Erasmus begrepen uit de geest van de renaissance (1936)
Bart de Ligt
De renaissance en Erasmus
Bart de Ligt wil Erasmus verstaan vanuit zijn tijd. Hij wil hem begrijpen vanuit de geest van de renaissance. Renaissance betekent wedergeboorte. In die tijd kwamen er rijke burgers die tijd over hadden om te studeren en die zich onafhankelijk van de kerk wilden opstellen. Zij bestudeerden de klassieke oudheid en gingen terug naar deze bronnen (ad fontes). De renaissance zette de mens en zijn mogelijkheden centraal. Een van de grondleggers van de renaissance, ook wel humanisme genaamd was Petrarca. Beroemd is de zin van Pico Della Mirandola die zei: Er is niet groots op de aarde dan de mens en niets groots in de mens dan zijn ziel en geest. Wie daartoe opstijgt, stijgt boven de hemel uit.
Onderwijs en geestelijke vorming
Erasmus was een onwettig kind van een priester en een chirurgijnsdochter. Zijn vader was verbonden aan de Sint Jan te Gouda. Daar volgde Erasmus de parochieschool, sterk onder invloed van de Moderne Devotie. Na de parochieschool ging hij rond zijn 12e jaar naar Deventer. Daar woonde hij in het Fraterhuis van de Broeders des Gemene Levens en volgde onderwijs aan de Latijnse school, sterk beïnvloed door de Moderne Devotie. Belangrijke kenmerken van de Moderne Devotie die we bij Erasmus terugzien zijn ; nadruk op het Woord, de Bijbel(daar waar mogelijk vertalen en beschikbaar maken voor iedereen), ruimte voor ontplooiing en vrijheid van denken, verdraagzaamheid en tolerantie, nadruk op persoonlijk geweten en verantwoordelijkheid, gemeenschapszin in de ruimste zin van het woord, niemand er buiten laten vallen, sterk maatschappelijk bewustzijn gekoppeld aan een diep innerlijk geloof en een gerichtheid op eenvoud en soberheid. Al deze bovengenoemde waarden zien we in de levenspraktijk van Erasmus terugkomen.
Klassieke vorming Dat Grieks voor het eerst in Deventer op de lessentabel stond had alles met die beweging van Geert Groote te maken.” Onderzoekt alle dingen en behoudt het goede “ bleek een belangrijk motto van de Moderne Devotie. De waarheid vind je niet alleen bij de kerkvaders(zoals de kerk wil) maar ook bij klassieke Griekse en Romeinse denkers. Tegelijk droeg hij nog de pijn met zich mee van onwettig kind, er juist niet bij horen. Verder was hij weer allergisch voor erbij moeten horen, wat zijn geest en nieuwsgierigheid beknotte en hem in een keurslijf wilde stoppen. Daarom is hij waarschijnlijk ook niet lang in het Moderne Devotie klooster van Stein geweest. Hij is er nog wel priester geworden. Hij bleef gevoelig voor betweterij en ketterij en ging daar later ook flink tegen te keer. Hij kon daarin net zo fel zijn als Geert Groote, maar nam net zoals Geert Groote, nooit afstand van de gemeenschap, van de kerk.
De navolging van Jezus
Erasmus is sterk beïnvloed door de klassieke oudheid en het humanisme. Hij kende de Griekse taal als geen ander en ook het Nieuwe Testament had zijn voorkeur. Toch was hij anders dan Luther. Luther richtte zich op de leer van de rechtvaardiging van goddeloze die hij vooral aantrof bij Paulus. Erasmus richtte zich op de navolging van Jezus dat had hij geleerd van de Moderne Devotie. Zoals Jezus leefde zo hoort een christen te leven. Om die reden schreef hij de Lof van de zotheid. Een nar in de Middeleeuwen mag de draak steken met allerlei zaken en dat deed Erasmus in de Lof van de zotheid. De paus en de geestelijken leefden in weelde maar Christus, die men dient na te volgen had niets waarop Hij Zijn hoofd leggen kon. Ook stak hij de draak met in zijn ogen onpraktische scholastische filosofie in De lof van de zotheid.
Erasmus en Luther
Erasmus ergerde zich aan Luther omdat die zei dat de wil van de mens verdorven is. Dit was tegen het zere been van Erasmus. Volgens Erasmus sluimerde er in de menselijke ziel een goddelijke vonkje zodat zelfs de heidenen de wet vervullen kunnen. Hier klinken de tonen door van het humanisme, om het met Bart de Ligt te zeggen: de geest van de renaissance. We brengen nog even de beroemde zin van Pico Della Mirandola in herinnering: Er is niet groots op de aarde dan de mens en niets groots in de mens dan zijn ziel en geest. Wie daartoe opstijgt, stijgt boven de hemel uit. Volgens Luther echter is de mens niets dan zonde en is de mens tot in diens wortel bedorven en dus aangewezen op 'een vreemde gerechtigheid die buiten ons ligt'. Navolging van Jezus kan niet zonder die vreemde vrijspraak en ook niet zonder genade. De mens is volgens Luther helemaal aangewezen op Gods genade.
Bart de Ligt
De renaissance en Erasmus
Bart de Ligt wil Erasmus verstaan vanuit zijn tijd. Hij wil hem begrijpen vanuit de geest van de renaissance. Renaissance betekent wedergeboorte. In die tijd kwamen er rijke burgers die tijd over hadden om te studeren en die zich onafhankelijk van de kerk wilden opstellen. Zij bestudeerden de klassieke oudheid en gingen terug naar deze bronnen (ad fontes). De renaissance zette de mens en zijn mogelijkheden centraal. Een van de grondleggers van de renaissance, ook wel humanisme genaamd was Petrarca. Beroemd is de zin van Pico Della Mirandola die zei: Er is niet groots op de aarde dan de mens en niets groots in de mens dan zijn ziel en geest. Wie daartoe opstijgt, stijgt boven de hemel uit.
Onderwijs en geestelijke vorming
Erasmus was een onwettig kind van een priester en een chirurgijnsdochter. Zijn vader was verbonden aan de Sint Jan te Gouda. Daar volgde Erasmus de parochieschool, sterk onder invloed van de Moderne Devotie. Na de parochieschool ging hij rond zijn 12e jaar naar Deventer. Daar woonde hij in het Fraterhuis van de Broeders des Gemene Levens en volgde onderwijs aan de Latijnse school, sterk beïnvloed door de Moderne Devotie. Belangrijke kenmerken van de Moderne Devotie die we bij Erasmus terugzien zijn ; nadruk op het Woord, de Bijbel(daar waar mogelijk vertalen en beschikbaar maken voor iedereen), ruimte voor ontplooiing en vrijheid van denken, verdraagzaamheid en tolerantie, nadruk op persoonlijk geweten en verantwoordelijkheid, gemeenschapszin in de ruimste zin van het woord, niemand er buiten laten vallen, sterk maatschappelijk bewustzijn gekoppeld aan een diep innerlijk geloof en een gerichtheid op eenvoud en soberheid. Al deze bovengenoemde waarden zien we in de levenspraktijk van Erasmus terugkomen.
Klassieke vorming Dat Grieks voor het eerst in Deventer op de lessentabel stond had alles met die beweging van Geert Groote te maken.” Onderzoekt alle dingen en behoudt het goede “ bleek een belangrijk motto van de Moderne Devotie. De waarheid vind je niet alleen bij de kerkvaders(zoals de kerk wil) maar ook bij klassieke Griekse en Romeinse denkers. Tegelijk droeg hij nog de pijn met zich mee van onwettig kind, er juist niet bij horen. Verder was hij weer allergisch voor erbij moeten horen, wat zijn geest en nieuwsgierigheid beknotte en hem in een keurslijf wilde stoppen. Daarom is hij waarschijnlijk ook niet lang in het Moderne Devotie klooster van Stein geweest. Hij is er nog wel priester geworden. Hij bleef gevoelig voor betweterij en ketterij en ging daar later ook flink tegen te keer. Hij kon daarin net zo fel zijn als Geert Groote, maar nam net zoals Geert Groote, nooit afstand van de gemeenschap, van de kerk.
De navolging van Jezus
Erasmus is sterk beïnvloed door de klassieke oudheid en het humanisme. Hij kende de Griekse taal als geen ander en ook het Nieuwe Testament had zijn voorkeur. Toch was hij anders dan Luther. Luther richtte zich op de leer van de rechtvaardiging van goddeloze die hij vooral aantrof bij Paulus. Erasmus richtte zich op de navolging van Jezus dat had hij geleerd van de Moderne Devotie. Zoals Jezus leefde zo hoort een christen te leven. Om die reden schreef hij de Lof van de zotheid. Een nar in de Middeleeuwen mag de draak steken met allerlei zaken en dat deed Erasmus in de Lof van de zotheid. De paus en de geestelijken leefden in weelde maar Christus, die men dient na te volgen had niets waarop Hij Zijn hoofd leggen kon. Ook stak hij de draak met in zijn ogen onpraktische scholastische filosofie in De lof van de zotheid.
Erasmus en Luther
Erasmus ergerde zich aan Luther omdat die zei dat de wil van de mens verdorven is. Dit was tegen het zere been van Erasmus. Volgens Erasmus sluimerde er in de menselijke ziel een goddelijke vonkje zodat zelfs de heidenen de wet vervullen kunnen. Hier klinken de tonen door van het humanisme, om het met Bart de Ligt te zeggen: de geest van de renaissance. We brengen nog even de beroemde zin van Pico Della Mirandola in herinnering: Er is niet groots op de aarde dan de mens en niets groots in de mens dan zijn ziel en geest. Wie daartoe opstijgt, stijgt boven de hemel uit. Volgens Luther echter is de mens niets dan zonde en is de mens tot in diens wortel bedorven en dus aangewezen op 'een vreemde gerechtigheid die buiten ons ligt'. Navolging van Jezus kan niet zonder die vreemde vrijspraak en ook niet zonder genade. De mens is volgens Luther helemaal aangewezen op Gods genade.
