500 jaar Luther - Alles over het leven van Luther
  • Wij
    • De juichkreet van de reformatie
    • Actueel
    • Thomas More
    • Zijn Joden intelligent?
    • Met een beroep op Luther
    • De bede in de doop: Altijd wil regeren
    • Een moderne vraag
    • Het genadeverbond in het doopformulier
    • Het genadeverbond volgens Jongeleen
    • De volkomen leer van de zaligheid
    • Werkverbond
    • Apologie in tweevoud
    • De almacht van God
    • Een kanttekening bij de theocratie
    • De uitverkiezing bij Luther, Kohlbrugge en Boston
    • Studentenangst
  • Leven
    • Zijn voornaam
    • Zijn achternaam
    • Zijn levensloop
    • Zijn navolgers
    • Zijn ontwikkeling
    • Zijn tijd
    • Zijn worsteling
    • Zijn Augustinus
    • Zijn vrouw en zijn vriend
    • Zijn Nicolaas van Lyra
    • Zijn Psalm 118
    • Zijn Johannes Hus
    • Zijn Reuchlin
    • Zijn Erasmus
    • Zijn tegenstander: Aristoteles
    • Zijn pausen
    • Zijn begin als reformator
    • Zijn pleidooi voor kerkhervorming
    • Zijn besmette imago
    • Zijn Thomas Müntzer
    • Zijn Schriftuitleg
    • Zijn Johannes Agricola
    • Zijn disputen
    • Zijn onderscheid tussen schrift en gesproken Woord
    • Zijn Schriftvisie
    • Zijn postmodernisme
    • Zijn leesroute
    • Zijn uitleg
    • Zijn tafelgesprekken
  • Geschriften
    • Zijn 97 stellingen
    • Zijn 95 Stellingen
    • Brief aan Albrecht von Mainz
    • Brief aan christelijke adel
    • Babylonische gevangenschap
    • Over de goede werken
    • De vrijheid van een christen
    • Brief aan de raadsheren
    • Brief aan Nederland
    • De bruiloft te Kana.
    • De kloostergeloften en het huwelijk
    • Brief van een vertaler
    • Brief van Jacobus
    • Brief aan de Romeinen
    • De brief aan de Galaten
    • De goede Herder
    • De studie theologie
    • De knechtelijke wil
    • Tegen de Joden
    • Tegen het pausdom.
  • Verwant
    • Johannes Huss
    • Reuchlin als voorloper
    • Calvijn
    • Guido de Brès en Menso Alting
    • Borstius
    • Koelman
    • Van der Groe
    • Maccovius
    • Comrie
    • Comrie' s volgers (1)
    • Comrie's volgers (2)
    • Ebenezer Erskine
    • Ralph Erskine (1)
    • Ralph Erskine ( 2)
    • Breuk: Kant en Nietzsche
    • Kohlbrugge
    • J A Wornser sr
    • Ferdinand Domela Nieuwenhuis
    • Barth
    • Bonhoeffer
    • Bultmann
    • Hoornbeeck
    • Eta Linnemann
  • Bijbel
    • The gospel according to Isaiah 53
    • De zeventig weken en de grote verdrukking
    • Lukas 2
    • Wees sterk en moedig (Salomo)
    • Gods rechtszaak in Jesaja 1 en Micha 6
    • Jeremia 46:10 een slachting voor de HEERE
    • Het boek Job
    • Psalm 1 en 2
    • Psalm 7
    • Psalm 42
    • Psalm 51
    • Psalm 72
    • Psalm 77
    • Psalm 124
    • Leeslint Psalm 110
    • Psalm 110 in Hebreeën
    • Psalm 110
    • Psalm 120
    • Psalm 121
    • Psalm 122
    • Vergilius en Jesaja
    • Klacht op goede vrijdag van Jezus
    • (niet) ter wille van Israel (Jesaja 40-55)
    • De ware wijnstok
    • Nieuwe vertalingen
    • Subtiele Schriftkritiek
    • Leeslint Jeremia
    • Gedichten en Psalmen
    • Cursus Bijbels Grieks
    • Aramees in Jeremia 10:11
    • Openbaring 13
    • Vertaling Jesaja 63:1-6
    • Edom in Jesaja 34 en 63
    • Wie schreef Genesis ?
    • De betekenis van de men in Jesaja 35:1a
    • Geduld volgens Jakobus
    • Lopend vuur
    • Retoriek in 1 Korinthe 15
    • Het misoffer en Maleachi 1:11
    • De instructies in 1 Timotheus 4 nader bekeken
    • Het eenmalige offer
    • Keizer Augustus
    • De verwoesting van Jeruzalem
    • De tweevoudige gebiedende wijs in het Nieuwe Testament
    • Een afgesneden zaak
    • Schepping in Genesis 1
    • Schepping in Genesis 2 vers 4 b en verder
    • De val in Genesis 3
    • Meditatieve momenten
    • Het Hooglied is meer dan een liefdeslied
    • De oerrol van Jeremia
    • Schriftoverdenking
    • Cursus Hebreeuws
    • Cursus Hebreeuws vervolg
    • Wat staat er in het Hebreeuws en in het Grieks??
    • Joodse gebeden en liederen
    • Openbaring 7,8,9
    • Openbaring 15 en 16
    • Zijn de brieven aan Timotheus van Paulus?
    • jongeling te Nain
    • Het paradijs
    • Tekst en uitleg
    • Een bewogen prediker
    • Gezanten namens Christus
    • Het tweevoudige doel van de doop
    • De dode zeerollen
    • Het genadeverbond in de Schrift
    • De evolutie van de Bijbel
    • De 'theios aner' en Jezus
    • Esther en de Reformatie
    • De plaats en de betekenis van het boek Ruth
    • Zie Mijn Knecht
    • Jesaja 53
    • 'Ere zij God' nader bekeken
    • Gods woord houdt stand
    • Laat ons overvaren
    • 666
    • Simson
    • Bart Kamphuis
    • Jesaja 7:14
    • De auteurs van Jesaja
    • Psalm 137
    • De geloofstaal van Jona
    • Job de lijdende rechtvaardige
  • Boek
    • Er klopt niks van Onthutsende onthullingen over de evolutietheorie
    • Vergeving en herstel (Anselmus)
    • Evolutie Een ei zonder kip
    • Kan de wetenschap alles verklaren?
    • Boven tijd en toeval
    • Zwingli De Labadie Kohlbrugge
    • De doop in de Nederlandse belijdenisgeschriften
    • Erasmus Begrepen uit de geest der renaissance
    • Athanasius De menswording des Woords
    • Ontluikend christendom
    • Ik ben de HEERE, Uw God, Ebenezer Erskine
    • Boeken over de Psalmen
    • Het verraad der clercken
    • Willem Teellinck Soliloquium
    • Brokkelbrein
    • 1 zo'n mannetje
    • Benne Holwerda herdacht
    • De wereldwijde vloed
    • Een nieuwe geboorte
    • De heruitgave van "Een beschouwing van het verbond der genade"
    • De val van Prometheus
    • De held met duizend gezichten
    • De slag om het hart
    • Het paradijs
    • The Hebrew Bible
    • De doop volgens ds G Boer
    • De zekerheid van het heil
    • Luther voor leken
    • Midden in het leven
    • Adam waar ben jij?
    • Calvijn en zijn uitleg van de Psalmen
    • Kerstens visie op Boston
    • Bemind Henri Nouwen in gesprek
    • Het Hooglied van Salomo
    • Verhaal en feit in de Bijbelse tijd
    • De tijdgeest verstaan
    • Als vrouwen het woord doen
    • Luther on Jews and Judaism
    • Dominicanen in meervoudig perspectief
    • Jesus and the eyewitnesses The Gospels as Eyewitness Testimony
    • Boeken over Jesaja
    • Calvijns klassieke opleiding
    • Academische herdenkingen
    • Dr. C Steenblok
    • Boeken in het kort
    • Kersten in kleur
    • Kersten en het genadeverbond
    • Boston en het genadeverbond
    • Bullinger en het genadeverbond
    • Laurus Boone
    • Eerherstel voor Boone
    • Leeslint doopbelofte
    • Leeslint kinderdoop
    • Dr. J.G. Woelderink Verbond en bevinding
    • Reformatie toen en nu
    • Reformatie vandaag
    • Om het behoud
    • Thomas Boston
    • Separatisme en wereldgelijkvormigheid
    • Wetenschap of vooroordeel?
    • Jeruzalem en Athene
    • Gereformeerde scholastiek
    • Théodore de Bèze
    • De jonge Luther
    • Luther, een sympathieke potentaat.
    • En alzo zal geheel Israel gered worden'
    • Liefde voor Israel
    • Verwacht u Hem?
    • Voetius en de sabbat
    • Het rechtvaardigend geloof
    • Letterknechten
    • Israel in het geding
    • Comrie en het ABC van het geloof
    • Het Oude Testament
    • Het hart van Torah
    • Algemene genade
    • Herman Dooyeweerd
    • De reformatie der prediking
    • De gemeene gratie
    • De grote ontsporing
    • Athanasius als bestrijder der Arianen
    • De reformatie van koning Josia
    • Melanchtons humanisme
    • Melanchton en de oude kerkvaders
    • De Verlichting als kraamkamer
    • Was de Reformatie een vergissing?
    • Luther in het oordeel van Sorbonne
    • Katharina von Bora
    • Het merk Luther
    • De Bijbel als boek van schoonheid
    • Leeslint de dochter van Jefta
    • De Nadere Refomatie van het gezin
    • C.S Lewis De zeebries der eeuwen
    • Mozes en Hammurabi
    • Leeslint de grondtekst
    • Leeslint scriptie schrijven
    • Leeslint de hereniging van 1892
    • Leeslint divers
    • Leeslint vader en zoon
    • Leeslint schepping en evolutie
    • Leeslint Bijbelse sleutelwoorden
  • Politiek
    • Wokeland Coen de Jong
    • Geuzen en glippers
    • Weimarrepubliek
    • Geuzen aan de macht
    • Geuzen in de lage landen
    • Hoop voor de aarde
    • Ruw ontwaken uit de neoliberale droom
    • Huntingto versus Fukuyama
    • De schijn-elite van valse munters
    • Ode aan het klootjesvolk
    • Op de bank
    • Socratisch motiveren
    • Gevaren van de moderne kapitalistische wereld
    • Luther over de koopman en dewoeker
    • Een land van kleine buffers
    • Democratie en autocratie
    • J.J. Buskes Het nationaalsocialisme
    • De draagbare Ter Braaak
    • Een ongemakkelijke waarheid
    • Dames voor Darwin
    • Prinses Irene en prins Carlos Hugo
    • Microfobie De cult van het kolossale
    • Strijdvaardig leven. In het spoor van Socrates, Seneca en Samoerai
    • De onmisbaren
    • Zetelroof Geerten Waling
    • Framing
    • Bore out
    • Kemal Mustafa
    • Politiek bij een geopende Bijbel
    • Eigen volk eerst
    • Edmund Burke
    • Oikofobie Thierry Baudet
    • Baudet en het kabinet
    • Keynes en de staatskas
    • Marx: zijn geboorteplaats en zijn leven
    • Standbeeld voor Marx
    • Marx' materialisme
    • Opium van het volk
    • Vervreemding
    • Ottho Gerhard Heldring
    • Pieter Jelles Troelstra
    • Het doopformulier besproken
    • Niet bij brood alleen
  • Dordt 400
    • De synode van Emden 1571
    • Leerregels les 1
    • Samenvatting Les 1
    • Leerregels les 2
    • Samenvatting les 2
    • Leerregels les 3
    • Wat maar vooral ook hoe
    • Leerregels les 4
    • Leerregels les 5
    • Leerregels les 6
    • Beelden van synode en land
    • Beeld van een vis in sterk stromend water
    • Theologische uitdrukkingen
    • De plaats van de leerregels
    • Les opzet eerste ochtend
    • Historische context
    • Waarom de Synode
    • Waarom Dordrecht
    • Waarom Bogerman
    • Synodeleden
    • Johannes Drusius de voorbereider van de Statenvertaling
    • De Statenvertaling
    • Johannes Maccovius
    • Kloosterkerk Den Haag
    • Kerend tij in Utrecht
    • Algenoegzaam
    • De welmenende roeping in de Dordtse leeregels
    • Pastoraal
    • Zondag 20
    • Het doopformulier uitgelegd
    • Dordt in diskrediet
    • Van Dordt naar Ulrum
    • Beza en de verkiezing
    • De verschillen na de Synode
    • Cornelis Hoen
    • Jacobus Trigland
    • De (theo)logische visie tijdens en na Dordt
    • Wordt heel de wereld zalig?
    • Rechtvaardigmaking van eeuwigheid
    • Bavianen en slijkgeuzen
    • Dubbele predestinatie
    • Augustinus' uitleg van Romeinen 9
    • Luther en de verkiezing
    • De aard van het geloof
    • Natuurlijk licht
    • Catechese
    • Artikel 8 dominees
    • Luther en artikel 8
    • Willem Teellinck en zijn avondmaalsvisie
    • Heilszekerheid
Het verbond in Genesis 2:16-17.

Dr. Burger en het werkverbond
In RD van 31 maart stond 'Een gereformeerde theologie zonder een werkverbond is een goede mogelijkheid, betoogde dr. J. M. Burger, universitair docent systematische theologie aan de Theologische Universiteit Kampen. (...) Volgens de spreker komt de notie van een verbond pas na de zondeval voor'. Het is niet precies duidelijk welke kant Burger op wil. Pelagius leerde dat de mens zonder erfzonde geboren is. Als de mens zondigt volgt hij Adam na maar het is geen gevolg van de val van Adam . Pelagius ontkende dus dat in Adam het gehele menselijke geslacht was gevallen. God had dus geen verbond gesloten met Adam waardoor hij alle mensen vertegenwoordigde. Die kant zal Burger vermoedelijk niet op willen...
We willen een kort onderzoek doen of de notie van een werkverbond terecht is of niet terecht is zoals Burger stelt.

De reformatie en het werkverbond
De reformatoren hebben geleerd dat God met Adam een verbond sloot. Door zijn val is de erfzonde in de wereld gekomen (Romeinen 5:12). Een man als Coccejus, een reformator van de tweede fase, die een uitgebreid boek over het verbond in de Bijbel schreef, begon met het werkverbond. Het genadeverbond zou volgens Coccejus in allerlei etappes de vloek van het verbroken werkverbond opheffen. Voor hem stond het werkverbond buiten kijf. Het genadeverbond zag hij als een opheffing van de vloek van het verbroken werkverbond. Uit zijn theologie van het verbond kan men opmaken, dat als het werkverbond niet verbroken zou zijn dan zou er geen genadeverbond nodig zijn geweest. Het genadeverbond veronderstelt dus een werkverbond want het genadeverbond heft de vloek van het verbroken werkverbond op. Deze twee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden volgens Coccejus. Hij begon zijn boek over het genadeverbond om die reden met het werkverbond. Het genadeverbond heft de vloek van het werkverbond op, zij het in allerlei fasen.

Het werkverbond in Hosea 6:7
De naam werkverbond komt men niet tegen in het verbod in Genesis 2:16-17 maar dat zegt niet alles. Comrie haalt in zijn voorwoord bij een uitgave van 'Een beschouwing van het genadeverbond' van Thomas Boston Hosea 6:7 aan waar staat: 'Maar zij (Israël) hebben het verbond overtreden als Adam'. Comrie merkt op dat dit een zware aanklacht is tegen Israël want zij hebben net als Adam het verbond verbroken. Om die reden wordt een van de kinderen die Hosea bij de ontuchtige Gomer krijgt Lo Ammi genoemd wat 'niet Mijn volk' betekent. Kortom Hosea spreekt van een verbond dat God met Adam sloot.

Hosea 6:7 kan men ook anders lezen
Toch zijn er exegeten en theologen die Hosea 6:7 anders vertalen. Zij vertalen: 'Maar zij hebben het verbond overtreden als een mens'. Het grondwoord Adam kan men ook met mens vertalen. De vraag is of 'zij' die bedoeld worden in Hosea 6:7 geen mensen zijn. Men moet dan 'mens' lezen als een lichtzinnig mens. Een mens die alles gemakkelijk opvat. Dus zij, het heilige volk hebben het verbond overtreden als een mens die alle makkelijk opvat. De kanttekenaren van de SV brengen deze opvatting ter berde maar kiezen in eerste instantie voor Adam als persoon omdat dit aannemelijker is. Dat de profeten op de hoogte waren van het gevolg van de zonde van Adam blijkt uit Jesaja. Ook Jesaja wijst naar Adam, onder de noemer uw eerste vader, als hij de zonde van het volk aanwijst. Jesaja 43:27: 'Uw eerste vader heeft gezondigd, en uw uitleggers hebben tegen Mij overtreden' Andere vertalingen en uitleggers passen Hosea 6:7 een beetje aan en lezen: 'zij hebben het verbond overtreden als het verbond van een mens'. Het zou dan gaan om een verbond dat God sloot met Israël en dat Israël overtrad alsof het een verbond was met een mens. Op zich een aardige vondst maar men moet dan wel de oorspronkelijke tekst aanpassen. Men moet dan lezen wat er eigenlijk niet staat maar wat men graag wil dat er staat. Dit moet men ook als men vertaalt: Zij hebben het verbond overtreden in (de plaats) Adam/Adama. Men moet dan lezen in Adam/Adama lezen (be-adam/adama) terwijl er in het oorspronkelijke staat zoals adam (ke adam). Dit is een forse ingreep in de oorspronkelijke tekst die niet ondersteund wordt door andere handschriften of oude relevante vertalingen.

Het werkverbond in Romeinen 5:12
Ook als men Hosea 6:7 anders vertaalt, waarbij Adam als persoon verdwijnt, loopt men zonder de notie van een verbond van God met Adam vast met Romeinen 5:12. Daar staat: 'Daarom, gelijk door een mens de zonde in de wereld ingekomen is, en door de zonde de dood; en alzo de dood tot alle mensen doorgegaan is, in welken allen gezondigd hebben'. Comrie en vele anderen reformatoren wijzen mijns inziens terecht op deze tekst.

De naam is afwezig maar de zaak niet.
Wat betreft de naam werkverbond kan men stellen dat Burger gelijk heeft dat men deze naam niet tegenkomt in Genesis 2:16-17. Maar ook het begrip opstanding komt men letterlijk niet tegen in de vijf boeken van Mozes. Jezus stelde echter tegenover de sadduceeën die de opstanding ontkenden omdat deze naam afwezig is in de vijf boeken van Mozes: 'Wat aangaat de opstanding der doden, hebt gij niet gelezen, hetgeen van God tot u gesproken is, Die daar zegt: 'Ik ben de God van Abraham en de God van Izak en de God  van Jakob! God is niet een God der doden, maar der levenden'. Kortom Jezus toonde via Exodus 3:15 aan dat de opstanding daadwerkelijk aanwezig is in de vijf boeken van Mozes hoewel het woord opstanding afwezig is. Dit zelfde geldt Genesis 2:16-17. De schrijver gebruikte hier het woord 'verbond' nog niet maar hij laat zien dat God wel degelijk een afspraak maakte met Adam die gevolgen heeft voor hem en zijn nageslacht. Dat blijkt ook uit het verloop van de geschiedenis. Het begrip 'werkverbond' past om die reden uitstekend. Het laat zien dat er een afspraak is met Adam die hem en zijn nakomelingen aangaat en dat de voorwaarde van het eeuwige leven verbonden is met gehoorzaamheid aan God. De gehoorzaamheid van Adam is dus verdienstelijk en valt het beste te omschrijven als een werk.

De naam werkverbond.
Natuurlijk kan men Genesis 2:16-17 ook zien als een verbond ten leven in plaats van een werkverbond. Mits men maar aangeeft dat de weg ten leven de gehoorzaamheid van Adam aan God is. Het waren dus de goede werken die leiden zouden tot het eeuwige leven. Dit in tegenstelling tot het genadeverbond waar de weg ten leven er is dankzij het goede werk van Jezus en niet dankzij de goede werken van de gelovigen. Om die reden is het begrip werkverbond heel verhelderend. Het staat in contrast met het genadeverbond. Het werkverbond kon worden voldaan door de goede werken van onze eerste vader Adam maar deze viel (Romeinen 5:12). Het genadeverbond is volbracht door het goede werk van de laatste Adam, Jezus. Om die reden schreef Paulus aan de gelovigen in Filippi (Fil. 1:6): 'Vertrouwende dit dat Hij, Die in u een goed werk begonnen is, dat voleindigen zal tot op de dag van Jezus Christus'. Van de kant van de mens hoeft er niets meer bij. Daarom kan iedereen ongeacht de hoeveelheid zonde die men heeft gedaan, zalig worden. Alle dingen zijn gereed. God de Vader staat vol verwachting op de uitkijk. Hij ontfermt zich over verloren zondaren die tot Hem terugkeren en berouw tonen over hun verzondigde leven. Boven de deur van Zijn eeuwige huis staat: welkom thuis.
Powered by Create your own unique website with customizable templates.