Reformatie vandaag
500 jaar hervorming in debat met Rome
en nieuwe vormen van doperse radicaliteit
Klaas van der Zwaag
Reformatie vandaag
Klaas van der Zwaag heeft twee dikke boeken van ruim 800 pagina's per boek geschreven. Mijns inziens een heel grote prestatie. De twee boeken lijken op het oog een soort encyclopedie over de Reformatie en de versnippering van de Reformatie daarna. Men kan ze gebruiken als naslagwerken om meer te weten te komen over de positie van de Reformatie ten opzichte van Rome en het Doperdom en het debat van kerkhistorici over deze positie en de periode erna. Toch doet men als men de boeken alleen zo bekijkt, de intentie van de schrijver geen recht. De hoofdtitel van het boek 'Reformatie vandaag' geeft aan dat de schrijver van mening is dat de Reformatie ons ook vandaag veel kan leren en de weg kan wijzen. Ecclesia reformata semper reformanda (de kerk die reeds gereformeerd is moet het altijd weer worden) is de leus van de schrijver. Zo eindigt boek twee met 95 stellingen voor vandaag. In die stellingen laat de schrijver zien hoe hij aankijkt tegen de Reformatie en wat die Reformatie voor vandaag kan betekenen. Men moet als geïnteresseerd gemeentelid echter wel een lange adem hebben en veel geduld om bij die pagina's te komen.
Het gevaar van de derde weg
In het eerste boek gaat het vooral om de Reformatie in verhouding tot Rome en wordt er aan het einde een begin gemaakt met het Doperdom. Dit was de derde weg die in die tijd mogelijk was en die door de Reformatoren te vuur en zwaard werd bestreden. Het Doperdom stelde de Geest en de vrome mens boven de Schrift (dode letter). De schrijver laat in het tweede boek zien hoe die derde weg weer in werd geslagen door nazaten van de Reformatie. De Nadere Reformatoren kregen te maken met de derde weg van Jean de Labadie en diens opvolger Pierre Yvon. A Brakel waarschuwde in zijn 'Redelijke godsdienst' voor de gevaren van mystiek. De schrijver citeert de studie van M.J. A de Vrijer over Schortinghuis. Volgens De Vrijer bleef Schortinghuis die waarschuwde voor letterkennis binnen de Schrift maar zijn nazaten gingen verder en deden de Schrift af als een dode letter met alle gevolgen van dien. Men verviel namelijk in Geestdrijverij.
Het Bijbelse pad tussen Rome en Doperdom
In boek 1 begint de schrijver met citaten van theologen. Veel citaten hebben als thema dat de Reformatie de rechte weg is tussen het Doperdom en Rome. Daar gaat het in deze twee boeken over. Bij Rome heeft volgens W. van Beek de mens niet genoeg aan zijn doop en moet er wat bij. In het Doperdom staat de mens en zijn wedergeboorte centraal en niet Gods belofte van vergeving die in de doop verzegeld wordt aan het voorhoofd van elke kindje dat gedoopt wordt. De schrijver heeft een ruime verbondsopvatting in navolging van Calvijn en ons doopformulier (stelling 82). God is de Eerste in het leven van elk kerklid. In de doop biedt de Drie-enige God zijn heil aan, aan elke gedoopte.
Het gevaar van het bevindelijke Doperdom
De schrijver is van mening dat bij Rome de vrome mens en diens inspanning naar het heil centraal staat en niet Gods genadige belofte. Bij het Doperdom staat de mens en zijn inspanning voor de heiliging in het middelpunt en is er sprake van wereldmijding. Bovendien is het Doperdom meer behept met de Geest dan met het bemiddelende woord van God. Het gebed waarin men pleit op de beloften en het lezen van de Schrift met de rijke beloften voor arme gevallen zondaren veracht men (de visie van onder anderen Woelderink duikt op bij de kritiek op het moderne Doperdom). Rome is meer behept met de traditie dan met het woord van God. Voor vandaag ligt er de les in dat niet de vrome geestelijke mens en diens bevinding mag gaan heersen over de Schrift (de schrijver geeft de romans van Jan Siebelink 'Knielen op een bed violen' en Franca Treur 'Dorsvloer vol confetti' als voorbeeld) want dan wordt het heil voor de goegemeente onbereikbaar (daar kreeg Franca Treur mee te maken in haar jeugd). Gods woord verdient het primaat. Hij is met Zijn nodiging in Zijn woord de Eerste (vooral als men gedoopt is) en werkt in de lijn van de gedoopte geslachten Zijn trouw verbond uit... Bovendien moet men niet doen aan wereldmijding (men heeft wereldmijding volgens de schrijver dr. W. Aalders ten onrechte verweten. Hij was alleen bang voor een aardsgericht christendom: het chiliasme van Da Costa en de 'Gemeene gratie' van dr. A. Kuyper). Men moet het woord van God de wereld indragen. Ook anderen mogen horen van dit heil.
Terug naar de Reformatie en het heil
De schrijver ziet de Reformatie niet als een afgesloten tijdperk maar als een beweging, een proces dat noodzakelijk is om te komen tot een herleving van het ingezonken christendom in ons land (ecclesia reformata semper reformanda). Hij deelt deze visie met zijn overleden vader (W. van der Zwaag). De vader van de schrijver heeft met grote betrokkenheid dikke boeken geschreven over het Reveil, een reformatorische opwekkingsbeweging in de kerk van begin 19de eeuw. Terug naar de Reformatie betekent ook terug naar de ruime prediking van de beloften aan alle hoorders en de leer van de rechtvaardiging van de goddeloze die hen vrijspreekt van de eeuwige toorn. Daarbij dient wel de wet als leefregel gehanteerd te blijven anders verwordt de rechtvaardiging van de goddeloze tot de rechtvaardiging van het goddeloze (stelling 73). Klagen over wereldgelijkvormigheid bij de jeugd ziet de schrijver terecht niet als een oplossing. Het heil moet voor hen niet onbereikbaar zijn want dan reikt men hen geen geestelijke wapens aan in deze strijd tegen de wereldgelijkvormigheid. In eigen kracht kunnen zij die strijd nooit aan (stelling 74).
Voor wie 'Reformatie vandaag' geschreven is
Ik denk allereerst aan liefhebbers van de kerkgeschiedenis en kerkbestuurders. De schrijver reikt kerkbestuurders goede punten over de Reformatie aan voor vandaag. Wel denk ik dat kerkbestuurders die deze schoen passen hem ook dit keer niet aan zullen trekken. Voor het gemiddelde gemeentelid liggen de zaken nog weer anders. Zij zullen 'Reformatie vandaag' te dik en te ingewikkeld vinden. 'Reformatie vandaag' is meer bestemd voor de theologisch ontwikkelde lezers uit de gereformeerde gezindte. Wil de schrijver van dit omvangrijke boek toch het gewone gemeentelid bereiken dan lijkt het mij verstandig als hij wat hoofdlijnen uit deze omvangrijke studie verwoordt in een boekje voor het gemiddelde gemeentelid. Natuurlijk zal een aantal kerkbestuurders als zij 'Reformatie vandaag' lezen, het weer in hun prediking en/of pastoraat op eenvoudige wijze in de gemeente uitdragen. Dan komt het toch nog op de goede plaats terecht... In de Reformatie ging het toch ook over het bereiken van het heil voor het gewone gemeentelid en daar gaat het uiteindelijk over in 'Reformatie vandaag'.
500 jaar hervorming in debat met Rome
en nieuwe vormen van doperse radicaliteit
Klaas van der Zwaag
Reformatie vandaag
Klaas van der Zwaag heeft twee dikke boeken van ruim 800 pagina's per boek geschreven. Mijns inziens een heel grote prestatie. De twee boeken lijken op het oog een soort encyclopedie over de Reformatie en de versnippering van de Reformatie daarna. Men kan ze gebruiken als naslagwerken om meer te weten te komen over de positie van de Reformatie ten opzichte van Rome en het Doperdom en het debat van kerkhistorici over deze positie en de periode erna. Toch doet men als men de boeken alleen zo bekijkt, de intentie van de schrijver geen recht. De hoofdtitel van het boek 'Reformatie vandaag' geeft aan dat de schrijver van mening is dat de Reformatie ons ook vandaag veel kan leren en de weg kan wijzen. Ecclesia reformata semper reformanda (de kerk die reeds gereformeerd is moet het altijd weer worden) is de leus van de schrijver. Zo eindigt boek twee met 95 stellingen voor vandaag. In die stellingen laat de schrijver zien hoe hij aankijkt tegen de Reformatie en wat die Reformatie voor vandaag kan betekenen. Men moet als geïnteresseerd gemeentelid echter wel een lange adem hebben en veel geduld om bij die pagina's te komen.
Het gevaar van de derde weg
In het eerste boek gaat het vooral om de Reformatie in verhouding tot Rome en wordt er aan het einde een begin gemaakt met het Doperdom. Dit was de derde weg die in die tijd mogelijk was en die door de Reformatoren te vuur en zwaard werd bestreden. Het Doperdom stelde de Geest en de vrome mens boven de Schrift (dode letter). De schrijver laat in het tweede boek zien hoe die derde weg weer in werd geslagen door nazaten van de Reformatie. De Nadere Reformatoren kregen te maken met de derde weg van Jean de Labadie en diens opvolger Pierre Yvon. A Brakel waarschuwde in zijn 'Redelijke godsdienst' voor de gevaren van mystiek. De schrijver citeert de studie van M.J. A de Vrijer over Schortinghuis. Volgens De Vrijer bleef Schortinghuis die waarschuwde voor letterkennis binnen de Schrift maar zijn nazaten gingen verder en deden de Schrift af als een dode letter met alle gevolgen van dien. Men verviel namelijk in Geestdrijverij.
Het Bijbelse pad tussen Rome en Doperdom
In boek 1 begint de schrijver met citaten van theologen. Veel citaten hebben als thema dat de Reformatie de rechte weg is tussen het Doperdom en Rome. Daar gaat het in deze twee boeken over. Bij Rome heeft volgens W. van Beek de mens niet genoeg aan zijn doop en moet er wat bij. In het Doperdom staat de mens en zijn wedergeboorte centraal en niet Gods belofte van vergeving die in de doop verzegeld wordt aan het voorhoofd van elke kindje dat gedoopt wordt. De schrijver heeft een ruime verbondsopvatting in navolging van Calvijn en ons doopformulier (stelling 82). God is de Eerste in het leven van elk kerklid. In de doop biedt de Drie-enige God zijn heil aan, aan elke gedoopte.
Het gevaar van het bevindelijke Doperdom
De schrijver is van mening dat bij Rome de vrome mens en diens inspanning naar het heil centraal staat en niet Gods genadige belofte. Bij het Doperdom staat de mens en zijn inspanning voor de heiliging in het middelpunt en is er sprake van wereldmijding. Bovendien is het Doperdom meer behept met de Geest dan met het bemiddelende woord van God. Het gebed waarin men pleit op de beloften en het lezen van de Schrift met de rijke beloften voor arme gevallen zondaren veracht men (de visie van onder anderen Woelderink duikt op bij de kritiek op het moderne Doperdom). Rome is meer behept met de traditie dan met het woord van God. Voor vandaag ligt er de les in dat niet de vrome geestelijke mens en diens bevinding mag gaan heersen over de Schrift (de schrijver geeft de romans van Jan Siebelink 'Knielen op een bed violen' en Franca Treur 'Dorsvloer vol confetti' als voorbeeld) want dan wordt het heil voor de goegemeente onbereikbaar (daar kreeg Franca Treur mee te maken in haar jeugd). Gods woord verdient het primaat. Hij is met Zijn nodiging in Zijn woord de Eerste (vooral als men gedoopt is) en werkt in de lijn van de gedoopte geslachten Zijn trouw verbond uit... Bovendien moet men niet doen aan wereldmijding (men heeft wereldmijding volgens de schrijver dr. W. Aalders ten onrechte verweten. Hij was alleen bang voor een aardsgericht christendom: het chiliasme van Da Costa en de 'Gemeene gratie' van dr. A. Kuyper). Men moet het woord van God de wereld indragen. Ook anderen mogen horen van dit heil.
Terug naar de Reformatie en het heil
De schrijver ziet de Reformatie niet als een afgesloten tijdperk maar als een beweging, een proces dat noodzakelijk is om te komen tot een herleving van het ingezonken christendom in ons land (ecclesia reformata semper reformanda). Hij deelt deze visie met zijn overleden vader (W. van der Zwaag). De vader van de schrijver heeft met grote betrokkenheid dikke boeken geschreven over het Reveil, een reformatorische opwekkingsbeweging in de kerk van begin 19de eeuw. Terug naar de Reformatie betekent ook terug naar de ruime prediking van de beloften aan alle hoorders en de leer van de rechtvaardiging van de goddeloze die hen vrijspreekt van de eeuwige toorn. Daarbij dient wel de wet als leefregel gehanteerd te blijven anders verwordt de rechtvaardiging van de goddeloze tot de rechtvaardiging van het goddeloze (stelling 73). Klagen over wereldgelijkvormigheid bij de jeugd ziet de schrijver terecht niet als een oplossing. Het heil moet voor hen niet onbereikbaar zijn want dan reikt men hen geen geestelijke wapens aan in deze strijd tegen de wereldgelijkvormigheid. In eigen kracht kunnen zij die strijd nooit aan (stelling 74).
Voor wie 'Reformatie vandaag' geschreven is
Ik denk allereerst aan liefhebbers van de kerkgeschiedenis en kerkbestuurders. De schrijver reikt kerkbestuurders goede punten over de Reformatie aan voor vandaag. Wel denk ik dat kerkbestuurders die deze schoen passen hem ook dit keer niet aan zullen trekken. Voor het gemiddelde gemeentelid liggen de zaken nog weer anders. Zij zullen 'Reformatie vandaag' te dik en te ingewikkeld vinden. 'Reformatie vandaag' is meer bestemd voor de theologisch ontwikkelde lezers uit de gereformeerde gezindte. Wil de schrijver van dit omvangrijke boek toch het gewone gemeentelid bereiken dan lijkt het mij verstandig als hij wat hoofdlijnen uit deze omvangrijke studie verwoordt in een boekje voor het gemiddelde gemeentelid. Natuurlijk zal een aantal kerkbestuurders als zij 'Reformatie vandaag' lezen, het weer in hun prediking en/of pastoraat op eenvoudige wijze in de gemeente uitdragen. Dan komt het toch nog op de goede plaats terecht... In de Reformatie ging het toch ook over het bereiken van het heil voor het gewone gemeentelid en daar gaat het uiteindelijk over in 'Reformatie vandaag'.