te samen met Gods almacht. Dat is deels de donkere kant van God die ons moet aansporen om ons te bekeren en dat kan want in het evangelie van Johannes verklaart Jezus het hart van God dat brandt van liefde voor gevallen zondaren. Jezus zegt tegen de strenge Jood Nicodemus (Johannes 3:16): " Want zo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij Zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat ieder die in Hem gelooft, niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft ".
Jezus legt als de grote Exegeet aan ons uit dat zalig worden alleen kan vanwege Zijn verdienste en dat Hij de Weg is tot de Vader (Johannes 14:6): "Jezus zei tegen Thomas: Ik ben de Weg, de Waarheid en het Leven. Niemand komt tot de Vader dan door Mij". Op een andere manier zalig worden dan door Jezus is onmogelijk en is ook een valse exegese. Alleen Jezus is de ware Exegeet. Hij legt aan ons in Zijn woord uit hoe we zalig kunnen en moeten worden. Daarom: "Geloof zijn heilrijke en troostrijke woord. Verhard je niet maar laat je door Hem leiden..."
Deel 10 DE VRIJHEID DER (VAN DE) EXEGESE (10, slot)
We komen nu aan het slot van de artikelen over de vrijheid van de exegese. Tegenover de Roomse kerk heeft de Reformatie gesteld dat er een vrijheid van exegese was. Maar de Reformatie stelde die vrijheid van exegese niet gelijk aan vrije exegese waarbij elke exegese juist is. Dat is een postmoderne visie. Er zijn op het punt van de exegese katholieke belijdenissen waar je niet omheen kunt. Zeker als jouw kerk die heeft als basis.
Maar wat als je je er niet in kunt vinden. Dan moet je bezwaar maken via de kerkelijke weg. Een tweede mogelijkheid is dat je naar een kerkverband gaat waar je visie wel gedeeld wordt. Het is dan een persoonlijke besluit dat je al biddend moet nemen. Je visie doordrukken tegen de kerkelijke belijdenissen in betekent dat je een scheurmaker bent en dus censurabel. Allen die scheuringen maken in het lichaam van Christus mogen niet naar het avondmaal.
In praktijk laten kerken onschriftuurlijke opvattingen vaak teveel toe en ze grijpen veel te laat in. Het virus van verdeeldheid is dan door heel het lichaam heengetrokken. De enige oplossing is dan een pluriforme kerk maar dat is ook een verwarrende kerk. Vroeg of laat leidt dat tot een kerkscheuring want de vrijheid van de exegese is dan in het geding. De Geest leidt de gelovigen dan uit het slavenhuis.
Nog even voor de goede orde. Het boek van Popma gaat niet over vrijheid van exegese tegenover slaafse exegese van een valse kerk maar over de vrijheid van dé exegese. De ware exegese leidt tot dé kinderlijke vrijheid zoals die beschreven wordt door Paulus in de brief aan de Galaten en de valse exegese tot dienstbaarheid aan de zonde of aan vermeende eigen gerechtigheid.
Nu de toepassing. Een verkeerde uitleg over de functie van de wet kan allereerst leiden tot een slaafse dienstbaarheid. Daarom zegt Paulus (Galaten 5:1): "STA dan VAST in de vrijheid waarmee Christus ons vrijgemaakt heeft, en laat u niet weer met een juk van slavernij belasten". Dat is het eerste been!
Maar op één been kun je niet staan. Paulus beseft ook dat de vrijheid weer kan worden misbruikt door de zondedienst. Daarom wijst hij op een tweede been (standpunt, Galaten 5:13, 19-21): "Want u bent tot vrijheid geroepen, broeders, alleen niet tot die vrijheid die aanleiding geeft aan het vlees; (...) Het is bekend wat de werken van het vlees zijn, namelijk overspel, hoererij, losbandigheid, vijandschappen, ruzie, afgunst, woede-uitbarstingen, egoïsme, onenigheid, afwijkingen in de leer, jaloersheid, moord, dronkenschap en dergelijke; waarvan ik u voorzeg, zoals ik ook al eerder gezegd heb, dat wie zulke dingen doen, het Koninkrijk van God niet zullen beërven".
Mocht je denken: hier hoor ik mijn naam noemen. Er is altijd een weg terug. Het bloed van Jezus reinigt ons keer op keer van al onze zonden. Bij Hem moet je zijn. Hij redt ons keer op keer...
